6.1 milyon Euro’luk merkez

11 ili etkileyen Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremlerinin hemen ertesinde TV kanallarındaki programlardan birinde İTÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cenk Yaltırak’ın açıklamaları dikkat çekmişti. Yaltırak, beklenen büyük İstanbul depreminin olası yıkıcılığını anlatıp karamsarlık yaratmaktan çok; deprem sonrası yaşanan dramı önlemek için teknoloji, yapay zekâ gibi imkânlardan nasıl yararlanılması gerektiğiyle ilgili bilimsel bir yaklaşımı ortaya koymuştu. Prof. Dr. Yaltırak’ın konuşmasını ekran başında dinleyen arasında İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Suat Sözen de vardı.

“Prof. Dr. Yaltırak’ı dinleyince ‘Biz İş Bankası olarak nasıl destek sağlayabiliriz’ düşüncesi aklıma takıldı. Ertesi gün İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran’ın da onayıyla Yaltırak’ı aradım...” Sözen, dün açılan Marmara Aktif Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin (MATAM) nasıl kurulduğunu anlatırken bu cümleleri kurdu.

YENİ CİHAZLARLA DAHA HASSAS HESAP

Dünkü açılışta bir araya geldiğimiz Sözen, İş Bankası’nın MATAM için toplam 6.1 milyon Euro’luk finansman sağladığını söyledi. Ancak Sözen’in Hürriyet’e verdiği bilgiye göre, bu maliyete bina içindeki ekipmanlar da dahil. Toplam maliyet içerisinde sadece binanın payı ise 6.1 milyon Euro’nun üçte birinden az. Sözen, deprem çalışmalarının daha bilimsel bir altyapıya oturması için MATAM’ın kurulduğunu ifade ederek, “Bize bu merkezin bir binası, modern bir laboratuvarı, fay tespitleri için yeni cihazları olması; yeni cihaz ve drone’larla sahaya çıkarak fay tespiti yapılması; yüksek sayıda sensörle hassas veri girişi sağlayarak depremin yıkıcılığının metrekare bazında ölçülebilmesine ihtiyaç olduğu aktarıldı. Böylece can ve mal kaybının önlenmesi mümkün olabilirdi. Bilimsel veri üretilmesi ve toplumun aydınlatılmasında önemli bir rol oynayacak bu merkezin teknoloji ve veri kullanımıyla Marmara’da gerçekleşebilecek depremlerde olası can ve mal kayıplarının önüne geçebileceğini düşünerek bu projede yer aldık” dedi.

‘MÜHENDİSLERE VERİ SAĞLAYACAK’

Prof. Dr. Cenk Yaltırak ise MATAM’ın deprem araştırmalarında oynayacağı rolü detaylarıyla anlattı. Yaltırak, “Kurduğumuz bu merkez Türkiye’deki tüm kurumlardan vizyon olarak 25 yıl ileride” dedi. Aynı zamanda MATAM’ın proje yürütücülüğünü üstlenen Yaltırak, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu merkezin en önemli özelliklerinden biri, veriyi ve bilgiyi görselleştiriyor olması. Bir fayın üzerinde nerede stres biriktiğine dair 10 sayfalık bir yazı yerine, üç boyutlu fay haritasıyla bilgi veriyor. Yırtılmanın nerede, nasıl başladığı ve nereyi nasıl etkilediğinden bir binanın buna ne kadar direnebileceğine kadar gidecek bir süreçle ilgileniyor. Önemli olan inşaat mühendislerine, deprem mühendislerine doğru bilgi ve veri sağlamak.”

MATAM NEYİ ARAŞTIRACAK

Prof. Dr. Cenk Yaltırak, MATAM’da yürütülecek çalışmalara ilişkin şu bilgileri verdi:

* Fay haritalama ve yapay zekâ destekli tehlike analizi: Aktif fayların yeniden haritalanması, ‘konuşan/dinamik haritalar’ üretimi

* Bina ölçekli analiz: Depremde bina davranışının ölçülmesi

* Sensör ağı ile sürekli izleme: ‘İsteyen herkesin evine ivmeölçer’ yaklaşımı ile bölgesel sensör yerleşimleri gerçekleştirilecek.

* Deniz ve kara entegre ölçüm altyapısı: Marmara’da deniz tabanlı jeofizik ile İHA tabanlı LiDAR/jeodezi verisinin tek çatı altında birleştirilmesi sağlanacak.

* Gerçek zamanlı veri ile karar süreçlerine destek: Belediyelere ve kurumlara ‘anlık risk göstergeleri’ sunan platformlar, senaryolar, bina-ölçekli etkiler, müdahale ve tahliye kararlarını besleyen göstergeler sağlanacak.

AZİZ YILDIRIM’DAN MATAM’A ARAŞTIRMA GEMİSİ

MATAM için başka kurumlardan da ekipman desteği için bağış toplandı. Yaltırak’ın aktardığına göre, ‘gerçek zamanlı sismik hız ve 3 eksenli ivme ölçeği ağı’ için BEDAŞ ile işbirliğine gidildi. Bunun maliyetinin 43.8 milyon TL olduğu belirtildi. Ayrıca, deniz araştırmaları altyapısı için gerekli bir araştırma gemisinin de Aziz Yıldırım başta olmak üzere, Cenk Yaltırak ve Kezban Saki Yaltırak’ın bağışlarıyla toplamda 16.8 milyon TL’ye alındığı belirtildi.