694 milyon tonluk milli servetin akıbeti New York ta mı belirlenecek? Erdoğan Trump görüşmesi öncesi uzmanlar uyardı

Cumhurbaşkanı ve AKP Genele Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, Amerika Birleşik Devletleri'nin New York kentinde düzenlenecek olan Birleşmiş Milletler Genel Kurulu çalışmaları kapsamında 25 Eylül 2025 tarihinde ABD Başkanı Donald Trump ile bir araya geleceği bildirildi. Bu kritik görüşme öncesinde, Türkiye'nin stratejik maden kaynaklarına ilişkin önemli bir iddia gündeme geldi. İddiaya göre, iki lider arasındaki görüşmenin ana gündem maddelerinden birini, Eskişehir’in Beylikova ilçesinde keşfedilen ve havacılık, savunma, uzay sanayisi, biyomedikal ve otomotiv gibi yüksek teknoloji gerektiren alanlarda kullanılan nadir toprak elementleri rezervleri oluşturacak ve Trump'ın bu rezervlerin işletilmesi yönünde taleplerde bulunacağı öne sürüldü.

Bu iddialar, ABD’nin Ankara Büyükelçisi Thomas Barrack’ın geçmişte Türkiye’nin henüz tam olarak işletilmeyen nadir toprak elementleri yataklarını “stratejik fırsat” olarak tanımladığı yönündeki konuşmasını da yeniden gündeme taşıdı.

Gelişmelerin ardından gözlerin çevrildiği Eskişehir’in Beylikova ilçesindeki maden sahasının potansiyeli ve stratejik önemi hakkında Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Maden Mühendisleri Odası Başkanı Ayhan Yüksel, detaylı açıklamalarda bulundu.

Yüksel, Beylikova'daki rezervlerin keşfinin 1970'li yıllara dayandığını, ancak günümüzdeki teknolojik gelişmelerle birlikte bu kaynakların değerinin ve öneminin katbekat arttığını belirtti. Yüksel, "Beylikova'da bulunan rezervler 1970'li yıllarda bulunmuştu. Ancak o günkü teknoloji ile çok kullanım alanı olmadığı için henüz değerli olmaya başladı. Çünkü madenlerin bir özelliği var: Gelişen teknoloji ile birlikte bugün maden olabilen bir şey yarın maden olamayabilir, ekonomik ve teknolojik nedenlerden dolayı veya bugün maden olan da yarın tersine dönüşebiliyor" ifadelerini kullandı.

Beylikova'daki sahanın, 694 milyon tonluk rezerviyle Çin'den sonra dünyada keşfedilmiş en büyük ikinci nadir toprak elementi rezervi olduğunun altını çizen Yüksel, "Buradaki mineraller nadir toprak elementleri. Geçmiş Enerji Bakanı tarafından da açıklandı. Barit ve florit ile birlikte 694 milyon ton nadir toprak elementi içeriyor. Bu, Çin'den sonra en büyük rezerv olarak kayıtlara geçmiş durumda. Bundan sonraki yapılacak aramalar bu rakamların değişmesine de sebep olabilir" dedi.

Rezervin işleme sürecine ilişkin teknik bilgiler de veren Yüksel, şu detayları paylaştı:

"Buradaki 694 milyon tonun içerisinde barit ile florit madeni ilk etapta flotasyon yöntemi ile alınacak. Nadir toprak elementleri oksitleri dediğimiz neodimyum, seryum, paladyum gibi dört mineral de bunun içinde ek olarak toryum ve uranyum da var. Bunlar konsantre olarak elde edildikten sonra daha sonra 'solvent extraction' dediğimiz yöntemle, gelişen teknolojinin de kullanılması gerekiyor."

Yüksel, nadir toprak elementlerinin stratejik önemini, özellikle enerji sektöründeki dönüşüm üzerinden açıkladı. Fosil yakıtların bir gün tükeneceği gerçeği ve çevre endişeleriyle birlikte yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelimin arttığını vurgulayan Yüksel, şu bilgileri verdi:

"Son yıllarda fosil yakıtların terk edilmeye başlanması, fosil yakıtların bir gün biteceği endişesiyle enerjide yeni alternatif kaynaklar aranmaya başlandı. Biliyorsunuz yenilenebilir enerji, güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, nehirler üzerine kurulan HES'ler gibi. Bu teknolojiler aranmaya başlandı ve bu teknolojilerde en çok yaşanan sorun da enerjinin depolanma sorunu. Bu nadir toprak elementleri, enerjinin depolanmasında önemli görevler üstleniyor. Ayrıca alternatif enerji üretme kaynakları olarak, yani elektrikli otomobillerin kullanımında ve üretilmesinde de çok önemli roller üstlenecek bir şekilde. Bu nedenle dünya, bu nadir toprak elementleri üzerine büyük bir çalışma yapmakta."

Teknolojinin gelişimiyle birlikte dünyada nadir toprak elementi rezervleri bulma konusunda adeta bir yarış başladığını ifade eden Yüksel, "Herkes yeni kaynaklar aramakta çünkü bu teknolojilerin gelişimiyle birlikte kaynak ihtiyacı oluştu. Bu kaynakların yenilerini bulmak amacıyla bütün dünyada aramalar yapılıyor. Türkiye'de bulunan şu andaki aşamadaki rezerv bu, ama ileride daha farklı rezervler de bulunabileceğini, özellikle lityum aramalarının çok yoğunlaştığını duymaktayız. Dünyada da Türkiye'de de nadir toprak elementi araması ve akabinde de işletmeciliği artacaktır" değerlendirmesini yaptı.

Trump'ın bu rezervleri isteyeceği iddialarını da değerlendiren Yüksel, "Açık ve seçik bu madenlerin işletme hakkını Amerika hükümetine, Amerikalı şirketlere istiyor. Bu son günlerde Türk medyasına da yansıdığı üzere bu kaynakların da isteneceği konusunda duyumlar alıyoruz" dedi.

Bu kaynakların Türkiye için vazgeçilmez olduğunu belirten Yüksel, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Bu kaynaklar Türk sanayisi gelişiminde çok önemli kaynaklar olacaktır. Mesela biz neodimyumu şu anda Türkiye'de işleyebiliyoruz. Bundan mıknatıs elde edebiliyoruz. Bu mıknatıslarla elektrik motorları yapabiliyoruz ve bu elektrik motorları da şu anda pek çok alanda kullanıldığı gibi yeni teknoloji olan elektrikli otomobillerde de kullanılıyor. Ve biz bunu şu anda dışarıdan ithal ediyoruz. Oysa yakında bu kritik ham maddelerle ilgili pek çok strateji geliştirilecek. Devletler bazı kritik ham maddelerin ihracatını yasaklayacak, ithalatında güvenilir kaynaklar arayacak. Ve bizim sanayimizin de şu an buna ihtiyacı var. Bu nedenle bu kaynakların kıskançlıkla korunması gerektiğini düşünüyoruz çünkü madenler milyonlarca yılda oluşan kaynaklardır ve yenilenemeyen kaynaklardır. Bugün ihtiyacımız olmasa bile bu kaynaklara, teknolojimizin yetersiz olduğu alanlarda ileride mutlaka ihtiyaç olacaktır. Zaten nadir toprak elementlerinin birçoğu Avrupa Birliği ülkelerinin, Amerika'nın, Rusya'nın, Çin'in kritik ham maddeler politikalarının içerisinde yer alıyor. Bu nedenle ileride istesek de ithal bile edemeyebiliriz."

Yüksel, Beylikova'daki nadir toprak elementleri rezervlerinin işletme ruhsatının Eti Maden İşletmeleri'ne ait olduğunu ve bölgeye bir pilot tesis kurulduğunu belirtti. Tesisin mevcut durumu hakkında bilgi veren Yüksel, "Şu anda oranın ruhsatı Eti Maden İşletmeleri Kamu Kurumu'na ait. Onlar işletiyorlar. Onlar şu aşamada flotasyon için bir pilot tesis kurdu. Bu çalışmalar, bildiğimiz kadarıyla laboratuvar ortamında konsantre elde edilmesiyle sağlandı. Ancak pilot tesisin planlaması bildiğim kadarıyla yıllık 1200 ton. Ama henüz bu aşamaya geçilmedi. Laboratuvarda elde edildi ancak pilot tesiste elde edilemedi. Ancak flotasyondan sonra konsantre elde ediliyor ve konsantre şekilde satılması, pazarlanması bizim sanayimiz için yetmiyor. Yurt dışına ham madde olarak satılmasını da çok doğru bulmuyoruz. Flotasyondan sonra nadir toprak elementleri oksitlerinin içerisinde bulunan dört element ile birlikte toryum ile uranyumun ayrıştırılması gerekiyor. Bunun için de 'solvent extraction' dediğimiz bir zenginleştirme yöntemi var. Eti Maden şu anda o teknolojik çalışmaları geliştirmeye çalışıyor. İkinci aşamada o geliştirilecek ve nadir toprak elementleri oksitleri alt başlıklarına ayrılacak, ondan sonra da ülke sanayisine hizmete sunulması gerekiyor" diye konuştu.

Eskişehir Beylikova'daki rezerv, Recep Tayyip Erdoğan'ın 27 Haziran 2022 tarihli Kabine Toplantısı'nın ardından yaptığı açıklamayla Türkiye'nin gündemine girmişti. Erdoğan, "müjde" olarak nitelendirdiği gelişmeyi, “Eskişehir Beylikova, dünyanın Çin'den sonraki ikinci büyük rezerv alanıdır. Şimdi burada ilk etapta yıllık 1200 ton cevher işleyecek bir üretim tesisi kuruyoruz” sözleriyle duyurmuştu.

Bu açıklamanın ardından dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez de 1 Temmuz 2022’de sahada incelemelerde bulunmuştu. Bakan Dönmez, "Yıllık 570 bin ton cevheri işleyeceğiz. Bu işlenen cevherden 10 bin ton nadir toprak oksidi elde edeceğiz. Ayrıca yine 72 bin ton barit, 70 bin ton florit, 250 ton toryum ki özellikle toryumun altını çizmek istiyorum, yeni nükleer teknolojilerde yeni yakıt olarak önümüze büyük fırsatlar, imkanlar sunacak bir elementten, madenden bahsediyoruz" açıklamasını yapmıştı.

Beylikova sahasında üretilecek elementlerin; yeşil enerji dönüşümü, savunma sanayisi, lazer ve güdüm sistemleri gibi yüksek teknolojiye sahip ürünlerde kullanılması hedefleniyor.