Bütçe açık verdi fatura halka kesildi: Para cezalarında rekor!

Ekonomik krizin derinleştiği, bütçe açığının rekor seviyelere ulaştığı 2025’in ilk yarısında, faturanın doğrudan vatandaşa kesildiği tablo netleşti. Haziran ayında 330 milyar lirayla tarihin en yüksek aylık bütçe açığı verilirken, aynı dönemde vatandaşa kesilen para cezaları 921 milyar lirayı buldu. Trafikten vergiye, yargıdan idari işlemlere kadar hemen her alanda ceza kesme hızına yetişilemezken, vatandaş hem geçim derdiyle hem de peş peşe gelen para cezalarıyla baş etmeye çalışıyor. Devletin artan finansman ihtiyacı, vatandaşa ceza olarak dönüyor.

ANKA Haber Ajansı'nın Ekonomi Editörü Zülfikar Doğan'ın analizine göre haziran ayında 330 milyar lira ile bugüne kadarki en yüksek aylık açığı veren bütçede, ilk 6 ayda vatandaşa kesilen cezalarda da tüm zamanların rekoru kırıldı.

Yıl sonu için 1,9 trilyon lira açık vermesi öngörülen 2025 bütçesinde haziran sonunda 980 milyar liraya yükselen toplam açık tutarıyla yıllık hedefin yaklaşık yarısı 6 ayda verilirken, vatandaşa kesilen cezalar ise bütçenin en önemli ve en büyük gelir kaynağı oldu.

Mart ayında son anda AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gece yarısı kararnamesiyle 9 güne uzatılan Ramazan Bayramı tatilinin yanı sıra haziran ayındaki Kurban Bayramı tatili, özellikle trafik cezalarındaki olağanüstü artışlarla ilk 6 aydaki ceza rekorunun kırılmasında ve yıllık hedefin 6 ayda aşılmasında en önemli etken oldu.

AKP’lilere bile "Devlet vatandaşına tuzak kurar mı?" tepkisine yol açan, her 30 kilometrede bir radar uygulaması sayesinde olağanüstü artış gösteren trafik cezaları, 6 ayda 69,8 milyar liraya ulaştı. 2025 bütçesinde yılın tamamında trafik cezalarından beklenen gelir ise 55 milyar lira. Dolayısıyla ilk yarı yılda yıllık gelir hedefini yaklaşık 15 milyar lira aşan trafik cezalarının yıl sonuna kadar bütçedeki gelir hedefinin üç katına ulaşması, hatta aşması söz konusu.

TBMM’de bağlanan 2025 bütçe yasasında vergi cezaları, yargısal para cezaları, idari para cezaları olmak üzere farklı kalemlerde vatandaşa kesilecek cezalardan yıl sonuna kadar elde edilmesi öngörülen ceza geliri toplamı 245 milyar 413 milyon lira olarak yer aldı.

Buna karşılık Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı Haziran 2025 ve Ocak-Haziran 2025 dönemi 6 aylık bütçe gerçekleşmelerinde söz konusu kalemlerde kesilerek tahakkuk ettirilen para cezalarının toplam tutarı 921 milyar liraya ulaştı. Bütçede para cezalarından elde edilmesi öngörülen yıllık gelir hedefi 6 ayda 3,5 mislini aşan tutarda tahakkuk etmiş durumda.

Vergi daireleri, kamu idareleri, bakanlıkların merkez ve taşra teşkilatları, İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Şubesinin aynı hızla ceza kesmeye devam etmesi durumunda yıl sonunda tahakkuk eden para cezası gelirlerinin 1,5-1,8 trilyon liraya ulaşması ve bütçedeki yıllık hedefin 6-8 kat aşılması olasılığı yüksek görünüyor.

Yılın ilk yarısında vatandaşa kesilerek tahakkuk ettirilen 921 milyar 165 milyon lira para cezasının 549,3 milyarı vergi cezalarından geldi. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın başlattığı uygulamayla beyannamelerinde gelir-gider çelişkisi saptanan mükellefler vergi dairelerine davet edilerek beyannamelerinde matrah değişikliğine gitmeleri isteniyor. Bunun yanında yasal süreleri geçiren, cezaya giren mükelleflere de milyarlarca liraya varan gecikme cezası ve cezai faiz yürütülüyor.

İlk 6 ayda mahkemelerce kesilen yargı para cezaları 80 milyar liraya yaklaşırken kamu kurumları, belediyeler, Çevre, İçişleri, Ulaştırma, Adalet vb. farklı bakanlıklar ve idari birimlerce kesilen idari para cezalarının toplamı ise 223 milyar lirayı aştı. Yasa uyarınca pay ayrılan idari para cezalarında tahakkuk ettirilen ceza tutarı 6 ayda 69 milyar lira olurken, diğer para cezaları adı altında yapılan tahakkukların tutarı 1,3 milyar lira düzeyinde gerçekleşti. Tahakkuk ettirilen para cezalarında en yüksek tahsilat oranı yüzde 47 ile trafik cezalarında gerçekleşirken, vergi cezalarında tahsilat yüzde 10’da kaldı.

İlk 6 ayda 1 trilyon liraya yaklaşan para cezalarındaki tahakkuk tutarının tamamının tahsil edilmesi durumunda bütçenin gelir kalemlerinde ortaya çıkan açıklar ciddi ölçüde azaltılmış olacak. Bunun yanında ek gelir olarak para cezalarına hız verdiği gözlenen ekonomi yönetimi ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yıl sonuna kadar aynı stratejiyi sürdüreceği anlaşılıyor.

Ancak tahakkuk eden para cezalarının tahsil oranlarının düşük düzeylerde kalması, zaten rutin ödemelerini zamanında yapamayan vatandaşın ceza ödemelerini karşılayacak gelirden yoksun olduğunu, dolayısıyla kesilerek tahakkuk ettirilen para cezalarının, gecikme cezaları ve ceza faizleriyle katlanarak trilyonlara ulaşacağını gösteriyor.