Bakan Kurum açıkladı, TOKİ ucuz kiralık ev yapacak: Sosyal kiralık konutun 3 avantajı

DÜNYADA birçok ülkede örnekleri olan ‘kiralık sosyal konut’ modeli Türkiye’de de hayata geçecek. Müjdeyi geçtiğimiz günlerde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum verdi. Bakan Kurum, yıl sonunda 81 ilde sosyal konut projelerine başlanacağını, İstanbul’da satılık evin yanında kiralık evler de yapılacağını dile getirdi.

Peki bu gelişme neden önemli? Çünkü yeni model vatandaş cephesinde ve gayrimenkul piyasasında önemli etkiler yaratacak. Dar gelirliler ev sahibinin zam baskısı olmadan bütçesine göre konut bulacak, kiralık ev sayısı artınca fiyatlar dengelenecek, uygun fiyatlı kiralık konut sayesinde kentsel dönüşüm hızlanacak. Gelin bu

3 avantajın detaylarına bakalım...

1- DAR GELİRLİ NEFES ALACAK

Son 3 yılda dar ve orta gelirlinin en büyük sorunu kira bedelleri oldu. Yapılan araştırmalara göre ülke genelinde 100 metrekare evin ortalama kira bedeli 21 bin lirayı, İstanbul’da 28 bin lirayı aştı. Üstelik bu ortalama fiyat, depreme karşı güvenli yeni bir konutta rakamlar bunun çok üzerinde... Asgari ücreti aşan bedeller hem dar hem de orta gelirli haneleri zorluyor. İnsani yaşam standartları için barınmaya ayrılan payın, hanehalkı toplam gelirinin yüzde 30-35’i kadar olması gerekirken, Türkiye’de yarısını da geçti. Bir dönem kiraya yüzde 25 zam sınırı uygulansa da, bu sınırlama sahada karşılık bulamadı.

Artan kira bedelleri ev sahibi-kiracı ilişkilerini de tarihin en kötü noktasına taşıdı. Açılan davalar hukuk sisteminde büyük yük yaratırken, maalesef kira kaynaklı adli vakalar da arttı.

 İşte tüm bu nedenlerle TOKİ eliyle yapılacak sosyal kiralık ev önemli bir kesime nefes aldıracak. Dar gelirliler piyasa şartlarından çok daha düşük rakama kiralık ev bulurken, karşısında kurumsal bir kiralayan olmasıyla fahiş zam ve tahliye baskısından kurtulacak.

2- FİYATLAR DENGELENECEK

Kira bedellerinin artmasında önemli etkenlerden biri de azalan arz. Türkiye’de artan fiyatlar ve yüksek faizle ev sahipliği oranı adım adım geriliyor. Son açıklanan verilere göre 2024 yılında ev sahipliği oranı yüzde 56.1’e düşerken, kiracı oranı yüzde 28’e ulaştı. Böylece ev sahipliğinde en düşük, kiracılıkta en yüksek oranlar kayıtlara geçti. Kiracı sayısı artarken kiralık ev arzında bir artış olmaması da dengeleri bozdu. Kiralık ev arzı için yatırım için ev alınması ve bu evlerin kiraya vermesi gerek. Ancak son dönemde yatırımcı için kredi musluklarının kapatılması ve yatırımcının farklı alternatiflere yönelmesi bu alanda zayıflamaya neden oldu. Burada deprem etkisini de atlamamak gerek. 11 ili etkileyen felaket de arzda düşüşe yol açtı.

Şimdi yeni arz bireysel yatırımcı değil, kamu eliyle gelecek. Eğer bu projeler hızla başlar ve sayısı ihtiyacı karşılayacak ölçüde olursa fiyatlardaki hızlı artış yavaşlayacak, dengelenme dönemine girilecek.

3- DÖNÜŞÜM HIZLANACAK

İstanbul’da 600 bini çok riskli 1.5 milyon konutun dönüşümü için önemli adımlar atılıyor. Bakanlık ‘Yarısı Bizden’ kampanyası ile her bir konut için 875 bin TL hibe, 875 bin TL kredi ve 125 bin TL taşınma desteği veriyor. Buna rağmen dar gelirli kesim için dönüşümün önündeki en büyük engel kiralar. Riskli evde yaşayan vatandaşlar, evleri yenilenene kadar ortalama iki yıl başka bir evde kiracı kalmak durumunda. Ancak kamu desteği de, aile geliri de bu kiraları karşılamaya yetmiyor. Hatta çoğu zaman evi dönüşüme girenler, riskli evden çıkıp fiyat avantajı nedeniyle yine başka bir riskli evde kiracı olmak zorunda kalıyor...

İşte açıklanan yeni model bu kesim için kritik önemde. Riskli evde yaşayan dar gelirli vatandaşlar, kamu eliyle yapılacak kiralık konutlara geçeceğini bilirse, dönüşüm için daha cesaretli olacak. Böylece dönüşüm hızlanacak.

GELİR ŞARTI ARANACAK

TOKİ sosyal konut projelerinin satışında gerçek ihtiyaç sahibine ulaşmak için bazı şartlar arıyor. Evi olmayanlar ve belirlenen gelir seviyesini aşmayanlar sosyal konut başvurusu yapabiliyor. Kira için de satışta olduğu gibi gelir şartı aranması bekleniyor. İstanbul’da her iki yakada yer alacak projelerin detayları yıl sonunda belli olacak. Yapımına ise 2026’da başlanılması planlanıyor.

ÖZEL SEKTÖR ‘BİRLİKTE YAPALIM’ DİYOR

BAKAN Kurum’un açıklamasına göre; evleri TOKİ yapacak ve kiraya veren kamu olacak. Ancak zaman içinde yeni modeller de denenebilir. Çünkü sosyal kiralık konut üretimi gayrimenkul geliştiricilerinin de gündeminde. Sektörün önde gelen dernekleri erişilebilir konut için kamu-özel sektör ortaklığını öneriyor.

“Uygun fiyatlı konutun önünde en büyük engel arsa maliyeti” vurgusu yapan sektör temsilcileri şunu söylüyor: “Kamuya ait arsalar, özel sektöre kiralama amaçlı konut üretimi için ödünç verilsin, arsa mülkiyeti devlette kalsın. Kamunun arsa avantajı ile özel sektörün hızı birleşsin ve seri üretime geçilerek kira sorunu çözülsün.”

 Uzmanlara göre bu yapılırsa, kiraların yarı yarıya düşmesi mümkün.