1800 yıllık bir geçmişe sahip! Karadeniz’in gizli hazinesi: Pompeiopolis Arkeoloji turizmin yeni yıldızı olacak

6-7 Eylül tarihinde, Kastamonu ve çevresinin doğal, kültürel ve tarihsel mirasına sahip çıkarak bölgenin sürdürülebilir gelişimine katkıda bulunmayı amaçlayan Dünya Mirası Kastamonu İnisiyatifi Derneği (DMKI) tarafından, Pompeiopolis Antik Kenti’nin adını verdiği ve önümüzdeki dönem başlatılması planlanan “Pompeiopolis Müzik ve Tiyatro Festivali”nin lansmanı yapıldı.

Kent Müzesi ve Arkeoloji Müzesi’nde Hitit, Frig, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait sergilen eşsiz eserleri ile zaten tarih severlerin radarına girmiş olan Kastamonu, Pompeiopolis ile resmen bir açık hava müzesine dönüşüyor.

Taşköprü Belediyesi ve Dünya Mirası Kastamonu İnisiyatifi Derneği (DMKI) de arkeolojik alanın bu önemli niteliğinden yola çıkarak, önümüzdeki dönem ilkini gerçekleştirmeyi planladıkları Pompeiopolis Müzik ve Tiyatro Festivali’nin lansmanı, Atatürk’ün Kastamonu’yu ziyaretinin 100.yılı ve 30 Ağustos kutlamaları çerçevesinde Taşköprü’de bir müzik etkinliği ile gerçekleştirdi.

Gerçekleşmesi planlanan festivalin ön görsterimi kapsamında Kültür merkezinde gerçekleşen müzik dinletisine, kariyerini halen Londra’da sürdüren Kastamonu kökenli soprano Oya Ergün, oda orkestrası eşliğinde Sepetçioğlu’ndan Taşköprülü besteci Erol Sayan’ın “Kalbe Dolan O ilk Bakış” eseri ile başladı ve bizlere müthiş bir seyir sevki yaşattı.

İLK KAZI ÇALIŞMALARI 2006 YILINDA BAŞLADI

Binlerce yıllık geçmişimize ışık tutan Pompeiopolis Antik Kenti, çoğu kişinin “Kastamonu’nun sarımsağı ile ünlü ilçesi” olarak bilinen Taşköprü’de yer alıyor. Sarımsağını biliyoruz ama bu ilçenin aynı zamanda Roma döneminden kalma bir Antik kente sahip olduğundan pek çoğumuz habersiziz.

M.Ö. 64 yılında, Romalı General Pompeius Magnus tarafından kurulmuş Pompeiopolis Antik Kenti, Roma Dönemi’nin ileri gelen şehirlerinden birisiydi. Günümüzde Kastamonu, Sinop, Bartın, Çankırı ve Karabük, Çorum, Bolu, Zonguldak ve Samsun illerini kapsayan Pafloganya Bölgesi’nin başkentiydi.

Paflagonya bölgesinin; kutlamalar, festivaller, şenlikler ve spor müsabakalarıyla ünlü kenti olduğu çeşitli yazıtlar, kabartmalar ve üzerlerinde tiyatro maskları bulunan sikkelerle ortaya kondu.

Taşköprü 1211–1212 yıllarında Çobanoğlu Emir Hüsameddin Bey tarafından alınarak Türklerin idaresine geçti ve antik Pompeiopolis kenti, bu dönemde artık tamamen terk edildi.

PEKİ TEKRAR NE ZAMAN GÜN YÜZÜNE ÇIKTI?

Kentin yeniden keşfi, yöreye gelen gezginler sayesinde 1800’lerin ortalarında oldu. Kastamonu Arkeoloji Müzesi tarafından 1983-1995 yılları arasında yapılan kurtarma kazılarında önce nekropol alanı ve mozaikli yapılar tespit edildi.

Bu mozaikler içerisinde biri “Burçlar Mozaiği” olarak adlandırılırken, bir diğeri de muhtemel Gökırmak’ı sembolize eden “Nereid ve Okeanos’un” sahnesidir. Bir diğer mozaikte ise Grekçe “ Eiselte Efagato - έίσέλτέ έπάγάτω” yani “İyilik için iyilikle gir” ifadesi bulunmaktadır.

Pompeiopolis’te sistematik kazılar 2006 yılında Almanya Münih Üniversitesi öncülüğünde başladı. Kazı çalışmaları günümüzde de devam ediyor ve kazı başkanlığını Arkeolog Doç. Dr. Mevlüt Eliüşük yürütüyor.

Uzmanlar ve arkeologlar tarafından Efes Antik Kenti ve Gaziantep Zeugma’nın bir benzeri olarak nitelendirilen Pompeiopolis Antik Kenti’nde kazı çalışmaları halen devam ediyor.

"BU HALİYLE ANADOLU'DAKİ EN BÜYÜK 3 YA DA 4 VİLLADAN BİRİ"

Arkeolojik verilere göre, yaklaşık 1600 metrekarelik alan içinde bulunan ve M.S. 3. yüzyılın başında inşa edilen Roma Villası, yaklaşık 900 yıl kullanılmış.

Eliüşük, bu haliyle buranın Anadolu'daki en büyük 3 ya da 4 villadan biri olduğunu, son zamanlardaki kazılar ve restorasyon çalışmalarıyla birlikte yapının daha görünür hale geldiğini söyledi.

15 Mayıs 2024’te Roma villasının 4. yüzyılda eklendiği düşünülen odalarının birinde bulunan zemin mozaiği onarıldı. Eliüşük, restorasyon çalışmalarındaki süreci şu sözlerle anlattı:

“Mozaikte aşırı deformasyon ve bulunduğu harçtan ayrılma vardı. Biz bu mozaikleri tamamıyla yerinden kaldırdık. Laboratuvarımızda 3 aylık süreçte bunlar tek tek temizlendi, ayrıştırıldı, düzenlendi. Tekrar yerine yerleştirildi. Uzun soluklu bir çalışma. Neredeyse hiç kayıp vermeden bozulma ya da deformasyona sebep olmadan bu işlemi tamamladık."

�

Villanın odalarından birinin tabanını süsleyen bu mozaik, Pompeiopolis’in simgesi olarak görülüyor

Mozaik panoda yer alan kadın büstünün soyut bir kavramın kişileştirmesi olduğu düşünülüyor. İri gözlü kadının saçlarında mavi taşlı bir diadem bulunuyor. Elbisesi sarı, kırmızı ve beyaz renkli taşlarla işlenmiş. Bir eliyle mavi bir asa tutuyor, diğer eliyle boynundaki madalyonu gösteriyor.

Diadem, Antik dönemde sahip oldukları otoriteyi ve statüyü göstermek için başa takılırdı.

Roma villası yaklaşık 1800 yıllık bir geçmişe sahip. Yapılan arkeolojik kazılara göre bu villa MS 170’li yıllarda inşa edilmiş ve 550’li yıllara kadar kullanılmış. Kazı çalışmalarında, yok olmanın eşiğine gelen 1800 yıllık Roma villasına ait mozaikler kurtarılarak gün yüzüne çıkarıldı.

Kaynak: Pompeiopolis Kazı Arşivi

Kazı Başkanı Doç. Dr. Mevlüt Eliüşük, yaklaşık bin 1800 metrekare alana oturan bu villanın birbirinden farklı özel odaların bulunduğu büyük devasa bir yapı olduğunu belirerek, "İçerisinde çeşmeler de var ve buna bağlı olarak alt yapı sistemleri bulunuyor. Günümüze ne yazık ki yapının sadece temel seviyesi ulaşıyor" dedi.

Eliüşük,  2023 yılında bir mozaiği ortaya çıkardıklarını, 2024 yılında temizlenip villanın tabanına yerleştirildiğini, villanın ve antik tiyatronun gezilebilir hale gelmesi için çalışmaların sürdüğünü belirtti.

Çalışmalar devam ettiği ve çıkan eserler koruma altında olduğu için pek çok bölümün üstü kapalı ve tekrar toprakla kaplanmış. Biz sadece depoda sergilenen eserleri ve villanın açıkta olan bazı bölümlerini görebildik ama gördüğümüz kadarı bile beni çok etkiledi. Tamamını görebilmek ve burada uzun saatler geçirmek için sabırsızlanıyorum.

Taşköprü Belediyesi, ilçenin çeşitli yerlerine dağılmış antik kente ait birçok yapı malzemesini; heykel, büyük kaplar gibi arkeolojik parçaları Zımbıllı Tepesi eteklerine kurulmuş mini park içerisinde koruma altına almış ve sergiye açmıştır.

ARKEOLOJİ TURİZMİNDE ODAK NOKTASI OLACAK

Kazı başkanı Doç. Dr. Mevlüt Eliüşük, kazı çalışmaları bittiğinde, Pompeiopolis’in Taşköprü ilçesini arkeoloji turizminde odak noktaya taşıması ve bölgenin en büyük antik kenti olacağını, önceliklerinin bazilika yapısında kazıları derinleştirmek, Roma Villası’nın restorasyonunu tamamlayarak tüm mozaik yapısı ile birlikte ziyarete açmak ve Pompeiopolis Tiyatrosu’nu olabildiğince ayağa kaldırmak olduğunu söyledi.

ÇOK KATMANLI KADİM BİR KENT

Pompeiopolis Müzik ve Tiyatro Festivali projesinin fikir sahibi ve paydaşlarından DMKI’nin dönem başkanı Zeynep Esen, buranın Türkiye’deki mevcut turizm destinasyonlarından farklı olduğunu, Beylik döneminden kalan nadide bir kültür stoğuna da sahip çok katmanlı kadim bir kent olan Kastamonu’nun, Anadolu’nun saklı zarafetini içinde barındırdığını söyledi ve sözlerine şöyle devam etti:

 "Kastamonu’nun Taşköprü sınırları içerisinde bulunan Pompeiopolis, Batı Karadeniz’in antik Roma varlığı açısından az sayıdaki örneklerinden biri. Sanat, tiyatro, müzik festivallerinin, spor müsabakalarının, şenliklerin yapıldığı bir kültür başkenti olarak öne çıkan bu antik kente daha fazla ne yakışabilir diye düşündük ve bölgede bir ilk olacak bu festival ile işi Taşköprü Kastamonu’dan başlatalım dedik. Böylece ‘Pompeiopolis Müzik ve Tiyatro Festivali’ fikri doğdu.”

Bu yılki etkinlik aslında hayata geçirilecek olan ‘Pompeiopolis Müzik ve Tiyatro Festivali’nin bir ön çalışması niteliğinde.  Ben bu etkinlik kapsamında bu büyüleyici şehri şehri gezdiğim için kendimi çok şanslı hissediyorum.

Bu festival başladığında de ilk ziyaretçisi ben olacağım, bu şehir üzerinden gelip geçerken değil bizzat bu festival için orada bulunacağım.

DMKI’nin dönem başkanı Zeynep Esen& Taşköprü Belediye Başkanı Hüseyin Arslan

GELECEĞİN KALKINMA ANAHTARI

Pompeiopolis’i, yalnızca tarihi bir zenginlik değil, aynı zamanda geleceğin kalkınma anahtarı olarak gördüklerini belirten Taşköprü Belediye Başkanı Hüseyin Arslan, bu yörenin antik dönemde kültürde, sporda nasıl bölgenin kalbi olmuşsa, kendilerinin de bu geleneği sürdürme azminde olduklarını, önümüzdeki dönem başlatılacak olan Pompeiopolis Müzik ve Tiyatro Etkinliği’nin de de bu mirası yaşatma isteklerinin bir sonucu olduğunu söyledi .
***

Müthiş şehir Kastamonu’da tarihe yolculuğumuz tabii ki sadece Pompeiopolis ile sınırlı kalmadı.

Sevgili Zeynep Esen’in çok katmanlı kadim bir kent diye tasvir ettiği Kastamonu’da yapılacak o kadar çok şey vardı ki…

Mimar Vedat Tek Kültür ve Sanat Merkezi’nde Müzesi içinden saatlerce çıkmak istemeyeceğiniz güzellikte…

Bu kompleks içerisinde 75.Yıl Cumhuriyet Müzesi, Türkiye’de bir ilk olan Şapka ve Dantel Müzesi, Atatürk Sergi Salonu, Bebek Evi, Resim Galerisi yer alıyor.

Ayrıca Unesco Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Kasaba Köyü, Mahmutbey Camii ve ‘citta slow’ (Sakin Şehir) ünvanlı Daday ilçesinin etkisinde uzun süre çıkmak neredeyse imkansız…

UNESCO DÜNYA MİRASI LİSTESİNDE: MAHMUT BEY ÇİVİSİZ CAMİİ

Kastamonu ili, Merkez ilçesine bağlı Kasaba köyünde bulunan Mahmut Bey Cami, üst örtüsünün bindirme tekniğiyle inşa edilmesi nedeniyle halk arasında “Çivisiz Cami” olarak biliniyor.

Tüm iç mekânda, ahşap üzerine kalem işi tekniğiyle yapılan zengin süslemeleri, malzemenin dokusuna uygun kiremit kırmızısı, kahverengi ve sarı tonlarının hâkim olduğu çok sayıda rengin kullanımı söz konusu.

UNESCO Dünya Miras Listesi’nde tescil edilen Mahmutbey Camii’nin bir diğer etkileyici özelliği müthiş bir sanat icra edilerek ortaya çıkan oyma kapısı.

Orijinal kapının çalındığını duyunca çok şaşırdım çünkü gördüğüm kapı o kadar eski ve orijinal duruyordu ki replika olduğuna bir müddet inanamadım.

Ankaralı Nakkaş Mahmutoğlu Abdullah tarafından oyma sanatıyla yapılan orjinal ahşap kapı çalındığında o  dönem Show TV'de çalışan Reha Muhtar ve Kastamonu Hürriyet haber ajansı ve Kastamonu Show tv temsilcisi olarak görev yapan Abdulkadir Akın Kasiad, bu kapının peşine düşüyorlar ve bu müthiş kapınınbulunmasında çok büyük emek sarf etmişler.

Türkiye’de çok az örneği bulunan orijinal kapı Kastamonu Etnografya Müzesi’nde koruma altına alınırken, orijinal kapının yerine, Kastamonu’nun ahşap oymacılık ustalarından Hikmet Değirmencioğlu tarafından yapılan bir benzeri yerleştirilmiş. Kapının orjinalini göremesek de replikasını yapan ustaya şapka çıkarılır.

TÜRKİYE’DEKİ 26 ‘SAKİN ŞEHİR’DEN BİRİ: DADAY

Osmanlı döneminde tımarlı sipahi ocaklarıyla bilinen Daday ilçesi, 2024 yılında tüm kriterleri karşılayarak Cittaslow Türkiye ağına katılmış, böylece Türkiye’deki 26 “sakin şehir” arasındaki yerini aldı.

Doğal yaşam, konak mimarisi ve tımarlı sipahi ocakları geleneğinin devamı olan at çiftlikleri ile öne çıkan
Daday'ın mahreç coğrafi işaretli ünlü “etli ekmeği” de, bir lezzet ve kültür unsuru olarak
yaşatılıyor.

KASTAMONU, GURMELER İÇİN DE EŞSİZ BİR KEŞİF ROTASI

Kastamonu, alnızca binlerce yıllık kültürel mirasıyla, yemyeşil doğası, derin vadileri ve kanyonlarıyla değil zengin mutfağıyla da kendine hayran bırakan büyüleyici bir şehir.

Adına türkü yazılan ‘tirit’, Kastamonu’nun en bilinen lezzetlerinden. "Manda yuva yapmış söğüt dalına" türküsünde adı geçen bu yemek şehre özgü bir lezzet olan kel simit ve kemik suyuyla yapılıyor. Özel bir yufka ile yapılan bir diğer lezzet ise ‘banduma.’ Bu iki lezzet hem yöre halkı hem de turistler tarafından oldukça ilgi görüyor.

Bir diğer Kastamonu lezzeti “Kayseri mi Kastamonu mu?” tartışmalarına konu olan pastırma…

Her iki yörenin de kendine has üretim teknikleri, tat ve dokuları var ama pastırma çekişmesinin rakibi bana göre açık ara Kastamonu. Çünkü baskın bir baharat tadı yerine et tadı ön planda, çemeni daha ince tabaka halinde ürülüyor. Güzünüzün ününde bıçakla zar gibi incecik kesiliyor.

Kastamonu'da yetişen 10 bin yıllık genetiği bozulmamış siyez buğdayı, Üryani eriği, Taşköprü sarımsağı, İnebolu kestanesi, Tosya
pirinci, eyşili pilavı, etli ekmeği, çekme helvası, kara çorbası, siyah sarımsağı ve daha sayamadığımız yüzlerce eşsiz yöresel lezzet de gastronomi turizmi açısından tartışmasız büyük bir öneme sahip.

Özetle, Kastamonu’yu keşfe çıkmanız için sayısız sebebiniz var. Hem tarih meraklıları hem doğa severler hem de gurmeler için eşsiz bir keşif rotası…