Akılalmaz büyüklük, akılalmaz hız: Dünyanın tüm elektriğinin 100 katından fazla ve sadece 25 kentilyon saniye

ZEUS, aynı üniversitenin bir önceki rekor sahibi olan HERCULES sisteminin yerini aldı. HERCULES’in sınırı 300 terawatt iken, ZEUS bu çıtayı birkaç kat yukarı taşıdı.

The Verge'ün haberine göre, ilk denemede lazer, helyum gazı içeren özel bir hücreye yöneltildi. Lazerin helyum atomlarındaki elektronları koparması sonucu oluşan plazma, serbest kalan elektronların "wakefield ivmelenmesi" adı verilen bir süreçle lazerin arkasından hız kazanmasına neden oldu.

Plazmada ışık daha yavaş ilerlediği için, elektronlar ışık huzmesini yakalayabiliyor ve daha fazla hızlanma şansı buluyor.

Bu ilk adım, yıl içinde gerçekleştirilecek asıl ZEUS deneyinin provası niteliğinde. O testte, hızlandırılmış elektronlar karşı yönden gelen lazer atımlarıyla çarpıştırılacak. Bu birleşim, 3 petawatt gücündeki bir lazerin 1 milyon katı kadar güçlüymüş gibi davranmasını sağlayacak. İşte ZEUS’un “zettawatt-eşdeğeri” unvanı buradan geliyor.

Tabii bu seviyedeki deneylerin güvenli bir şekilde yürütülmesi için ciddi önlemler de alınıyor. ZEUS, ilk kızılötesi lazer atımını zaman içinde yaymak için “difraksiyon ızgaraları” adı verilen optik aygıtlar kullanıyor. Bu, lazerin aniden havayı parçalayacak kadar yoğun hale gelmesini engelliyor.

HEDEF DAHA KÜÇÜK VE UCUZ HIZLANDIRICILAR

ZEUS’un bir diğer amacı ise, çok daha büyük ve pahalı parçacık hızlandırıcılarla aynı enerjiyi sağlayabilen kompakt sistemler geliştirmek. Yaklaşık 16 milyon dolara inşa edilen ZEUS, üniversite tarafından adeta bir “fırsat yatırımı” olarak tanımlanıyor. Devasa potansiyele rağmen, görece düşük maliyetiyle dikkat çekiyor.

Projenin destekçilerinden olan ABD Ulusal Bilim Vakfı’ndan Dr. Vyacheslav Lukin, yapılan temel araştırmaların yumuşak doku görüntüleme tekniklerinden kanser tedavilerine kadar pek çok alanda yeni çığırlar açabileceğini belirtti. Ayrıca ZEUS sayesinde, karadeliklerden çıkan pozitron jetlerinin davranışı veya gama ışını patlamalarının doğası gibi kozmik fenomenler de daha iyi anlaşılabilecek.

“SADECE BÜYÜK BİR LAZER DEĞİL”

California Üniversitesi fizik profesörü Franklin Dollar, ZEUS’un sadece güçlü bir lazer olmadığını, ışığın birden fazla ışına bölünebilme özelliği sayesinde farklı deneylere olanak tanıdığını, “Böylesine ulusal bir kaynağın, bilimsel öncelikleri ilerletmeye en uygun projelere zaman tanıyarak çalışması, yüksek yoğunluklu lazer biliminin yeniden ABD’de canlanmasını sağlıyor” ifadeleriyle vurguladı.