Bin yıllık tarihin kalbi Adıyaman da atıyor ancak dünya henüz keşfetmedi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Adıyaman, Kommagene Krallığı'na uzanan köklü geçmişe ve kültürel mirasa ev sahipliği yapıyor.

UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde bulunan Nemrut Dağı ören yeri ise devasa heykelleri ve eşsiz gün doğumu ve batımı manzarasıyla hem gezginlerin hem de yerli yabancı turistlerin ilgi odağı oluyor.

Adıyaman'da Karakuş Tümülüsü, Kommagene Kralı I. Antiochos'un oğlu II. Mithridates'in annesi Isias, kız kardeşi Antiochia ve yeğeni Aka için yapılmış bir kutsal mezar alanı olarak öne çıkıyor.

Tümülüs, doğu, batı ve kuzey batı yönlerinde 4 adet, yaklaşık 9 metre yüksekliğinde dorik düzendeki sütun gruplarıyla çevreleniyor. Üzerinde kartal olan sütunun diğerlerine göre daha sağlam olmasından dolayı anıt mezar "Karakuş" olarak adlandırılıyor.

Cendere Köprüsü, Kahta Çayı üzerinde 120 metre uzunluğunda, 7 metre genişliğinde ve 92 büyük kesme taştan yapılmış, büyük ve küçük iki kemerden oluşuyor.

Her iki tarafında birer korint düzeninde bulunan köprünün, Roma İmparatoru Septimius Severus'un milattan sonra 193-211 talimatıyla yaptırıldığı biliniyor.

Sütunlardan birisi Septimius Severus, diğerleri askerlerin annesi Julia Domna (Septimius Severus'un eşi) ve oğulları Caracalla ve Geta anısına diktirildi. Geta'ya ait olan sütun, onu öldüren ve kardeşine ait her şeyi yok etmek isteyen daha sonraki İmparator Caracalla tarafından yıktırıldı.

Arsameia Ören Yeri, Kommagene Krallığının da yazlık yönetim merkezi olarak biliniyor. Çalışmalar sonucu bir tören ve tapınım yeri olduğu arkeolog Friedrich Karl Dörner tarafından belirlendi.

Güneyindeki tören yolunda Mithras'ın kabartma steli, ayin platformu üzerinde Antiochos-Herakles tokalaşma steli, Antiochos'un yazıtı ve 158 metre derine inen bir tünel ile yazıtın batısında benzer bir kaya dehlizi bulunuyor.

Dünyanın en yüksek açık hava müzesi Nemrut Dağı, Türk fotografçı Ara Güler'in Alman-Der Stern Dergisi için 1960'ta çektiği fotoğraflarla dünyadaki ününü artırdı.

Nemrut Dağı, 1987 yılından beri UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alıyor ve 1988 yılında Milli Park olarak ilan edildi.

Kommagene Krallığı döneminde tüm dinleri ve kültürleri tek çatı altında birleştirmek için yapıldığı düşünülüyor.

Kral Antiochos'un burada öldüğü ve Nemrut Dağı'nda büyük bir tümülüs altında toprağa verildiği biliniyor. Grekçe yazılmış 237 satırlık uzun bir kült yazıtı (Nomos) yer alıyor. Zirvede, doğu, batı ve kuzey terasları da bulunuyor. Nemrut Dağı, milattan önce 1. yüzyılda Doğu ve Batı medeniyetlerinin buluşma noktası oldu.

Gün doğumunun da izlendiği doğu terası Tanrılar Galerisi, Atalar Galerisi ve Sunak'tan oluşuyor. Kommagene Krallığının gökyüzü hakimiyetini temsil eden bir kartal ve yeryüzündeki gücünü temsil eden aslan heykeli bu terasta görülebiliyor.

Güneşin batışının da izlendiği batı terasının ilgi çeken kalıntılarından biri de astrolojiyle ilgili bir aslan horoskop bulunuyor. Aslan kabartması üzerinde yer alan ay ve yıldızlar, Kral I. Antiochos'un tahta çıkış tarihi olduğu düşünülüyor.

Batı ve doğu teraslarını birbirine bağlayan Kuzey Ters, 180 metre uzunluğunda bir tören yolu olduğu biliniyor.

Roma döneminde hüküm süren Kommagene uygarlığı tarafından inşa edilen Kızılin Köprüsü, 155 metre uzunluğunda, 8 metre genişlikte yerden yüksekliği 31 metre olup, düzgün kesme taşlarla inşa edildi.

Fırat Nehri kıyısında yer alan, kaya mezarları ve 5 bin yıllık geçmişiyle yaklaşık 200 hektarlık alana yayılan Kızılin Kanyonu, irili ufaklı 300'e yakın mağaraya ev sahipliği yapıyor. Kanyon, doğal güzellikleriyle kültürel yolculuk sunarak bölge, kültür ve doğa turizmini bir arada barındırıyor.

Kommagene Krallığı'nın önemli kentlerinden biri olan Perre, Roma Dönemi'nde önemli konaklama merkezi konumuna geldi. 200'ü aşkın kaya mezarları bulunuyor.

Antik çağdan kalan bu nekropol ve çevresi, Kommageneliler döneminde kent önemli bir yerleşim merkezi olmakla birlikte Romalılar döneminde en parlak devrini yaşadı.

Fırat Nehri ile Atatürk Baraj Gölü arasında bulunan Gerger Kanyonu, doğayla iç içe vakit geçirmek ve dinlenmek isteyenler için keyifli rota sunuyor.

- "Harfane Gecesi" ziyaretçilerin ilgisini çekmeye aday

Adıyaman'da sadece eğlence, yeme ve içmeye dayalı olmayan "Harfane Geceleri", geçmişte bazen her mesleği kendi aralarında gruplaştırdı, bazen de şehir eşrafını bir araya getirdi.

Genellikle evlerde yapılırken, mevsim özellikleri itibarıyla bağ evlerinde ya da meyve bahçelerinin ağaçları altında, yani açık havada gerçekleştiriliyordu. Yöre mutfağının leziz tatlarını içeren bu yemekli toplantılar sazlı, sözlü, sohbetli olarak yapılıyor.

150 yıllık bir değirmen evinde restoran işleten ve Harfane Gecesi düzenleyen işletmeci Nimet Peri, AA muhabirine, 2002'den bu yana Adıyaman'da uzun süredir Adıyaman gastronomisiyle ilgili çalışmalar yürüttüklerini söyledi.

Adıyaman gastronomisini henüz Türkiye'ye çok iyi biçimde tanıtamamanın üzüntüsünü yaşadığını dile getiren Peri, "Son iki yıldır yerli misafirlerimiz daha ağırlıkta. Bizim beklentimiz yabancı misafirlerin de buraya akın etmesi. Adıyaman gerçekten tarihiyle, kültürüyle, gastronomisiyle henüz gün yüzüne çıkmamış çok güzel bir Doğu memleketi. Bundan sonra gelen misafirlerimizi, çok farklı mekanlarla beraber çok güzel lezzetlerle, çok güzel restoranlarda ağırlıyor olacağız." ifadelerini kullandı.