Bakır madeni çöktü elektronik sektörü uçuşa geçti

Dünyanın ikinci büyük bakır madenindeki kaza elektronik üreticilerini tedirgin etti. Mücbir sebepler, metal üreticilerinin elektronik üreticilerine olan tedarik yükümlülüklerinden geçici olarak feragat etmelerine olanak tanırken, çöküşün etkilerini azaltmak için çalışmalar aralıksız sürüyor.

The Register, Endonezya'daki bir bakır madenindeki sorunlar nedeniyle demir dışı metallerin fiyatlarının bakırı takip ettiğini belirtiyor. Bakır, yüksek elektrik iletkenliğine sahip olduğundan neredeyse tüm elektronik cihazlarda kullanılabilir.

Grasberg, Endonezya'nın Orta Papua eyaletinde, Yeni Gine ve Endonezya'nın en yüksek dağı olan Jaya Dağı yakınlarında bulunan dünyanın en büyük ikinci bakır madenidir. 2025 yılında 20.000'den fazla kişiye istihdam sağlamıştır.

Acil durum ekipleri, heyelanın etkilerini azaltmak için 24 saat çalışıyor. Kurtarma ekipleri, 8 Eylül'de çökmenin meydana geldiği yere doğru kademeli olarak ilerliyor.

Dünya bakırının yaklaşık yüzde üçünü üreten Grasberg madenine 800.000 ton çamur düştü. Kazada iki kişi hayatını kaybetti, beş kişi ise kayıp.

Maden işletmecisi Freeport-McMoRan, 25 Eylül'de yaptığı açıklamada, kazanın madenin yalnızca bir üretim ünitesini etkilediğini, ancak sahadaki diğer altyapıya da zarar verdiğini duyurdu.

Şirket yönetimi, bu nedenle 2025 yılının dördüncü çeyreğinde bakır ve altın satışlarının, daha önce 445 milyon pound (yaklaşık 202 bin ton) bakır ve 345 bin ons (9780 kg) altın olarak tahmin edilen miktarın çok altında gerçekleşeceğini düşünüyor.

Freeport-McMoRan, üretim hacmi bakımından dünyanın en büyük bakır üreticilerinden biri olup üçüncü sırada yer almaktadır. Şirket, bakırın yanı sıra altın ve molibden de üretmektedir. 2025 yılında ABD ve küresel pazarlara lider bakır tedarikçisi olmaya devam etmiştir.

Olay haberi, bakır fiyatında %3'lük bir artışa ve ton başına 10.300 dolara, diğer bakır üreten şirketlerin hisse senedi fiyatlarında ise yükselişe yol açtı. 2025'in başlarında metalin değeri ton başına yaklaşık 8.900 dolardı.

Bakır, oldukça iletken olduğundan neredeyse tüm elektronik cihazlarda kullanılır. Ayrıca, fosil yakıtların yerine enerji kaynağı olarak kullanılan birçok teknolojik çözümde de kullanılır.

Analistler, bu nedenle küresel bakır talebinin 2035 yılına kadar yılda 50 milyon tona iki katına çıkacağını öngörüyor, ancak madencilik şirketlerinin bu talebi karşılamakta zorlanacağına da inanıyorlar.

Bu arada, bu öngörü yapay zekanın hızla gelişmesinden önce yapılmıştı. Yapay zeka milyonlarca sunucuya olan talebi teşvik ederek muhtemelen bal talebini de artırmıştır.

Endonezya'daki Grasberg bakır madeninde yaşanan felaket, finans piyasalarında "Kara Kuğu" olayı olarak adlandırılıyor; yani olasılığı son derece düşük ama sonuçları ağır olan bir olay.

Wall Street yatırımcıları, uzun vadeli bakır kıtlığı nedeniyle hemen paniğe kapıldı ve bu durum bakır fiyatlarında keskin bir artışa yol açtı.

Üretim kesintisinin etkisi kısa vadeli olmaktan çok uzak. Freeport'un ön değerlendirmesi, şirketin 2025 yılının üçüncü çeyreğine ilişkin bakır ve altın satış tahminini Temmuz 2025 tahminine kıyasla sırasıyla %4 ve %6 oranında düşürdüğünü gösteriyor.

Analistler ayrıca bakır ve altın üretiminin 2026 yılında yaklaşık %35 oranında düşmesini bekliyor. Freeport ise üretimin acil durum öncesi seviyelere ancak 2027 yılında dönmesini bekliyor.

Bu durum şüphesiz ki 2025 yılı gibi erken bir tarihte bakıra dayalı küresel elektrikli araç ve yenilenebilir enerji endüstrilerini etkileyecektir.

Uzmanlar, teknoloji ürünleri tedarik zincirlerinin uzun olduğunu ve bakırın genellikle cihaz üretim maliyetlerinin yalnızca küçük bir kısmını oluşturduğunu belirtiyor. Bu nedenle, artan bakır fiyatlarının, kablo gibi bakır açısından zengin ürünlerin büyük miktarlarda satın alınması dışında, diğer ürünler üzerinde somut bir etki yaratması uzun zaman alabilir.

Öte yandan teknoloji şirketleri bazen öngörülemeyen durumları fırsat bilerek fiyatları artırabiliyor.

Bakır, olağanüstü elektrik iletkenliği sayesinde elektronikte gümüşten sonra ikinci sırada yer alan lider bir metaldir. Enerji kayıplarını en aza indiren ve cihaz verimliliğini artıran elektrik iletkenleri üretmek için ideal bir seçimdir.

Ayrıca bakır, yüksek ısı iletkenliği sayesinde ısıyı etkili bir şekilde dağıtarak elektronik bileşenlerin aşırı ısınmasını önler.

Bakır, yüksek süneklik, işleme kolaylığı ve korozyon direnci ile karakterize edilir, bu da ürünlerin kullanım ömrünü önemli ölçüde uzatır ve güvenilirliğini artırır.

Tüm bu özellikler bakırı hem küçük hem de büyük elektronik bileşenlerin üretiminde tercih edilen bir malzeme haline getiriyor; mikroçiplerden ve baskılı devre kartlarından güçlü elektrik konnektörlerine ve ısı emicilere kadar.

Ayrıca bakır, temas korozyonuna karşı oldukça dirençlidir ve sık sık açılıp/kapanma döngülerinde etkili bir şekilde çalışır. Bu özellik, özellikle kararlılık ve güvenilirliğin kritik önem taşıdığı telekomünikasyon ve bilgi işlem alanlarında önemlidir.