‘Artık mega yangınlar dönemindeyiz, 7 senedir yangın söndürüyorum, havadayken ilk defa 50 metre boyunda alevler gördüm’

Bir hafta içinde çıkan üç büyük yangında Çanakkale’deydim. İtfaiye teşkilatının mücadelesini, kentin kuryesinden jandarmasına nasıl kenetlenip çalıştığını bire bir takip ettim. Alevlerin metrelerce yükselip birkaç dakikada 1 kilometre öteye ulaştığını, insanların evden araba anahtarını bile alamadan kaçmasına neden olabileceğini gördüm.

Dumanlar arasında tahliyeye çalışan kurtarma ekiplerinde de, o ekipler bir anda alevlerle sarıldığında onları çıkarmak için araçları yangına temas edecek kadar yakınlaştırarak su sıkan itfaiyecide de, su yetersiz geldiğinde helikopterle tahliye yapan pilotta da benzersiz bir vatan sevgisi ve irade var. Alevlerin hızı, yıkıcılığı karşısındaki insan mücadelesi çok kıymetli, gerçek bir vatan savunması. Her yangından sonra eleştirilen hava yangın söndürme gücümüzü tanımak için pilotlarımızla konuştum; nasıl mücadele ediyorlar, havada neler yaşanıyor...

AT 802 Fireboss uçak filosunun şef pilotu Burhan Güler:

Orman Genel Müdürlüğü’nde 3’üncü yılım. 26 yıllık pilotum, meslek hayatımın büyük kısmı TSK’da geçti. AT 802 kullanıyorum; amfibik yani hem karaya hem suya inip 3 bin 104 litre su alabiliyor. 280 km hızla yangın bölgesine ulaşıyoruz. 

Vatandaşlar büyük tonajlı, ABD’de kullanılan CL gibi uçakları neden almadığımızı merak ediyor, sebebi şu: Arazi yapımız dağlık ve kırık olduğu için uygun değil. AT 802’yle yangının 20 metre yakınına inip su boşaltıyoruz. Büyük uçaklarla bu mesafelerde manevra şansınız yok. 4 sene CL 215’le uçtum, karşılaştıracak tecrübem var.

Yangın alanı notamlıdır. Telsiz teması olmayan hiçbir hava aracı sokulmaz. Her hava aracını takip ediyor, yaptığımız her hareketi rapor ediyoruz o yangın frekansından. Şu helikopter şu anda şurada, şu uçak buradan gelecek, şurada yüksek gerilim hattı var. Yüksek gerilim hatları büyük risk. Kolunuzda (beraber uçtuğu) 4-5 uçak var. Onları da yönetmeliyim. Yangın sahasındaki resmi kafamıza yazıyoruz. Her zaman uçuşun bir adım önünde olmalıyız. Cesaret ve dikkat gerekiyor. 

Hava araçlarının manevra kabiliyeti rüzgârla kısıtlanabiliyor. Düşünün, etkili olabilmek için simsiyah dumanların kapladığı, altında büyük alevlerin olduğu bölgeye mümkün olduğu kadar yaklaşmanız gerekiyor, suyu rüzgârın savuracağı mesafeyi hesap ederek atmalıyım. Manevram nasıl olacak, yangın üzerinde suyu boşaltacak mıyım, serecek miyim... Bunların muhakemesi oluyor.

Filoda ağırlıklı asker kökenli pilotlar var. Daha önce iç güvenlik bölgesinde buna benzer risklerin, füze tehdidinin olduğu, dağlık arazide alçak uçuş tecrübeleri fazla... Bu uçuşlar da benzer tehlikeleri barındırıyor. Sadece madalyonun diğer tarafı.

Uçuş emniyeti her zaman esastır. Kendi canımı korumakla mükellefim, aynı zamanda devletin bütçesinden alınan bu uçağı korumak zorundayım.

Yükünüz bir an maksimumdur, bir anda sıfır olur suyu boşalttığınızda. Suyu attığınız an uçak seri şekilde başını kaldırıp yukarı tırmanmaya çalışır. Bunu tecrübenizle yönetemezseniz sonrası stall. Yani düşmesi anlamına gelir. 

Artık yangınlar mega yangınlara döndü. Uluslararası literatürde böyle tanımlanıyor. Yangın başladığında bir ölçü var. Sıcaklık 30 derecenin üzerinde, nem yüzde 30’un altında, rüzgâr 30 km/sa üzerindeyse bir kıvılcımın bile mega yangına dönmesi ihtimali çok büyük. Bir saat içinde söndüremezseniz her saat katlanarak devam eder.

7 senedir yangın söndürüyorum, ilk defa bu yaz 50 metrelik alevler gördüm, devasa alevler. Başta amaç yavaşlatmak. Alevi bastıralım ve yer ekipleri yaklaşabilsin. Yanlardan çalışırız; yayılmayı engelleyip kara ekibi saldırısını başlatsın diye.

Günlük 7,5-8 saat uçuyorum. Böyle günlerde aklımdaki tek şey bir an önce gidip duş almak ve yatmak. Büyük bir yorgunluk oluyor. Yangın pilotluğu dünyadaki en tehlikeli işlerden biri. Buna rağmen çok severek yapıyorum. Bir yangını söndürdüğümüzde, evleri alevlerden koruduğumuzda başımı yastığa müthiş bir iç huzuruyla koyuyorum. Yangınlar bu sene özellikle yerleşim yerlerini tehdit etti, yaktı... Bir-
kaç kez denk geldim... Suyu bırakırken
20 metreye kadar alçalıyoruz, o rahatlamayı, evinin kurtulmasının tebessümünü insanların yüzünde gördüm. O tebessüm her şeye bedel.  Bu çok tatmin edici bir his, gurur verici. Can ve mal kaybını engellemek, ormanlarımızı korumak... Ormanlar ülkelerin varlığı değil, tüm dünyanın varlığı.

Silahlı Kuvvetler’den kalma bir alışkanlıkla uçuşta yaşanan tehlikeleri aileme anlatmam. Bazen öyle anlar oluyor ki ‘oh, bu sefer de yırttık, bu sefer de ölmedik’ dediğimiz çok oluyor. Bunları anlatırsak tedirginlikleri artar. Problem yok, işimizi yapıyoruz, yangını söndürdük diyoruz.

‘O kadar çok yangını büyümeden söndürüyoruz ki haberiniz olmuyor,
bizi mutlu eden bunlar’

Emrah Yetişir, T 70 helikopter pilotu

Kara Kuvvetleri’nde 23 sene farklı helikopterler kullandım. Emekli oldum ve 3 sezondur yangın söndürme helikopteri pilotuyum. Risk faktörü yüksek bir iş.

İhbar geldiğinde 10-12 dakikada yangının üzerinde olacak şekilde kalkıyoruz.
2 pilot ve 1 ya da 2 teknisyenle uçuyoruz.

T 70’lerin gece uçuş kabiliyeti var. Ben gece de uçuyorum, ancak gece uçuşu daha riskli. Gece uçabilen toplam 5 helikopter var, yangına göre genel müdürlük planlayıp uçuruyor ya da uçurmuyor. Bu bir savaş; hem yerdeki birlikleri hem hava unsurlarını yangına karşı optimize ediyorsunuz.

Savaşta saklanan birine karşı uçuyorsunuz; yangındaysa hem görüyorsunuz hem de bire bir mücadeleye giriyorsunuz. Dumanla, alevle göğüs göğüse savaşıyorsunuz. Uçuş düzeninizi sürekli ona göre ayarlamalısınız. Yangında tek başına değiliz, büyüklüğüne göre hava araçlarının sayısı değişiyor ve bir de komuta kontrol helikopterimiz var, bir maestro gibi yönlendiriyor. Ancak yangının üzerine geldiğinizde yalnızsınız. Ne zaman, ne kadar yükseklikten, ne hızla bırakacağım, muhakemenize kalmış. 

Her yangın bir mücadele. Biz o kadar çok yangına gidiyor ve o kadar çok yangını daha büyümeden söndürüyoruz ki kamuoyunun haberi olmuyor. Asıl bizi mutlu eden, daha rüzgâr yangını harlamadan, büyümeden, isabetli atışlarla söndürmek. En üzüldüğümüz de bu seneki hızlı büyüyen yangınlar. Çalışmaya başlıyoruz ama alevler o kadar hızlı koşuyor ki yakalayamıyorsunuz. Neresini söndüreyim! Bir ucunu söndürüyoruz, o diğer tarafa atlıyor. Rüzgâr dursa da belini büksek yangının diye düşünüyoruz; bunlar bizim için çok zor yangınlar, üzücü. Çanakkale’de bunu yaşadık, tutamadık. Kara birlikleri bir taraftan, biz bir taraftan... Duman rüzgârla yangının önüne geçiyor ve siz dumanın içine girip yangının önüne geçemiyorsunuz. Biliyorsunuz ki kara ekipleri de geçemiyor.

Askeri uçuşlarda zaten ailemize bilgi vermiyorduk, bilmedikleri için üzülmüyorlardı. Ama yangın söndürmede görüyorlar, duyuyorlar. Sürekli tedirginler ama çok belli etmiyorlar. Karşılıklı birbirimize çok yansıtmadan, ‘Dikkatli olun’ uyarıları. ‘Allah yardımcınız olsun’ duaları... Korkunun ecele faydası yok, ailemiz de bu işe alıştı. Çevremizden gelen övgüler, takdirler hoşumuza gidiyor. Gururlanıyoruz, gururlandıkça daha büyük bir mücadele gücü buluyoruz.

Günde toplam 8 saat uçuyoruz ama yangın çok büyük ve bize ihtiyaç varsa durumumuza bakıp bu saatleri uzatabiliyoruz.

Bana göre hava filomuz ve kiralık uçaklarla güçlüyüz. Bir yangının üzerinde 30 tane hava aracı olması, verimli olması anlamına gelmiyor. Elinizdeki gücü verimli kullanmak önemli.

Hava araçları envanter ve uçuş bilgileri

Bu yıl Orman Genel Müdürlüğü,
105 helikopter, 27 uçak ve 14 İHA ile mücadele ediyor.

Yılbaşından bu yana:

Uçaklar 7 bin 153 sortiyle 26 bin 749 ton su attı ve 4 bin 203 saat havada kaldı.

Helikopterler 43 bin 968 sortiyle 134 bin 643 ton su attı ve 10 bin 517 saat havada kaldı.

İHA’lar 4 bin 292 saat havada kaldı. (Türkiye orman yangınlarıyla mücadelede İHA’ları kullanan Avrupa’da ilk ülke. Yangın söndürme çalışmalarında sevk-idarede kullanılıyor, ayrıca anlık olarak 3,5 milyon hektar alan taranıyor ve yangınlar anında tespit ediliyor.)

‘Sebebi insan’

“İhmal, kaza ya da kasıt fark etmiyor; en büyük sebep insan. Bu nedenle vatandaşlarımızdan daha dikkatli, duyarlı ve sorumlu davranmalarını bekliyoruz. Çünkü orman yangınları sadece ağaçları değil, ekosistemi, hayvanların yaşam alanlarını, köylünün geçim kaynaklarını ve su kaynaklarımızı etkiliyor” diyen Orman Genel Müdürü Bekir Karacabey’in en güçlü tedbir önerisi ‘yangın çıkmadan alınan tedbir’. Karacabey, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün geliştirdiği Meteorolojik Erken Uyarı Sistemi (MEUS) sayesinde, yangın çıkma ihtimali yüksek bölgeleri günler öncesinden takip edip ekipleri teyakkuzda tuttuklarını vurguluyor.