Bağımlılıklar artıyor: Alkol, madde, kumar ve tütün bir arada hareket ediyor! İnternet bağımlılığı ise... Haberler Sağlık Haberleri

Yeşilay, uzun yıllardır toplumu ve özellikle gençleri her türlü bağımlılıktan koruma gayretini sürdürüyor. Gençler arasında farklı bağımlılık türleri hızla yayılmaya devam ederken, Yeşilay Genel Başkanı Doç. Dr. Mehmet Dinç, artan bağımlılık türlerini ve bu sorun karşısında atılan adımları Habertürk'e anlattı.

Doç. Dr. Dinç, bilimsel temellere dayanan önleme, rehabilitasyon ve savunuculuk faaliyetlerinin yanı sıra Sağlık Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı iş birlikleriyle yürütülen Uyuşturucu ile Mücadele Eylem Planı (UMEP) gibi birçok eylem planında aktif rol aldıklarını belirtti.

Yeşilay Genel Başkanı Doç. Dr. Mehmet Dinç BAĞIMLILIKLAR ARTIYOR

Doç. Dr. Dinç, Türkiye’de bağımlılık türlerinin farklı seyirler izlediğini ifade ederek, Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2022 verilerine göre, tütün kullanımının hâlâ ciddi bir sorun olarak varlığını koruduğunu, dijital bağımlılıkların ise hızla yayıldığını ve toplumda giderek daha büyük bir sorun hâline geldiğini gördüklerini söyledi.

Yeşilay Danışmanlık Merkezine (YEDAM) başvuranlar arasında sanal kumar bağımlılığı ise yükselişte.

Dinç, “Sanal kumar bağımlılığının ne yazık ki yükseldiğini üzüntüyle görüyoruz. Bu sebeple, Yeşilay olarak davranışsal bağımlılıklara karşı mücadelemizi daima ön planda tutuyoruz. Önleme ve farkındalık faaliyetlerimizi artırarak insanımızı bu tür zararlı alışkanlıklardan koruyoruz" ifadelerini kullandı.

"BİR SAVAŞTA BİLE BU KADAR İNSANINIZI KAYBETMEZSİNİZ"

Türkiye’de en yaygın bağımlılık tütün olarak öne çıkıyor. T.C. Sağlık Bakanlığı verilerine göre her yıl 80 binden fazla kişi sigara kaynaklı sebeplerle hayatını kaybediyor. Tütün aynı zamanda kanser, KOAH, kalp damar hastalıkları, diyabet, felç gibi pek çok hastalığa yol açıyor.

Doç. Dr. Dinç, "Bir savaşta bile bu kadar insanınızı kaybetmezsiniz. Bu nedenle bağımlılıklar içinde tütün 'daha zararsız' gibi görünen aslında büyük kayıplara yol açan sessiz bir tehlike olarak karşımızda duruyor" dedi.

Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen Türkiye Hanehalkı Sağlık Araştırması (THSA) 2017 ve 2023 çalışmalarının sonuçlarına göre, sigaraya başlama yaşı ortalama 18.

Doç. Dr. Dinç'e göre, alkol kullanımında da artış var. 15 yaşından önce alkol kullanmaya başlayan gençlerin yaşam boyu bağımlılık riski, 21 yaş sonrası başlayanlara göre 4–6 kat daha yüksek.

Dinç, “Bağımlılık sadece yasa dışı maddelerle sınırlı değil. Tütün, alkol ve internet bağımlılıkları da ciddi tehdit oluşturuyor” diye konuştu.

316 MİLYON KİŞİ MADDE BAĞIMLILIĞININ PENÇESİNDE

Doç. Dr. Dinç, 2025 yılında Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) tarafından yayımlanan “Dünya Uyuşturucu Raporu”na da dikkat çekti.

Buna göre, yaklaşık 316 milyon kişi madde bağımlılığının pençesinde. THSA verilerine göre uyuşturucu madde kullanım oranları yıllar içinde yükselmiş durumda.

Doç. Dr. Dinç, bağımlılıklar arasında ciddi bir geçişkenlik olduğuna dikkat çekerek, şunları söyledi: "Alkol, madde, kumar ve tütün bir arada hareket ediyor. İnternet bağımlılığı ise bunların hepsiyle birlikte işleyen bir yapıya dönüşüyor. Alkol ve sigara kullanımı sonrasında kişinin uyuşturucu maddelere karşı tolerans ve bağımlılık geliştirebileceği bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır. Bilhassa ergenlerin, uyuşturucu madde kullanımından önce alkol ve sigara kullanımlarının olduğu gözlemleniyor.

15 yaşından önce alkol kullanmaya başlayan gençlerin yaşam boyu alkol bağımlılığı oranı, alkol kullanmaya 21 yaşından sonra başlayanlara oranla 4 ila 6 kat daha fazladır. Bu sebeple, biz Yeşilay olarak bağımlılığın her türlüsüne karşı duruyoruz. Sadece yasa dışı maddelere karşı değil, sigara ve alkol kullanımına, internet kaynaklı bağımlılıklara karşı da bir mücadele verilmeli, özellikle gençler bilinçlendirilmelidir."

BAĞIMLILIĞIN ALTINDA NE YATIYOR?

Dinç’e göre bağımlılığın altında biyolojik, psikolojik ve sosyal etkenler bulunuyor. Dinç, "Genetik yatkınlık, ailedeki iletişim sorunları, çocuklukta yaşanan olumsuzluklar, çevresel baskılar, stres ve merak duygusu bağımlılığa giden yolda rol oynuyor. Çoğu zaman bağımlılık masum bir merakla başlıyor, zamanla kontrolü ele geçiriyor" ifadelerini kullandı.

Yeşilay, okul temelli önleme programlarıyla çocukların ve gençlerin bağımlılık riskini azaltmayı hedefliyor. Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı (TBM) ve Yeşilay Yaşam Becerileri Eğitim Programı (YYBE) sayesinde her yıl milyonlarca yetişkin ve çocuk, bağımlılıklarla mücadelede bilinç kazanıyor.

"GELECEKTE DİJİTAL BAĞIMLILIK DAHA DA DERİNLEŞEBİLİR"

Sosyal medya ve dijital oyunlar yalnızca iletişim aracı değil, aynı zamanda kumar şirketlerinin pazarlama alanına dönüşüyor. Dinç, çocuklar ve gençlerin bu denetimsiz içeriklere karşı savunmasız olduğunu vurgulayarak, "Dijital bağımlılık, beyin ödül sistemini etkiliyor ve bağımlılığa yol açabiliyor. Teknolojiyi bilinçli kullanmak hayati önem taşıyor" diye konuştu.

Kontrol kaybolduğunda, sorumlulukların yerine getirilemediğini ve fiziksel-psikolojik sorunların ortaya çıktığında dijital bağımlılıktan söz edilebileceğini aktaran Dinç, gelecekte dijital bağımlılığın daha da derinleşebileceğine dikkat çekti.

TÜRKİYE BAĞIMLILIKLA MÜCADELEDE ÖRNEK ÜLKE

Türkiye'nin bağımlılıklarla mücadelede özellikle tütün ve alkol alanında örnek uygulamalara sahip olduğunu belirten Dinç, "Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü tarafından yayımlanan 'Avrupa: Bir Bakışta Sağlık Raporu' 2024 yılı verilerine göre; AB ülkelerinde kişi başına ortalama alkol tüketimi 10 litre civarında. Ülkemiz ise alkol bağımlılığının en yaygın olduğu ülkeler arasında yer almıyor" ifadelerini kullandı.

BAĞIMLILIKLARA KARŞI TÜRKİYE'YE ÖZGÜ REHABİLİTASYON MODELİ

Dinç'e göre, Yeşilay Danışmanlık Merkezleri (YEDAM), bağımlılıkla mücadelede kritik bir başvuru noktası.

Doç. Dr. Dinç, “YEDAM, bağımlı bireyler ve aileleri için Türkiye’ye özgü bir rehabilitasyon modeli sunuyor. Danışanlar ücretsiz ve gizlilik ilkesiyle destek alıyor. Rehabilitasyon süreci bireysel planlamalar, psikolojik destek ve grup terapilerini kapsıyor” diye konuştu.

2024 itibarıyla YEDAM Danışma Hattı 1 milyon 420 bin çağrıya yanıt verdi.

83 bin kişiye danışmanlık ve 160 bin kişiye sosyal destek sağladı.

Atölyeler ve mesleki eğitimlerle danışanların sosyal uyumu ve yetkinliği artırıldı.

ÇOCUKLAR VE GENÇLERİ KORUMAK İÇİN SEFERBERLİK

Türkiye Yeşilay Cemiyeti, İçişleri Bakanlığı'nın desteğiyle 2024 yılının Kasım ayında, “Bağımsızlık Seferberliği” başlattı.

Türkiye’nin dört bir yanında eş zamanlı yürütülen bu seferberlik kapsamında, muhtarlar, öğretmenler, din görevlileri ve eczacılar gibi toplumun farklı kesimlerinden temsilcilerin aktif rol aldığını kaydeden Doç. Dr. Dinç, sözlerini şöyle sürdürdü: "Bu mücadele toplumumuzun mücadelesi olduğu için hep birlikte bağımlılık endüstrisinin karşısında duruyor, farkındalık çalışmalarımızın etki alanını genişletmeye devam ediyoruz. İçişleri Bakanlığımız ile birlikte ülkemizin her yerine bu seferberliği yayıyoruz.

Toplumumuzun her ferdine ulaşmak istiyoruz çünkü hiçbir evladımızı bağımlılığın karanlık ellerine teslim etmek istemiyoruz. Hepimiz çocuklarımızı, gençlerimizi korumakla sorumluyuz. Bu bağımsızlık meselesini birinci gündemimize almak zorundayız. Her gencimizi bilinçle, sevgiyle ve sorumlulukla koruyalım gayretini sürdürüyoruz. Çünkü çocuklarımızın bizim yarınlarımız olduğuna, onları korumanın geleceğimizi korumak olduğuna inanıyoruz."