Atatürk ün mirasına sahip çıkılmayacak mı? Savorona ya ait eşya açık artırmaya çıktı!

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün yatı Savarona’dan çıktığı iddia edilen ve üzerinde “GKM” (Gazi Mustafa Kemal) inisiyali (Bir kişinin ad ve soyadının baş harflerinden oluşan kısaltma) bulunan bir şekerlik, çevrim içi bir müzayede sitesinde 20 bin TL’den satışa çıkarıldı.

Metal üzerine gümüş kaplama olduğu belirtilen şekerlik, yalın işçilikli, konik gövdeli, yastık tabanlı ve kapaklı olarak tanıtıldı.

Ürünün “Atatürk yadigârı olması hasebiyle koleksiyonluk değer taşıdığı” ifadesiyle ilanda yer aldı.

Açık artırmada fiyat 30 bin TL’ye kadar çıktı. Müzayedenin 12 Ekim’e kadar süreceği bildirildi.

Milliyet'ten Çiğdem Yılmaz'ın haberine göre; eseri satışa sunan Levant Antika Müzayede ile yapılan görüşmede “tüm belgelerin tam olduğu” bilgisi verildi. Antika dükkânının sahibi Kemal Can Süleymaniye, şu açıklamayı yaptı:

Atatürk'ün emaneti Savarona geri döndü! Boğaz'dan geçiş yapacak

“Atatürk’ün silah arkadaşlarının ailelerinden ya da onların yakın çevresinden çıkabilen bu tür eşyalar, genellikle müzede korunması gereken eser statüsünde değil, daha çok etnografik parçalar olarak değerlendiriliyor. Aile içinde veya akrabalar arasında el değiştiren bu objeler, zamanla koleksiyonerlere kadar ulaşabiliyor. Bu parçaların satışının mümkün, bunda bir sıkıntı bulunmadığını söyleyebilirim. Eserlerin kime ait olduğu açıklanmak zorunda değil, nitekim pek çok eser sahibi isimlerinin paylaşılmasını istemiyor. Bu özel örnekte de şekerlik bir koleksiyoner-armatöre ait. Kendisi zaman içinde çeşitli müzayede firmalarından benzer parçaları satın almış, elinde de birden fazla benzer eser bulunuyor. Şekerliğin farklı parçaları da elinde, potu da kendisinde var aynı şekilde. Söz konusu şekerliği satışa çıkarmaktaki amaç da aslında tepkileri görmek ve bu eserlerin hangi fiyatlara ulaşacağını test etmek. Zaten bu parçayı da geçmişte başka bir müzayede firmasından bedelini ödeyerek almış. Şimdi ise koleksiyonunun bir bölümünü elden çıkarmayı tercih ediyor. Türkiye’de düzenlenen resmi müzayedelerde izlenen prosedür bellidir. Müzayede yayına çıkmadan önce ilgili firma İl Kültür Müdürlüğü’ne ve ayrıca Askerî Müze’ye dilekçe verir. Ardından yetkililer gelip eserleri inceler, yaklaşık bir saatlik bir değerlendirme yapar ve gerekli onayı verir.”

Söz konusu satışın yasal durumu da tartışma konusu oldu. Sanat Galerici Yöneticisi Yahşi Baraz, satışın hukuki çerçevesine dikkat çekerek şu uyarılarda bulundu:

“Eğer obje Savarona’ya bağlı bir demirbaş ise, yani geminin resmi envanterinde kayıtlı bir parça olarak görünüyorsa, zaten satılması mümkün değildir. Bu durumda satış, çalıntı mal niteliği taşıyacağından suç sayılır ve Kültür Bakanlığı’nın kontrolünde olması gerekir.”

Baraz, bazı objelerin Atatürk’e ait olmayabileceğini de hatırlatarak, “Bazı satıcılar, ‘Atatürk’ün sigara tablası’ ya da ‘Atatürk yadigârı’ diyerek gerçekte bağlantısı olmayan objeleri de pazarlayabilir. Dolayısıyla mutlaka provenans, yani köken belgesi görmek gerekir. Satıcı, eseri hangi aileden veya hangi yolla edindiğini açıkça gösterebilmelidir” dedi.

Baraz, objenin özel mülkiyete geçmiş olması durumunda ise satılabileceğini belirtti. Ancak bu satışın da resmi belgelere dayanması gerektiğini vurguladı:

“Şayet eşya geminin envanterinde kayıtlı değilse, Atatürk tarafından bir kişiye hediye edilmiş ya da özel mülkiyete geçmiş olabilir. Bu durumda satışı mümkündür. Nitekim geçmişte de padişahlara ait eşyaların, devletin kontrolünde açık artırmalarda satıldığı bilinir. Ancak burada da belgelerin tam ve resmi olması şarttır. Ayrıca antika niteliği taşıyan bir eser söz konusuysa, bunun mutlaka ilgili müzelere veya Kültür Bakanlığı’na gösterilmesi gerekir. Devletin böyle eserler üzerinde öncelikli satın alma hakkı vardır. Yani ister şahıs malı olsun ister olmasın, devletin bilgisi ve kontrolü dışında yapılacak satış hukuken sakıncalıdır.”

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 23. maddesinde şu hüküm yer alıyor:

“Korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları şunlardır: Millî tarihimizdeki önemleri sebebiyle, Millî Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna ait tarihi değer taşıyan belge ve eşyalar, Mustafa Kemal Atatürk’e ait zati eşya, evrak, kitap, yazı ve benzeri taşınırlar.”