Amerika dan Çin e bin yıllık korku: Ay tutulması neden tarih boyunca uğursuzlukla ilişkilendirildi?

Gökyüzünün kırmızıya büründüğü bir gecede ayın yavaşça karanlığa gömülmesi... Binlerce yıl boyunca bu doğa olayı, farklı kültürlerde korkunun, uğursuzluğun ve tanrısal mesajların habercisi olarak görüldü...

AY TUTULMASI NEDİR VE NEDEN OLUR?

Ay tutulması, Dünya'nın Güneş ile Ay arasına girmesiyle Ay’ın Dünya’nın gölgesinde kalması sonucu oluşur. Bu olay, çıplak gözle rahatlıkla izlenebildiğinden tarih boyunca büyük ilgi çekmiştir. Ancak bilimsel açıklamalar gelişmeden önce, bu olağanüstü doğa olayı çoğu toplumda korku ve tedirginlik uyandıran bir “göksel uyarı” olarak yorumlandı.

MEZOPOTAMYA: TANRILARDAN GELEN UYARI

M.Ö. 2300’lere uzanan Sümer ve Babil tabletlerinde ay tutulmaları detaylı şekilde kayıt altına alınmıştır. Bu toplumlar, ay tutulmasını krallar için kötüye işaret eden ilahi mesajlar olarak yorumlar, olası felaketleri önlemek adına ayinler düzenlerdi.

HİNT MİTOLOJİSİ: RAHU'NUN İNTİKAMI

Hindu inanışına göre tutulmaların sorumlusu Rahu adında bir iblistir. Tanrıların ölümsüzlük iksirini içmeye çalışırken yakalanan Rahu’nun kafası kesilir. Ancak başı ölümsüzlük kazanmıştır ve hâlâ intikam peşindedir.

Ay ya da Güneş’i yutmaya çalışır, ama boğazı olmadığından yuttuğu cisimler tekrar ortaya çıkar. Bu mit, ay tutulmasını sembolik bir intikam olarak açıklamaktadır.

MISIR: KAYITLARDAKİ SESSİZLİK

Astronomi bilgisiyle ünlü Antik Mısırlıların ay tutulmaları hakkında doğrudan kayıt bırakmamış olması şaşırtıcıdır. Bazı uzmanlara göre bu sessizlik, tutulmaların uğursuz kabul edilmesiyle ilgilidir. Efsanelerde geçen “görme kaybı” metaforlarının tutulmaları ima ettiği düşünülür.

ÇİN: EJDERHALARIN GÖKYÜZÜ SALDIRISI

Antik Çin’de tutulmalar, göksel bir ejderhanın Ay’ı yutmasıyla açıklanırdı. İnsanlar bu ejderhayı korkutup kaçırmak için davullarla, çanlarla gürültü çıkarırdı. Bu gelenek, tutulmaların ritüelleştirilmiş bir savunma pratiğine dönüşmesine neden oldu.

AMERİKA YERLİLERİ: AY'I YARALAYAN GÜÇLER

Kızılderili topluluklarında ay tutulması, doğanın dengesiyle oynayan mitolojik figürlerle ilişkilendirilirdi. İnka’lar, bir jaguarın Ay’a saldırdığına inanır, onu korkutmak için gürültü yaparlardı. Ojibwa halkı ise Ay'ı tuzağa düşüren bir çocuğun hikayesini anlatırdı.

BATI AFRİKA: GÖKTEKİ KAVGAYI DURDURMAK

Togo ve Benin’de yaşayan Batammaliba halkı, ay tutulmasını Güneş ile Ay arasındaki bir kavga olarak görür. Bu dönemde insanlar aralarındaki kırgınlıkları onarır, barış içinde bir araya gelerek gökyüzüne örnek olmaya çalışırlardı.

ORTAÇAĞ AVRUPASI: KORKU VE KARA ALAMET

Orta Çağ Avrupa’sında tutulmalar, genellikle felaketlerin habercisi sayıldı. Veba, savaş ya da lider ölümleriyle ilişkilendirilirdi. Bilimin henüz açıklayamadığı bu doğa olayları, halkın kolektif bilinçaltında tehdit unsuru olarak yer etti.

BİLİMSEL DÖNÜŞÜM: ARİSTOTELES VE AY'IN GÖLGESİ

Antik Yunan’da Aristoteles, ay tutulması sırasında Dünya’nın Ay’a düşen yuvarlak gölgesini gözlemleyerek Dünya’nın küresel olduğunu öne sürdü. Bu, tutulmaların mitolojik değil bilimsel açıklamalarla değerlendirilmeye başlanmasının ilk adımlarındandı.

AY TUTULMASI, BİR AYNADIR

Tarih boyunca ay tutulmaları, toplumların inançlarını, korkularını ve hayal güçlerini yansıtan birer ayna oldu. Kimileri için uğursuzluk, kimileri için ilahi bir sınav, bazıları içinse doğayla barışmanın bir yolu... Bugünse, ay tutulmalarını hem bilimsel merak hem de görsel bir şölen olarak izliyoruz.

Kaynak: Eclipse Optics, Times of India, Brittanica