Bakan Şimşek: Mart ayı siyasi anlamda zor bir dönemdi

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik operasyonların başladığı mart ayındaki döneme atıfta bulunarak, "Siyasi anlamda zor bir dönemdi. Büyük şoklar yaşadık ama rakamlar şok öncesine döndü. İyi yönettiğimizi düşünüyoruz" dedi.

Haber 7 televizyonunda konuşan Şimşek, rezervlerin mart ortasında 170 milyar doların üzerindeyken şoklarla gerilediğini, ancak şimdi aynı seviyelere geri döndüğünü açıkladı. Net rezervlerde üçte ikiden fazla toparlanma sağlandığını vurgulayan Şimşek "Dolayısıyla bu şoklar başlamadan önceki seviyelere döndük." dedi.

"Bölgemizde savaş da yaşanıyor, savaşın tarafı değiliz ama bölgenizde bir savaş yaşanınca etkileniyorsunuz. Petrol fiyatları, iptal edilen uçuşlar. Petrol fiyatları şimdi geri geldi. Bunların hepsi bizi etkileyen gelişmeler" diyen Bakan Şimşek, şunları kaydetti:

"Biz uluslararası normlara göre davrandık. Paniklemedik, gerekli dozları gereken zamanda aldık. Program rüştünü ispatladı. Birden fazla şokla karşı karşıya kaldık. Cari açık kontrol altında. Reel ekonomide büyüme devam ediyor. Büyük resme baktığınızda iyi yönetildiği kanısındayım. Büyük şoklar yaşadık ve rakamlar şokların öncesine döndü.”

Şimşek'in canlı yayındaki açıklamalarından öne çıkanlar şu şekilde:

"Son birkaç aydır hem iç hem dış şoklar anlamında yoğun bir dönem geçirdik”
"Son birkaç aydır hem iç hem dış şoklar anlamında yoğun bir dönem geçirdik. Tekrar olumlu döngüye döndük. İyi yönettiğimizi düşünüyorum. Çünkü finansal göstergeler şok öncesine döndü. Rezervlerimiz mart ortasında 170 milyar dolar üzerindeydi. Şimdi yine o seviyelere geldi. MB bilançosuna baktığınızda şu anda 172 milyar dolar civarı. Dolayısıyla bu şoklar başlamadan önceki seviyelere döndük. Net rezervde swap hariç net rezervde 3'te 2'den fazla toparlanma söz konusu.

Borsa İstanbul'a baksanız aşağı yukarı aynı seviyelerdeyiz. Şoklar başlamadan önce 10 bin 862 idi, 10 bin 651 civarındayız. Yani yüzde 98 oranında bir toparlanma var. Referans tahvil faizimiz neredeyse 11,5 puan yükseldi, yani yüzde 37 civarından yüzde 49 civarına kadar çıktı. Şuanda yüzde 40’a çıkmış durumda. Bizim CDS'ler, yani ülke risk pirimi, 256'lar civarındaydı, 300'leri buldu. Şuanda tekrar 280 civarına geldi. Yani rakamlara baktığınız zaman aşağı yukarı finansal göstergeler mart ortasına dönmüş durumda. Reel ekonomiye bakında, tabii finansal koşullarda bir sıkılaşma oldu. Bu sıkılaşmanın etkileri oldu ama şimdi tekrar finansal koşullar tekrar gevşemeye başladı.

Geçen ay yüzde 49'lardan 46'lara şimdi de yüzde 43'lere kadar bir gevşeme söz konusu. Büyüme olumlu bir şekilde devam ediyor. Cari açıkta önemli bir bozulma yaşamadık. Turizmin geçici olarak etkilendiği haftalar veya aylar olabilir ama hâlâ Turizm Bakanlığı’mız yıl sonu hedeflerinin tutturulabileceğine inanıyorlar. Dolayısıyla orada kalıcı bir tahribat yok.

Bütçede harcama disiplininde hiç sorun yaşamadık. Bütçe hedeflerini harcamada sektirmeyeceğiz, bir sapma olmayacak ama takdir ederseniz ki ekonomideki büyüme ılımlı, yani bizim öngörülerimizin bir miktar altında seyrediyor. Hedefte sınırlı bir sapma olması ihtimali şu anda yüksek.

Resmi tamamına baktığımız zaman biz iyi yönettiğimizi düşünüyoruz. Neden? Çünkü biz bu hengame yaşanırken, içeride dışarıda, zor bir dönem çünkü ticaret savaşları başlı başına bizim gibi gelişmekte olan ülkelerden fon çıkışını tetikleyen bir husus. Yine içeride siyasi anlamda zor bir dönem mart ayındaki gelişmeler.

Petrol fiyatları, iptal edilen uçuşlar. Petrol fiyatları şimdi geri geldi. Bunların hepsi bizi etkileyen gelişmeler. Biz ne yaptık uluslararası normlara göre davrandık. Paniklemedik, gerekli dozları gereken zamanda aldık. Program rüştünü ispatladı. Birden fazla şokla karşı karşıya kaldık. Cari açık kontrol altında. Reel ekonomide büyüme devam ediyor. Büyük resme baktığınızda iyi yönetildiği kanısındayım. Büyük şoklar yaşadık ve rakamlar şokların öncesine döndü. Bütçe hükümetin yönettiği bir alan, rezerv ile karıştırmak manalı değil. Reel sektörün bilançosundaki bozulma dönem dönem ifade edildiği boyutlarda değil. Bir kere konkordato ilan eden firma sayısı 3 bin 70 civarındaydı. Bunların özel sektör cirosundaki payı yüzde 1'in oldukça altında. Karşılıksız çek konusu çok işlenen konulardan bir tanesi. Karşılıksız çeklerin oranı yüzde 2,6. 10 yıllık ortalaması da yüzde 2,5. Firmaların kullandığı krediler var biz bunlara ticari krediler diyoruz. Bu kredilerin yüzde kaçının tahsilinde sorun var? Batık kredi derler ya, yüzde 1,6. Uzun vadeli ortalaması ise yüzde 3,1. Bireysel kredilerde tahsili yapılmamış kredi oranı yüzde 3,8. Olumsuzu da burada ifade ediyorum. Finansal İstikrar Kurumumuz var, biz orada risk unsurlarını değerlendiriyoruz. Kurumlarımız buna göre hareket ediyor. BDDK 48 aya kadar yapılandırmanın önünü açtı. Sorun alanlarımız var ama ihtiyaca göre müdahale ediyoruz.

İddia edildiği gibi reel sektörün bilançosunda bozulma görülmedi. Biz şunu görüyoruz, reel sektör tabi ki finansal koşulların sıkı olması nedeniyle şikayetçi. Faiz oranlarının düşük olduğu zamanı özleyen çok. Peki bunu devlet olarak, devlet dediğiniz şey millettir. Siz bunları devlet olarak üstlenirseniz bunun acısı milletten çıkıyor. Bütün ekonomik şartlar, ekosistem daha uzun vadeli finansmana erişecek.

Merkez Bankası tabi ki önemli belirsizlikle karşı karşıya, Merkez Bankası bir bant açıklıyor. Yıl sonu enflasyon tahmini yüzde 24 ile 29 arasında. Biz o rakamın ortasında olmayı öngörüyoruz. Bizim programın özü hayat pahalılığıyla mücadeledir. Yani enflasyonu kalıcı bir şekilde indirmek ve vatandaşımızın alım gücünü artırmak. Enflasyon biliyorsunuz 2022'de yüzde 64,3'tü. 2023'te de yaklaşık yüzde 65 civarındaydı. 2024'ün ikinci yarısından itibaren enflasyonda düşüş başlayacak dedik. Ve geçen sene 65'ten 44'e düşürdük. Yılın sonunda da yüzde 30'un altında bitirmeyi hedefliyoruz. Gıda enflasyonu 2023'te yüzde 72'lere çıkmış. 2024'te yüzde 46 civarındaydı. Şimdi yüzde 35'lerde. Zirai don ve kuraklık olmasa büyük ihtimalle gıda enflasyonu yüzde 30'un altında olacaktı.

Hizmetlerde bize özgü bir iki husus var. Enflasyon daha da düşecek. Birincisi kira enflasyonu, geçen sene haziran ayında kira enflasyonu yüzde 92 civarındaydı. Neden? Çünkü biz 3 senedir kanunla zam oranını yüzde 25 ile sınırlamıştık. Şimdi biz bunu kaldırdık çünkü bana kalırsa piyasalara bu türden müdahaleler uzun vadede sonuç vermiyor. Şimdi yüzde 83'e düşmüş. Manşet enflasyonunu yukarda tutan kira. Türkiye'de konut sahiplilik oranı yüzde 56. Fakat kira ödeyenlerin oranı yüzde 28. Hanelerin yüzde 72'i kira ödemiyor. Bu nasıl oluyor, bir aile apartman yapıyor ve tüm aile orada kirasız kalıyor. Kira en büyük kalem. Büyükşehirlerdeki geçim sorununun temelinde kira var. Kiraların artmasında kısmen depremin etkisi de var. Suriye'de durum istikrara kavuştu, ciddi dönüş var. Kilis gibi Gaziantep gibi yerlerde kira baskısı azaldı. Biz bu hafta Murat beyle toplantı yaptık, Murat bey büyük bir hızda gidiyor. En az 500 bin sosyal konut üretme planı var. Konut arzı hayat pahalılığıyla mücadelede en büyük değişken. Düşük faiz ile bu konu çözülmez. Konut arzının artması lazım. Bunu artırmak içinde bir seferberlik lazım.

“Devletin eğitimi biliyorsunuz bedava ama özel sektörde eğitim masraflarında geçen sene bu vakitlerde yüzde 90'ın üzerinde bir artış vardı. Hala yüzde 73 civarında bir artış var. Özel eğitimin toplam eğitimdeki payı ne? Yüzde 9,9. Nüfusumuzun yüzde 90'ı etkilenmiyor. En iyi yılımız kiralarda 2012'dir. Vatandaşın en çok hissettiği neler var? Arabanız varsa her gün benzin ya da motorin alıyorsunuz. Haziran itibariyle motorinde artış yüzde 19. İşlenmemiş gıda, zirai donun etkisi var. Dayanıklı tüketim malları var, beyaz eşya gibi orada yüzde 22.

Enflasyonun düşmesi demek fiyatların düşmesi demek değil. Diyelim geçen sene çayı 100 liradan içiyorsanız enflasyonun yüzde 40 olması o fiyatın 140 lira olması demek. Enflasyonun düşmesi fiyatlarda gerileme olması demek değil. Enflasyon giyimde ayakkabı da yüzde 14. Gelecek sene enflasyonu yüzde 20'nin altına çekeceğiz. Biz bu tahmin aralığında enflasyonu tutturacağız. Son 4-5 ayda gerçekten çok yoğun çalıştık. Bu şokların etkilerini sınırlamaya çalıştık. Olumlu döngüye döndük. Finansal koşulların iyileştiği, dengelerin tekrar olumlu seyrettiği döneme girdik.

Türkiye'de topladığımız bütün vergilerin milli gelire oranı yüzde 23,5. Aynı rakam AB'de yüzde 40. OECD ülkelerinde yüzde 33,9. Bu toplam vergi yükü. En çok eleştiri nereden geliyor, dolaylı vergiler yüksek. Dolaylı vergilerin oranı milli gelire oranı yüzde 11. AB'de bu oran yüzde 13. OECD ülkeleri ile biz benzeriz. Bütün vergi yükünü ücretliler çekiyor diye argümanlar duyarsınız. 2023'ün ortasından bu yana ne yaptık? Ben geldikten sonra ne yapmışız? Bir kurumlar vergisini artırdık. Yüzde 25'e çıktı. Finansal kuruluşlarda yüzde 30'a çıkardık. Gelir vergisini artırdık mı? Hayır. Biz şunu yaptık, aşağı yukarı kur korumalı mevduattan neredeyse vergi alamıyorduk. Biz vergi oranlarını artırdık. Faiz gelirleri önemli ölçüde vergi dışıydı. Bizim attığımız adımlar vergide adaleti sağlamak içindi. KKM'de sıfırdı, yüzde 17,5'e çıkardık. Biz çok kazanandan çok, az kazanandan az vergi istiyoruz.