Candarlı’nın cesur kadınları destek bekliyor

Avrupa yılda 2.5 milyar Euro’luk yaban mersini ithal ediyor. Özellikle son dönemde yükselişe geçen iyi yaşam trendi yaban mersini gibi zengin içerikli meyvelere ilgiyi patlattı. Tüm dünyada ekim alanları arttı, 2 milyon tonu aşan üretim rakamlarına ulaşıldı. Amerika, Kanada, Çin ‘en büyük üretici ben olacağım’ diye yarışa bile girdi.

Türkiye de yaban mersininin iyi yetiştiği ülkelerden biri. Minicik mavi meyve ile yazılan başarı hikâyeleri de var. Tıpkı Bursa’nın İznik ilçesine bağlı Candarlı köyünde olduğu gibi.

900 rakımlı Candarlı köyünün kaderini yaban mersini değiştirdi demek yanlış olmaz. Nasıl mı? Yıllarca ülkenin farklı bölgelerinde yaşadıktan sonra ‘hadi köye dönelim’ diye birbirine cesaret veren 17 inatçı kadın sayesinde.

‘BUĞDAY BİLE EKİLMİYORDU’

Hikâyeyi Candarlı Kadınları Yaban Mersini Tarımsal Kalkınma Kooperatifi’nin Başkan Yardımcısı olan Asiye Can’dan dinledim.

“1976 doğumluyum. Evlendim, Bursa’ya yerleştim. Köy yüksekte. Buğday tarımı vardı ama makine gelmiyordu. Kimse buğday ekmemeye başladı. Belli bir yaşa geldik, dededen miras arazi kaldı. Aynı jenerasyondan köydeki arkadaşlarım da benim gibiydi. Dönsek, arazileri değerlendirsek diye düşündük. Zaten bir girişimci yaban mersini tesisi açmış, sonra onu devretmişti. Biz de fidanlar getirip diktik. Çok verim aldık. Ama ürünlerimizi o tesis almadı. Kooperatifi kurduk. Şimdi 600 dönüm araziye yaban mersini dikildi. Yaklaşık 100 ton mahsul alıyoruz. Evlatlarımızı okuttuk; kimi doktor çıktı kimi mühendis. Yaban mersini parasıyla yaptık bunu.”

Asiye Can ve birlikte yola çıktığı kadınlara şimdi babalar, dedeler kısacası tüm köylü destek veriyor. Asiye Can, “Gençler de heveslendi. Burada kalmayı, işi büyütmeyi düşünenler var” dedi.

PAKETLEME TESİSİ GEREK

Üretim ölçeklenince tesis ihtiyacı doğmuş elbette. 8 milyon TL’lik bütçe çıkmış. Herkese bir ödeme düştüğünü ama kimilerinin bunu kaldıramadığını söyledi Can. Alınan desteklerle belli bir para toplanarak önemli bir aşama kaydeden kooperatifin daha 4 milyon TL’ye ihtiyacı var. Bu yüzden seslerini duyurmak istiyorlar. Candarlı’nın kadınlarına kulak verin:

“Bu tesis ile ürünümüz ziyan olmayacak, değerinde satılacak. İstihdam artacak. Gerçek bir soğutucu, boyutlama makinesi gerekiyor. Zincir marketler ürünü kilosu 190 TL’den alıyor ama 200 gramlık ambalajlarla 150 TL’ye satıyor. Biz 125 gr’lık paketler yapmak istiyoruz. Destek gerekiyor.”

Evet; içinde kadın, kırsal kalkınma, sürdürülebilirlik, toplumsal fayda ne ararsanız var...

‘Bütçem var, projem yok’ diyen özel sektör şirketlerine duyurulur!

YEREL KOOPERATİFLERLE ÖZEL BİR KUTLAMA

Zincir marketlerin sürdürülebilirliği için yerel kooperatifler çok değerli. Bunun farkında olan kuruluşlardan biri de Migros.

Şirket, Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilen 2025 Uluslararası Kooperatifler Yılı kutlamaları için yerel kooperatifleri Ankara’da bir araya getirdi. Buluşmada Türkiye’nin dört bir yanından gelen yerel kooperatifler stant açtı. Ankara 5M Migros mağazasında gerçekleşen etkinliğe 10 kooperatif katıldı.

Buluşmaya ev sahipliği yapan Migros Grubu Pazarlamadan Sorumlu İcra Kurulu Üyesi Ekmel Baydur, yerel üretimin güçlendirilmesi ve kayıtlı ekonominin desteklenmesi açısından kooperatiflerin organize perakendeyle kurduğu bağın son derece kıymetli olduğunun altını çizdi. Baydur, “Migros olarak, kooperatiflerle kurduğumuz işbirlikleri sayesinde onların pazara erişimini kolaylaştırıyor, kalite kriterlerini geliştirerek doğru ve sürdürülebilir üretim yapmalarına destek oluyoruz. Türkiye genelinde 75 kooperatifle işbirliği yapıyoruz” dedi.

SÖZLEŞMELİ ÇİFTÇİLİKLE 4 BİN 200 KİŞİYE İSTİHDAM 

Madem sözü kırsal kalkınmadan açtık, size bir çiftlik örneği vereyim. Şenpiliç, yıllardır sözleşmeli çiftçilik modeli ile çalışan bir firma. Sakarya, Adana, Samsun ve çevre illerde bu modelle yüzlerce aileye gelir yaratılıyor. Sözleşmeli üretim modeliyle bin 400 broiler kümesi ekosisteme eklenmiş. Bu sayede de geçen yıl 4 bin 200 kişiye dolaylı istihdam sağlanmış. 

Şenpiliç’in sözleşmeli üretim modeli; damızlık çiftliklerden başlıyor, kuluçkahanelerde civciv üretimi ve bu civcivlerin sözleşmeli çiftliklerde büyütülmesini içeriyor. Çiftçilere civciv, yem, altlık, yakıt ve veterinerlik hizmetleri sağlanıyor. Çiftçiler kümes bakımı, işçilik, elektrik ve su gibi masraflardan sorumlu.

Şenpiliç Canlı Üretim Genel Müdür Yardımcısı Mehmet İyneci, kırsal kalkınmanın sözleşmeli üretim modelinin doğal bir sonucu olduğunu söylüyor. Ve şöyle devam ediyor: “Sözleşmeli çiftçilerimizle sadece üretimi büyütmüyor, yerelde ekonomik hareketlilik sağlıyoruz. Üreticilerimizle birlikte gelişiyor, birlikte değer yaratıyoruz.”

Elbette hayvan refahı ve sağlık bu zincirin olmazsa olmazı. Herkesin kalkındığı bu tür modeller hem kent-kırsal nüfus dengesini sağlamaya hem de kaliteli besinin erişilebilir hale gelmesine destek verecek.