ABD de 485 milyar dolarlık F 35 krizi! Kritik savunma unsuru ancak...

ABD Hükümet Sorumluluk Ofisi (GAO), F-35 Block 4 modernizasyon programının tekrar ertelendiğini belirten yeni bir rapor yayımladı. Raporda, F-35 Ortak Taarruz Uçağı programının modernizasyon paketinde küçültmeye gitmek zorunda kalındığı kaydedildi.

“F-35 Programı: Geç Teslimatları Ele Almak ve Gelecekteki Gelişimi İyileştirmek İçin Gerekli Önlemler” adlı raporda, maliyetlerdeki artışlar ve teslimatlardaki gecikmeler nedeniyle programın yeniden yapılandırıldığı vurgulandı.

Böylece program, Mayıs 2024’te açıklanan 2029 tarihinden iki yıl daha ileriye alındı ve 2031’e ertelenmiş oldu.

BAZI ÖZELLİKLERİ RAFA KALDIRILDI

Başlangıçta 66 yetenek eklenmesi planlanan F-35’e, ilerleyen zamanda 80 yetenek ekleneceği açıklandı. Block 4 modernizasyon planıyla ise uçağın sistemlerinin son teknoloji ile geliştirilmesi hedefleniyordu.

F-35'in üreticisi Lockheed Martin'in Block 4 planının, Teknoloji Yenileme 3 (TR-3) paketi ile hayata geçmesi amaçlandı. TR-3 ile uçağın silah sistemleri, iletişim cihazları ve elektronik harp donanımları dahil olmak üzere hem donanımda hem de yazılımda yükseltmeler yapılacaktı.

Ancak raporda, uçak için hedeflenen bazı özelliklerin eklenmesinin ertelenmesine bazılarının ise tamamen iptal edilmesine karar verildiği aktarıldı. Raporda, bu durum “Program yetkililerine göre, yeni Blok 4 programı daha az kapasiteye sahip olacak” ifadesiyle belirtildi.

Blok 4’e dahil edilecek yeteneklerin 2025 sonbaharında netleşeceği vurgulanan raporda, F-35’in motor yükseltmesine ihtiyaç duyan teknolojilerinin ilerleyen yıllara erteleneceği bildirildi.

F-35’in motor yükseltmesinin 2031’den önce gerçekleşmeyeceği aktarılırken bu gecikmenin Block 4 programında eklenmesi hedeflenen yeteneklerin de gecikmesine neden olabileceğinin altı çizildi.

TESLİMATTA AKSAMALAR YAŞANMIŞTI

F-35’in üreticisi Lockheed Martin, 2024’te TR-3 gecikmeleri yaşanması nedeniyle 110 jetin tamamını 238 gün gecikmeli teslim etti. 2024’te Lockheed Martin, üretim hattında 4.000’den fazla parça eksikliği yaşadı. Bu parçaların 1.600’den fazlası TR-3 donanımıyla ilgiliydi. Raporda, “Parça eksiklikleri 2025 boyunca teslimatları geciktirmeye devam edecek” denildi.

Lockheed Martin, 2025 yılında en az 170 adet F-35 teslim etmeyi planladığını duyurdu ve “F-35’in gökyüzündeki eşsiz hakimiyetini sürdürmesini sağlamak için Blok 4 yeteneklerini sahaya sürmeye devam edeceğiz” açıklamasında bulundu.

“Program aşırı maliyetli ve öngörülemez” olduğu ifade edilen raporda, teslimatta yaşanan gecikmelere rağmen hâlâ teşvik ücretlerinden yararlandığı vurgulandı ve Pentagon’a, gecikmiş teslimatlara rağmen Lockheed Martin’e ödenen teşvikleri yeniden gözden geçirmesi tavsiye edildi.

Programın, geliştirme ve tedarik dahil toplam maliyeti Aralık 2023 itibarıyla 485 milyar dolara yükseldi. Raporda, 2021’de 16,5 milyar dolar olarak açıklanan Blok 4 maliyet tahmininin güncellenmiş versiyonunun 2025 sonunda açıklanacağını bildirildi.

“KRİTİK SAVUNMA UNSURU ANCAK…”

Raporda ayrıca, F-35 programına ilişkin şu ifadeler dikkat çekti:

“F-35, ulusal savunmamızın yanı sıra ortaklarımız ve müttefiklerimiz için de kritik öneme sahip savunma unsuru olmaya devam ediyor ve önümüzdeki uzun yıllar boyunca kritik savunma unsuru rolünü sürdürmesi bekleniyor. Ancak yaklaşık 20 yıllık üretimin ardından, F-35 programı aşırı vaatlerde bulunmaya devam etse de az sayıda teslimat yapılıyor.”