15 yılda 15 bin kişi öldü Sözcü Gazetesi

Yeni bir araştırmaya göre, iklim krizinin tetiklediği orman yangınları ABD'de her yıl binlerce kişinin ölümüne neden oluyor. Orman yangını dumanından kaynaklanan milyarlarca dolarlık ekonomik maliyet ise her geçen yıl bir kar topu gibi büyüyerek yuvarlanıyor.

Nature Communications Earth & Environment dergisinde yayınlanan makale, 2006'dan 2020'ye uzanan yaklaşık 15 yıllık bir zaman aralığına mercek tutuyor. Verilere göre iklim krizinin yol açtığı orman yangınlarından çıkan küçük partikül maddelere maruz kalma nedeniyle yaklaşık 15 bin kişi yaşamını yitirdi. İklim krizinin Amerikan ekonomisine maliyeti ise yaklaşık 160 milyar dolar.

Çalışma, yıllık ölüm aralığını 130 ila 5 bin 100 olduğunu ve en yüksek oranın Oregon ve Kaliforniya gibi eyaletlerde (geçtiğimiz yaz yaşanan orman yangınlarını anımsayacak olursak) ölçüldüğünü gösterdi.

Harvard Tıp Fakültesi'nden Prof.Dr. Nicholas Nassikas bu duruma değerlendirdi:

- Artık orman yangınları nedeniyle duman sorunlarını çok daha fazla görüyoruz. Bu nedenle ben ve disiplinler arası araştırmacılardan oluşan ekibim şu sorunun yanıtını bilmek istedik; "Ölümün değişken bir ortamda gerçekleşiyor olması gerçekte ne anlama geliyor ki, bu bir bakıma olası en kötü sağlık sonucuna sebep olsun?"

Emory Üniversitesi'nde hava kirliliği ve iklim değişikliği üzerine çalışan Profesör Lisa Thompson, araştırmanın iklim krizinin ölüm üzerindeki etkisini tek başına gözlemlemek için yapılan ilk ve öncü çalışmalardan biri olduğunu söyledi.

Makalenin araştırmacıları, orman yangını dumanının başlıca sonucu olan ince partikül madde veya PM2.5 olarak tanımlanan partiküllere maruz kalmayla bağlantılı ölümlere odaklandı.

Nedir bu PM2.5? Solunum yoluyla aldığımız hava, azot ve oksijen başta olmak üzere atmosferdeki gazlar, su buharı, toz ve kimyasal bileşiklerden oluşan bir karışımdır. Soluk aldığımızda akciğere dolan hava ile bu karışım içinde bulunan partikülleri de vücudumuza alırız. Vücudun burun gibi nemli hava kanallarından oluşan filtre sistemi sayesinde büyük partiküller akciğere ulaşamaz, ancak özellikle egzoz dumanı gibi petrol yakıtları ile ilişkili olan 2.5 mikrondan ince partiküller filtre sistemini aşabilir. Toz, polen, küf gibi 10 mikron ve daha küçük parçacıklar PM10 (partiküler madde) olarak ve yanma sonucu oluşan parçacıkları, organik bileşikler gibi 2,5 mikron ve daha küçük parçacıklar ise PM2.5 olarak adlandırılır. PM2.5, bir insan saç teli kalınlığının yaklaşık %3’ü kadardır. Elektron mikroskopu ile tespit edilebilir. Araştırmacılar, ince partiküllerin kan damarlarında birikebileceğini, kalp ve çevresindeki kan damarlarında enflamasyona yol açabileceğini ifade etmektedir.

Bu partiküller akciğerlerin derinliklerine yerleşebilir ve kısa süreli maruziyette öksürüğe ve gözlerde kaşıntıya neden olabilir. Ancak uzun vadede mevcut sağlık sorunlarını daha da kötüleştirebilir ve bir dizi kronik ve ölümcül sağlık sorununa yol açabilir. Çocuklar, hamileler, yaşlılar ve açık havada çalışanlar en savunmasız olan adaylar arasında.

Sağlık Etkileri Enstitüsü, kirleticinin dünya çapında 4 milyon ölüme neden olduğunu tahmin ediyor. Orman yangını dumanından kaynaklanan PM2.5'in diğer kirlilik kaynaklarından daha toksik olduğuna dair kanıtlar da var. Orman yangınları şehirlere yayıldığında, yani artık ağaçları değil arabaları yada diğer toksik maddeleri içeren malzemeleri yaktığında, tehlike daha da artıyor.

Çok sayıda çalışma, kömür, petrol ve gazın yakılmasıyla oluşan insan kaynaklı iklim krizini Kuzey Amerika'daki yangınlardaki oransal artışla ilişkilendirdi. Küresel ısınma, özellikle batıda kuraklığı ve aşırı hava olaylarını artırıyor. Daha kuru koşullar, söndürücü etkisi olan bitkilerden nemi - suyu çekiyor ve onları yangın için yakıt haline getiriyor. Normalden daha kuru bir bitki örtüsü ile daha sıcak mevsimsel etkiler bir araya geldiğinde, orman yangınlarının sıklığı, kapsamı ve şiddeti ve elbette atmosfere yayılan duman artırıyor.

Syracuse Üniversitesi'nden Profesör Jacob Bendix, bulgular karşısında "şaşkına döndüğünü" söyledi:

- Bu sayılar gerçekten önemli. Bence gerçekten yanan alanların dışındaki insanların artan yangınları uzak bir rahatsızlık olarak görme eğilimi de var... Bu çalışma, etkilerin ne kadar geniş kapsamlı olduğunu gösteriyor. 

Çalışmanın yazarları, modellenmiş ve mevcut verilerden yararlandı. İlk olarak, orman yangınları nedeniyle yanan alanın ne kadarının iklim krizine atfedilebileceğini anlamaya çalıştılar. Bunu, 2006 yılından 2020 yılına kadar kayda geçen gerçek iklim koşullarını (örneğin sıcaklık ve yağmur) analiz ederek ve bunu iklim krizi nedenselliğini kenara itip hava ölçümlerinin farklı olacağı bir senaryoyla karşılaştırarak yaptılar.

O noktadan, aynı yaklaşımı kullanarak orman yangını dumanındaki iklim değişikliğiyle bağlantılı PM2.5 seviyelerini hesapladılar. Son olarak, partiküllerin ölüm oranını nasıl etkilediğine dair sonucu yayınlanmış araştırmalara dayanarak değerlendirdiler. Bu analiz ile orman yangınlarından kaynaklanan PM2.5 ile ilgili ölüm sayısı ve ekonomik etkiler somutlaştırıldı.

Bu çerçeve, 2006'dan 2020'ye kadar orman yangını PM2.5'sine maruziyetle ilgili 164 bin ölümün %10'unun iklim krizine atfedilebileceğini gösteriyor. Ölüm oranları ABD'nin bazı batı eyaletlerinde ve ilçelerinde %30 ila %50 daha yüksek.

Stanford Üniversitesi'nde küresel çevre politikası profesörü olan Marshall Burke, iklim değişikliğini yanmış alanlarla ilişkilendiren kanıtların "kaya gibi sağlam" olduğunu, ancak sonraki adımların daha zor olduğunu söyledi. Burke'ün söylediğine göre, yaklaşımları mantıklı ve makuldü.

Johns Hopkins Üniversitesi'nde iklim ve enerji politikası alanında öğretim görevlisi olan Patrick Brown, çalışmayla ilgili bazı endişeleri olduğunu söyledi.

Biri kavramsaldı. Çalışma, iklim dışı etkenlerin orman yangınları üzerindeki gücünü kabul ediyor, ancak bunlara gereken ağırlığı vermiyor.

Çalışmaya dahil olmayan Brown, karar vericilerin gezegeni ısıtan karbon emisyonlarını azaltmanın tek çözüm olduğu sonucuna varmalarından endişe ediyor:

- Ancak birçok bölgede, daha acil hayat kurtarıcı eylem; yakıt kesintileri, kontrollü yakmalar, ateşleme kaynağı düzenlemesi, halk sağlığı çabaları vb. olabilir," dedi.

Çalışma, nihayetinde, sera gazı emisyonları azaltılmadan orman yangını dumanından kaynaklanan ölüm sorununun daha da kötüleşeceğini ortaya koyuyor. Elbette çalışmanın bir parçası farkındalık yaratmak...

Şimdi bireysel düzeyde, topluluk düzeyinde ve ardından ülke genelinde ve dünya genelinde daha geniş politikalarla uygulayabileceğimiz müdahale yöntemleri var mı? Varsa bu yöntemleri bir an önce devreye sokmanın sizce de vakti gelmedi mi?

*** The Guardian