ABD, Zengezur’a niye talip oldu

ABD’nin Türkiye Büyükelçisi Tom Barrack’ın Azerbaycan’ı Ermenistan üzerinden Nahçıvan’a bağlaması öngörülen Zengezur koridorunun işletmesine talip olması Zengezur tartışmalarını gündemin üst maddeleri arasına taşıdı.

BARRACK NE DEDİ

Barrack geçen cuma New York’ta basın mensuplarına yaptığı açıklamada, “ABD, Güney Kafkaslar bölgesinde Azerbaycan ile Ermenistan’ın bir an önce aralarında anlaşabilmesi için Zengezur koridoru problemine çözüm bulabilir. Ermenistan topraklarından geçen ulaşım hattının yaklaşık 32 kilometrelik bölümü Amerikan şirketleri tarafından 100 yıllığına Ermenistan’dan kiralanarak işletilebilir” dedi.

ERMENİSTAN TEPKİLİ

ABD Büyükelçisi Barrack’ın önerisine tepki veren Ermenistan hükümeti sözcüsü Nazeli Bagdasaryan, “Ermenistan, egemen topraklarının hiçbir parçasını üçüncü ülkelere devretme görüşmesi yapmamış ve yapmayacak. Ermenistan’ın Sunik bölgesinden geçen Zengezur’un denetiminin başka bir devlete veya şirketlere devredilmesi söz konusu olamaz” açıklamasını yaptı.

PAŞİNYAN TEPKİ ÇEKTİ

Barrack’ın sözleri Türkiye ve Azerbaycan ile normalleşme arayan Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ı boy hedefi yaptı. Muhalif isimler, “Paşinyan vatanımızı parça parça satmak istiyor” diyerek tepki gösterdi. Türkiye, Ermenistan üzerinden geçmesi beklenen karayolu ve demiryolunda oluşması öngörülen ulaşım hattının bir an önce çalışmaya başlamasını istiyor. Böylece Çin’den Avrupa’ya kadar Orta Koridor diye adlandırılan ulaşım hattı devreye girmiş olacak. Türkiye tüm ilgili tarafların rızası ve çıkarlarına hizmet edecek biçimde koridorun hayata geçirilmesini hedefliyor.

ERİVAN NE İSTİYOR

Ermenistan ile Azerbaycan arasında imzaya hazırlanmakta olan “Büyük barış anlaşması” metninin yüzde 90 oranında imzaya hazırlandığı biliniyor. Aliyev ile Paşinyan arasında tarihi imzanın atılması için Zengezur meseli dahil üç madde çözüm bekliyor. Diğer iki madde iki ülkenin birbirine karşı tazminat davaları açmaması ve üçüncü ülkelere topraklarını açmaması maddeleri. Zengezur’un işletime açılabilmesi için Erivan sınırdan sınıra kendi iç yasa ve yönetmeliklerinin uygulanmasını talep ediyor.

KORİDORU ASLINDA RUSYA DENETLEYECEKTİ

- Karabağ savaşı sonrasında 10 Kasım 2020’de Moskova’da yapılan Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan anlaşması Zengezur’un Ermenistan tarafında kalan bölümünün Rus sınır muhafızları tarafından denetlenmesini öngörüyordu.

- Rusya lideri Vladimir Putin, üçlü ateşkes anlaşmasıyla Güney Kafkaslar bölgesinde Azerbaycan’ın zaferine ortak olmayı planlarken, 2022’de Ukrayna’ya yönelik başlattığı askeri müdahale sonucunda Kafkaslar bölgesini unutmak zorunda kaldı.

- Bu arada Ermenistan ile Rusya’nın arası açıldığı gibi, Rusya’nın Azerbaycan ile olan ilişkileri de 2024 yılında Çeçenistan üzerinde vurulan yolcu uçağı ve Rusya’daki Azerbaycan diyasporasına baskılar yüzünden kriz dönemine girdi.

- Günümüzde ne Ermenistan ne de Azerbaycan Rusya’nın bölgede söz sahibi olmasını istiyor.

- Rusya’nın halihazırda Zengezur projesinde varlığı sadece demiryolları seviyesinde kaldı. Ermenistan Demiryolları tamamen Rus Devlet Demiryolları “RJD” şirketine bağlı olduğu için Zengezur demiryolu hattının restore edilmesi Rusların koyacağı tavra bağlı. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Rusya’yı koridor projesinden tamamen uzaklaştırmak için demiryollarını devletleştirerek Rusya’yı aradan çıkartabilir.