Sümüğün Sağlığa Etkisi

Antik Yunan'da sümüğün insan sağlığını ve kişiliğini dengelemekten sorumlu bir vücut sıvısı olduğu düşünülürdü. Hipokrat, balgam, sarı ve siyah renklerdeki iltihabın dört "mizaçtan" biri olduğunu söyleyen bir teori geliştirmişti. İnsanlardaki bu dört mizacın dengesi de asabiyet seviyelerini belirliyordu. Bunların herhangi birindeki aşırılık da hastalıklara yol açabiliyordu.

Örneğin balgamın beyin ve akciğerlerde üretildiği, soğuk ve yağışlı mevsimlerde çok artabileceği ve epilepsi krizine bile neden olabileceği sanılıyordu. Balgamlı bir kişiliği olanın soğuk, kederli bir kişiliği olduğu düşünülüyordu. Tabii ki şu anda sümüğün insanların karakterini etkilemediğini ve hastalıklara yol açmadığını biliyoruz. Tam tersine bizi hastalıklardan koruyor.

COVİD-19'DAN AKCİĞER HASTALIKLARINA KADAR TEDAVİDE UMUT: SÜMÜK

Kimse burnunun akmasını ve hapşırdıktan sonra burnunda bir sümük parçasının sallanmasını istemez. Geniz yolumuzdaki sümük, insan vücudunun harikalarından biri. Bizi dışarıdan gelen işgalcilere karşı koruyor ve o kadar müstesna bir yapısı var ki, vücudumuzun içinde neler olduğu konusunda önemli bilgiler sunuyor. Bilim insanları şimdi Covid-19'dan kronik akciğer hastalıklarına birçok rahatsızlığı teşhis ve tedavi etmek için sümüğün gücünden faydalanmayı umuyor.

YETİŞKİN BİRİ GÜNDE 100 MİLİLİTRE SÜMÜK ÜRETİYOR

Bu yapışkan madde burnumuzun içine kalkan oluyor, geniz yolumuzu nemlendiriyor ve hava yollarından vücudumuza girmeye çalışan her tür bakteri, virüs, polen ve kiri tutuyor. Yüzlerce küçük kıldan yardım alan sümük, dış dünya ile içimizdeki dünya arasındaki bir bariyer. Yetişkin bir beden bir günde 100 mililitre sümük üretiyor.

Oxford Üniversitesi'nden solunum yolları enfeksiyonları ve aşı bilimi profesörü Daniela Ferreira vücutları dünyanın tüm moleküllerine ilk kez maruz kaldığından ve bunlarla başa çıkmayı öğrendiğinden çocukların çok daha sümüklü olduğunu belirtiyor.

SÜMÜĞÜNÜZÜN RENGİ SİZE NE SÖYLÜYOR?

Sümüğümüzün rengi ve kıvamı basit bir şekilde baktığımızda zaten neler olduğu konusunda bize biraz bilgi veriyor. Sümük görsel bir termometre olabiliyor.

RENKSİZ SÜMÜK: Burnumuzdan renksiz bir sümük geliyorsa, büyük ihtimalle vücudun polen ya da toz gibi sinüslerimizi rahatsız eden bir şeyleri attığı anlamına geliyor.

BEYAZ RENKLİ SÜMÜK: Beyaz renkli sümük, vücuda bir virüsün girdiği anlamına geliyor. Çünkü beyaz renge işgalcilerle mücadele eden akyuvarlar neden oluyor.

SARI RENK SÜMÜK: Sümüğün kıvamı yoğunlaşır ve sarıya çalan yeşil bir hale dönüşürse, bu da bir araya toplanan çok sayıda ölü akyuvar hücresinin bulunması ve vücuttan çıkması demek.

KIRMIZI RENK SÜMÜK: Sümüğünüz kırmızıya çalan pembe renkteyse biraz kanlı olduğu anlamına geliyor ve bu da burnunuzu çok sildiğiniz ve içinde yara oluştuğuna işaret ediyor.

Fakat sümüğe bakmak sadece bir ilk adım.

SÜMÜKLE BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ BAĞLANTILI MI?

Bağırsak mikrobiyomu yani bakteriler, virüsler, mantarlar ve diğer mikroorganizmaların önemi bir süredir biliniyor. Fakat bilim insanları sümükteki mikrobiyomun da en az bu kadar önemli olduğunu söylüyor. Aslında uzmanlar şimdi sümüğün insan sağlığıyla ve bağışıklık sisteminin düzgün işlemesiyle bağlantılı olduğuna inanıyor. Herkesin kendine has bir sümük mikrobiyomu var.

Cinsiyet, yaş, yaşanan yer, beslenme alışkanlıkları ve hatta elektronik sigara kullanıp kullanmadığınız bile etkili olabiliyor. İşgalcilere karşı koymaya yardımcı olan mikrobiyomun yapısı ve bu etkileşimlerin bazıları incelikli.

Örneğin geçen yılki bir araştırmada potansiyel olarak zararlı Stafilokok bakterilerinin burunda yaşayıp yaşamayacağı ve kişiyi hasta edip etmeyeceğinin sümükteki mikrobiyomda bulunan bakterilerin demire nasıl tutunduğuna bağlı olduğu tespit edildi.

Prof. Ferreira da şimdi sağlıklı sümük mikrobiyonunun tam olarak ne olduğunu tespit etmeye ve sümük sağlığını geliştirmek için bir burun spreyine konulup konulamayacağı üzerinde çalışıyor. Tıpkı, bağırsak sağlığını geliştirmek için probiyotik tüketmek gibi.

Ferreria ve çalışma arkadaşları mükemmel burun mikrobunu oluşturduklarını düşündükleri bakterileri belirledi. Şimdi bu bakterilerin insanların geniz yoluna yerleşip, sağlıklarını geliştirecek kadar yaşayıp yaşamayacağını test ediyorlar. Ferreria sümük mikrobiyomunun bağışıklık sistemiyle çok sıkı bir şekilde bağlı olması nedeniyle bağışıklık sistemini geliştirmek ve aşılara karşı daha duyarlı bir hale getirmek üzerinde de çalışıyor. Araştırmalar vücudun bir aşıya verdiği tepkinin sahip olduğu mikrobiyoma göre değişebileceğini gösteriyor.

"COVİD-19 TEDAVİSİ SÜMÜKTEKİ BAĞIŞIKLIKTA"

Örneğin Covid-19 aşısı üzerine yapılan çalışmalar, sümük mikrobiyomunu etkilediğini ve sonra da mikrobiyomun aşının ne kadar etkin olduğuna tesir ettiğini tespit etti. Prof. Ferreira "Covid-19 aşıları bizi hastalıktan korumada harika bir iş çıkarttı ama yine de virüsü bulaştırmaya devam ettik. Aslında çok daha iyi aşılar geliştirebiliriz ve bir sonraki kuşak Covid-19, grip ya da diğer tüm solunum yolları virüslerinden hastalanmazlar ve bütün bunların hepsi sümükteki bağışıklıkta" diyor. Ferreira'nın mükemmel sümük mikrobiyomunun formülün belirleme çalışmaları birkaç yıl daha sürecek.

SAĞLIKLI İNSANLARIN SÜMÜKLERİ HASTALARA TRANSFER EDİLDİ

İsveç'te ise uzmanlar sağlıklı insanların sümüklerini kronik tıkalı burun ve saman nezlesi ile rinosinüzit belirtileri gösteren hastalara transfer etmeye başladı. Araştırmacılar 22 yetişkinden sağlıklı arkadaşları ya da partnerlerinden alınmış sümükle dolu şırıngaları burunlarına zerk etmeleri istendi. En az 16 hastada öksürük ve yüzde ağrı gibi belirtiler üç aya kadar yüzde 40 azaldı.

Araştırma ekibinin başı olan İsveç'teki Helsinborg Hastanesi'nden kulak burun boğaz uzmanı Anders Martensson "Bu bizim adımıza harika bir haberdi. Hiç kimse olumsuz bir yan etki bildirmedi" diyor. Çalışmalarının da diğer uzmanların bağırsak mikrobiyomu ve dışkı nakli araştırmalarından esinlendiğini belirtiyor.

Fakat bu ilk pilot çalışma insanların sümük mikrobiyobumunun nasıl değiştiği ve belirli bakterilere ne olduğu konusunda çok fazla veri sağlamadı. Dolayısıyla, daha büyük ve hedefe yönelik bir araştırma yolda.

"HASTALIĞA NEYİN YOL AÇTIĞINI BULMAK İÇİN SÜMÜĞÜ KULLANIYORUZ"

Aslında sümük kronik burun ve akciğer hastalıklarına karşı mükemmel bir bariyer de olabiliyor. Florida Üniversitesi'nden kulak burun boğaz uzmanı Jennifer Mulligan rinosinüzit ve nazal polip hastaları üzerinde sümük çalışmaları yapıyor. Bu hastalıkların insanların yüzde 5 ile yüzde 12'sini etkilediği düşünülüyor.

Mulligan kariyerinin ilk yıllarında rinosinüzit hastalarındaki etkilenmiş burun dokusunu ameliyatla alıyordu. Şimdiyse çalışmaları, sümüğün rinosinüzit hastası bir insanın vücudunda neler olduğunu incelemek için isabetli bir unsur olabileceğini gösterdi. Mulligan "Burada suçlunun gerçekten kim olabileceğini, bu hastalığa tam olarak neyin yol açtığını bulmak sümüğü için kullanıyoruz" diyor.

"SÜMÜKLE DOĞRU TEDAVİ ÇABUCAK TESPİT EDİLEBİLİR"

Aynı şekilde, kişiden kişiye çok farklılık gösterebilen hastalık deneme ve yanılma yöntemiyle tedavi ediliyor ve aylar süren pahalı bir tedavi olmaları gerekiyor. Mulligan sümük incelemesiyle doğru tedavinin ve gereken ameliyatın çabucak tespit edilebileceğini vurguluyor.

"SÜMÜK KİŞİSELLEŞTİRİLMİŞ TIBBIN GELECEĞİ"

Mulligan ayrıca, akciğerlerde ne oluyorsa burunda da aynısının yaşandığını ve bu teşhis ve tedavi aracının akciğer hastalıklarında da kullanılabileceğini kaydediyor.

Aynı şekilde, dünya genelindeki araştırma ekipleri astım, akciğer kanseri, Alzheimer, Parkison gibi hastalıkların teşhisinde benzer teşhis araç ve yöntemleri geliştiriyor. Sümük bir kişinin radyasyona maruz kalma seviyesinin ölçülmesinde de kullanılıyor ve son dönemde yapılan bazı araştırmalar, yapışkan burun sıvısına bakılarak aynı zamanda bir kişinin ağır metaller ve havadaki mikro parçacıklardan ne kadar etkilendiğini tam olarak ölçebildiğini gösterdi.

Mulligan da "Sümük kişiselleştirilmiş tıbbın geleceği. Buna tüm kalbimle inanıyorum" diyor.