Atık ekmekler tepsi oldu sırada patates var

Mesele; bir ülke, kurum, şirket ya da birey tarafından çözülebilecek boyutu aşalı çok oldu. İnsanlık gezegenin kaynaklarını tüketti, eksiden ilerliyor. Üstelik ekonomik krizler de iklim ya da sürdürülebilirliğin, başta ABD olmak üzere ‘dev ekonomiler’ tarafından taca atılmasına neden oluyor. Bu yüzden uzun süredir ‘ortak akıl’, ‘paydaş çözümü’ ifadeleri öne çıkıyor. İşte size bir örnek...

Geçtiğimiz günlerde “Hamburger ekmeğinden plastik tepsi” başlığıyla önüme düşen bilgi notu dikkatimi çekti. Çünkü arkasında tam da bahsettiğim gibi bir ‘Voltran’ hareketi söz konusu. Bilgileri bana ulaştıran PAGEV (Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı) Başkanı Yavuz Eroğlu. Eroğlu aynı zamanda  nişastadan plastik tepsi üreten SEM Plastik’in de patronu.

Hızlı bir organizasyon ile hareketin arkasındaki yatırımcı ve son kullanıcı McDonald’s’ın Turkiye Tedarik Zinciri Direktoru Sertaç Hamza’yı da kapsayan bir toplantı yaptık. ‘Tepsiye Dönüşen Hamburgerler/Mc Tray’ projesiyle ilgili merakla sorularımı sordum. Onlar da yanıtladı.

‘ÖLÇEK KAZANDI’

Yavuz Eroğlu yıllardır plastik sektöründe emektar. Bioatıkların plastik ürünlere dönüşmesiyle ilgili daha önce de buluşlar var mıydı diye sordum. Eroğlu, “Evet bize bunlar hep geliyordu ama ölçeklendirilemiyordu. Genç girişimcimiz Büşra Köksal, nişasta içerikli atıklardan ya da firelerden o nişastayı alıp plastiğin içine dahil edecek bir fikirle geldi. Bize gelmeden Mc Donald’s ile de görüşmüş. Bu hammaddeyi ticari bir ürüne dönüştürebilir miyiz diye hep birlikte baktık. Burada önemli olan Mc Donald’s’ın bu fikre yatırım yapıp ölçeklendirecek hale getirme niyeti oldu.”

Sertaç Hamza hemen bir yanlış anlaşılmayı düzeltti: “Bizim sistemde atık olan hamburger değil. Ekmeklerimizi üreten Çayırova’da Bimbo adında tedarikçimiz var. Üretiminin yüzde 80-90’ını biz alıyoruz. Bu fabrikadaki pişme, kesme vs nedenlerle oluşan fireler söz konusu. Ekmek fireleri. Büşra Köksal bize fikriyle geldiğinde bunu yapsa yapsa SEM Plastik yapar dedik, Yavuz Bey’lere gönderdik.”

Başta da söylediğim gibi iyi bir fikir ve güzel niyetlerle buluşan bu insanlar ekmek firelerindeki nişastayı alıp, plastik bir malzemeye dönüştürüp bundan tepsi üretmeye kadar giden yolculuğu yaklaşık iki yılda tamamladıklarını anlattılar bana.

30 BİN TEPSİ SİPARİŞİ VERİLDİ

Silivri’deki SEM Plastik tesislerinde, Mc Donald’s’ın finansörlüğünde kurulan Ar-Ge merkezinde şu anda geliştirilen tepsilerin yüzde 10’u nişastadan oluşuyor. Oranın giderek artırılacağını belirten Yavuz Eroğlu nihai hedefin yüzde 30 olduğunu söyledi. Mc Donald’s ise yeşil renkte üretilen tepsilerden 30 bin adet sipariş vermiş. Ürün gıda ile buluştuğundan hassas ilerlediklerini söyleyen Eroğlu, “2025 projenin pilot yılıydı. Bu dayanıklı, dafalarca kullanılabilecek, sürdürülebilir bir ürün. Bulaşık makinesine giren bir ürün. Ayda 15 bin tepsi üretiyoruz. Bir tepsi 0.3 kg. 30 bin adetlik tepsinin üretiminde 2 ton atık ekmeğin nişastası kullanılıyor. 30 bin tepsi ile yaklaşık 1 ton fosil bazlı plastik kullanımının önüne geçilmesi planlanıyor. Önümüzdeki dönemde hedefimiz, her yıl 100 bin biyobazlı tepsi üretmek, biyobazlı içerik oranını yüzde 30 seviyelerine çıkarmak ve karbon salımını daha da azaltmak” dedi.

Bundan sonra ne olacak? Sertaç Hamza ile Yavuz Eroğlu niyetlerinde başka nişasta bazlı fire-atık ürünlerden de plastik üretimi yapmak olduğunu söylediler. Aklımdan hemen bir hamburger menüsünde neler olduğu geçti ve “Yoksa patates mi” dedim. Söylediklerine göre tam isabet bir tahmin olmuş. Bu iki şirket tonlarca patatesi alıp nişastasını plastik ürüne dönüştürmek için şimdiden çalışmalara başlamış bile...

‘GEZEGENİN KAHRAMANI’NIN ARDINDAN

Nesillere ilham olmuş bir doğa aktivistini, ‘gezegenin kahramanı’ olarak nitelendirilen Jane Goodall’ı kaybetmişiz. 91 yaşındaki Goodall’ın hayatı boyunca yaptığı gibi gençlere, çocuklara umut konuşması için gittiği Amerika’da uykusunda vefat ettiğini öğrendiğimde, “Hep altını çizdiği gibi huzurla yeni yolculuğuna çıkmış” dedim.

Dünya onu şempanzeler üzerine yaptığı çığır açıcı çalışmalarla tanıyor ama yorulmak bilmez bir gençlik sevdalısıydı aslında. Gözlemleri, insanların şempanzelerle ne kadar yakın akraba olduğunu ortaya çıkardı. Ayrıca dünya çapındaki koruma projelerinde yorulmadan çalıştı. 1991’de kurduğu Root&Shoots, onun en büyük mirası.

2021’de kurulan Root&Shoots Türkiye Başkanı Aslıhan Niksarlı’yı aradım hemen. “Çocukluk, gençlik kahramanımı kaybettim, iki gündür ağlıyorum” dedi. Ve kahramanının ardından şunları söyledi:

“O bize bu dünyada tek olmadığımızı, kocaman bir topluluk olduğumuzu öğretti. Huzurlu, umutlu biriydi. Bir kadın olarak ona ‘yapamazsın’ dedikleri ne varsa yaptı. Bunları çocuk ruhunu kaybetmeden yaptı. Bir görev için bu hayattaydı. Görevi hepimize umudun mümkün olduğunu ama bunu bekleyerek değil harekete geçerek gerçekleştirebileceğimizi anlatmaktı. Görevini tamamladı ve ayrıldı.”

Root&Shoots’un 75’ten fazla ülkede milyonlarca genç ile yürüttüğü birçok çalışma var.

İyi ki bu dünyadan geçtin Jane Goodall...

LİDERLER ‘YENİ İŞ DÜZENİNİ’ OYUNLA DENEYİMLEDİLER 

Önceki gün ilginç bir liderler buluşmasına tanık oldum. Vizyoner işinsanı Ayça Furth’un davetiydi. Harvard Business Review Türkiye Genel Yayın Yönetmeni Serdar Turan’ın moderasyonunda düzenlenen etkinlik, geleceğin iş kültürüne ışık tutan sıra dışı bir deneyim sundu. Kimler yoktu ki; Mustafa Alpagut, Deniz Ülke Kaynak, Nuri Develi, Selen Kocabaş, Murat Kolbaşı, Emre Tezmen, Ahmed Gencal, Hakan Gümüş ve Burak Demirel oradaydı. Ne mi yaptılar? Oyun oynadılar. Evet yanlış okumadınız, farklı rollere bürünerek hem çalışan hem de işveren perspektifini yeniden deneyimlediler. Kimi görme engelli bir bireyle Swissotel’i dolaştı.

Ayça Furth etkinliği şöyle anlattı: “Farklı bir kurguyla birlikte; hiyerarşiden çok işbirliğinin, baskıdan çok ortak sorumlulukların, anlayıştan beslenen yeni bir iş düzeninin mümkün olduğuna dair güçlü bir vizyon ortaya çıktı. Amacımız, kalıplaşmış bakış açılarını kırarak liderlere farklı bir deneyim yaşatmaktı. Önümüzdeki dünyanın ihtiyacı olan inovasyon, ancak rollerimizi bırakıp otantik halimize dönerek mümkün olabilir. Oyun sonrası ortaya çıkan bulgular, iş dünyasının geleceğine dair umut verici bir tablo çizdi.”

Şimdi plan ne mi, bu etkinliği yaygınlaştırmak.