2025 Hrant Dink Ödülü nde Işıklar yine umudu aydınlattı Agos

Uluslararası Hrant Dink Ödülü'yle birlikte açıklanan 'Işıklar 2025'te Türkiye’de ve dünyanın dört bir yanında, yaptıklarıyla insanlığa ‘ışık’ tutanlar hatırlandı, umut veren insanlar ve topluluklar selamlandı.

2025 Uluslararası Hrant Dink Ödülü'nün bir parçası olan "Işıklar" bu yıl takdim edildi. Özel bir video ile sunulan Işıklar 2025'te Türkiye’de ve dünyanın dört bir yanında, yaptıklarıyla insanlığa ‘ışık’ tutanlar hatırlandı, umut veren insanların ve topluluklar selamlandı. 2025 yılının ‘Işıklar’ı arasında, Peru’dan Fransa’ya, Kongo’dan Sırbistan’a, Yeni Zelanda’dan Macaristan’a insan hakları, adalet, cinsiyetçilikle, ekonomik adaletsizlikle ve yoksullukla mücadele, ekolojik hak savunuculuğu, savaş karşıtlığı gibi pek çok başlıkta yaptıklarıyla ilham olan kişiler ve girişimler yer aldı. 

2025 Işıklar'ın tam listesi ve gerekçesi şöyle:

Polonya, AboTak

Polonya’da aktivist kadınlar parlamento binasının karşısına kürtaj merkezi açtı. AboTak adlı merkez, katı kürtaj yasalarına karşı mücadelenin de bir simgesi. AboTak, tıbbi kürtaj konusunda bilgi ve destek sunuyor, kadınların kürtaj sürecini travma geçirmeden, utanmadan, aşağılanma hissine kapılmadan geçirmesini, bundan destek görerek ve güçlenmiş olarak çıkmasını sağlıyor. Merkez, kadınların haklarına sahip çıkma yolunda cesur ve kararlı bir adım oldu.

Macaristan, Gri Onur

Budapeşte’de binlerce kişi, LGBTİ+ etkinliklerini yasaklayan ve katılımcıların yüz tanıma teknolojisiyle tespit edilmesine imkân tanıyan yeni yasaya karşı köprüleri ve meydanları doldurdu. Belediye başkanı, Onur Yürüyüşü’nün bir şehir etkinliği olduğunu açıklayarak yasaklara karşı duruşunu ortaya koydu. Protestocular, “Gri Onur” eylemleriyle rejimin baskıcı ciddiyetine karşı yaratıcı ve kitlesel bir yanıt verdi

Fransa, Gisele Pelicot

Fransa’da yıllar boyunca sistematik cinsel saldırıya maruz bırakılan Gisèle Pelicot, “Utanç taraf değiştirmeli” diyerek onlarca failin yargılanmasını sağladı. Mahkemede duruşmalar halka açık yapıldı. Gisele Pelicot suçu gizleyen toplumsal yapıya karşı cesurca sesini yükseltti. Cinsel şiddetle mücadelede milyonlarca kişiye güç verdi.

Madleen Gemisi

Madleen gemisi, İsrail Hükümeti’nin Gazze’ye uyguladığı ablukanın yarattığı insani krize dikkat çekmek ve ablukanın kaldırılması çağrısını güçlendirmek için İtalya’dan Gazze’ye doğru yola çıktı. Aktivistler, siyasetçiler, gazeteciler ve sağlık emekçilerinden oluşan on iki kişilik ekip, sembolik yardım varilleriyle ablukayı delmeyi hedefliyordu. İsrail donanması Madleen’i uluslararası sularda durdurup eylemcileri gözaltına aldıysa da bırakmak zorunda kaldı. Küresel vicdana seslenen eylem, Gazze halkıyla dayanışmanın ender simgelerinden biri oldu.

Türkiye, İstanbul Barosu

İstanbul Barosu, Suriye’de çatışma bölgesinde öldürülen Kürt gazeteciler için yaptığı etkin soruşturma çağrısı yüzünden hedef alındı. Uluslararası hukuka göre sivillerin öldürülmesinin savaş suçu sayıldığını hatırlatan Baro yönetimine, “terör örgütü propagandası” suçlamasıyla dava açıldı. Mahkeme, Baro Başkanı ve yöneticilerinin görevden alınmasına hükmetti. Bu karara karşı avukatlar, “Savunma susmayacak” sloganlarıyla protestolar yaptı, meslek onuruna sahip çıktı.

Kongo, Vindoulou halkı

Kongo Cumhuriyeti’nde, Pointe-Noire bölgesinde bulunan batarya geri dönüşüm tesisi, toprağı ve havayı kirletti; Vindoulou halkının sağlığını tehdit etti. Cyrille Traoré Ndembi ailesinin bu tehdide karşı başlattığı mücadele yayılıp güçlendi ve tesisin kapatılmasını sağladı. Topluluk, sadece kendi yaşam alanlarını korumakla kalmadı, aynı zamanda uluslararası sermayenin çevreyi tehdit eden uygulamalarına karşı örnek bir kazanım elde etti.

Güney Kore, 4B hareketi

Güney Kore’de kadınlar, 4B hareketiyle toplumun kadınlara dayattığı rollere karşı durmak için yeni bir mücadele yöntemi başlattı. Flört, seks, evlilik ve doğurmayı reddeden hareket, uzun yıllardır süren kadın cinayetleri, dijital şiddet ve toplumun baskıcı cinsiyet politikalarına karşı çıkıyor.

İzmir-Birmingham, işçi grevleri

İzmir ve Birmingham’da birbirlerinden 2.700 kilometre uzaklıkta belediye işçileri benzer taleplerle greve gitti. Türkiye’de, İzmir’de işçiler süregelen ücret adaletsizliği ve ağır çalışma şartlarına itiraz ederken, İngiltere’de, Birmingham’da artan yaşam maliyetleri ve iş güvencesinin bulunmaması temel gerekçeler oldu. Farklı coğrafyalarda aynı sözü söyleyen işçiler bu mücadeleleri ile seslerini yükseltti.

Sırbistan, Novi Sad

Sırbistan’da Novi Sad tren istasyonunda tavanın çökmesi yüzünden 16 kişinin can vermesini ihmal, denetimsizlik ve yolsuzluğun sonucu olarak gören binlerce kişi sokaklara çıktı. Protesto eylemlerine öncülük eden öğrenciler, “Yolsuzluk öldürür” sloganlarıyla köprüleri kapattı, sessizlik eylemleri yaptı. Kısa sürede çiftçiler, işçiler, sanatçılar da eylemlere katıldı. Barışçıl kitlesel itiraz, Sırbistan’da yetkililere hesap sorulması ve adalet yolunda umut dolu bir adım oldu.

Türkiye, İstanbul Üniversitesi öğrencileri

İstanbul Üniversitesi öğrencileri, başta İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu olmak üzere, seçilmiş belediye başkanları ve belediye çalışanlarının görevden uzaklaştırıldığı ve tutuklu yargılandıkları süreçte kampüste protesto eylemleri başlattı. Polis barikatlarını aşan öğrenciler, korku duvarlarının yıkılmasının güçlü bir sembolü haline geldi. Demokratik değerlere sahip çıkma kararlılığını ortaya koydular, dersleri boykot edip meydanlarda seslerini yükselttiler. Bu genç hareket, Türkiye'nin demokratik geleceği için umudun ve direnişin yeni yüzü oldu.

Peru, Kukama halkı

Peru’da Kukama halkı, kutsal saydığı, Marañón Nehri’ni kurtarmak için giriştiği mücadeleyi kazandı. Zengin ekosistemiyle halkın yaşam kaynağı olan nehir, petrol sızıntıları ve çevre tahribatı yüzünden büyük zarar görmüş, varlığı tehlikeye düşmüştü. Mari Luz öncülüğünde örgütlenen Kukama kadınlarının kararlılığı ve uzun soluklu mücadelesi, Marañón’a “var olma, akma ve kirlenmeden yaşama” hakkı tanıyan tarihî mahkeme kararıyla karşılık buldu.

Yeni Zelanda,  Māori milletvekilleri

Yeni Zelanda’da, Māori milletvekilleri, yerli halkların haklarını kısıtlamayı hedefleyen yasa tasarısını Meclis’te geleneksel haka dansıyla protesto etti. Bu barışçıl eylemi yapanlara, ülkede şimdiye kadar milletvekillerine verilmiş en uzun uzaklaştırma cezaları revâ görüldü. Māori halkı ve temsilcileri de yasa tasarısına karşı, Yeni Zelanda’da bugüne kadarki en büyük kitlesel eylemleri yaparak, kültürel kimliklerini ve eşit yurttaşlık hakkını savundu, tasarının reddedilmesini sağladı.