Çatışmalar yıkıcı savaşa dönüşmez Sözcü Gazetesi

Cuma günü sabaha karşı İsrail, İran’a saldırı başlattı. İran da karşılık verdi, İsrail’e füze ve dronlar yollamaya başladı. İsrail’in düzenlediği hava saldırılarında, aralarında İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri ve Devrim Muhafızları Ordusu Komutanı Hüseyin Selami’nin de bulunduğu 200’ü aşkın kişi yaşamını yitirdi. 300’ün üzerinde kişi saldırılarda yaralandı. İsrail, Tahran’daki bir petrol deposunu vurdu. İran’dan fırlatılan bazı füzelerin İsrail’in hava savunma sistemi “Demir Kubbe”yi aşarak hedeflere ulaştığı ve ciddi patlamalara yol açtığı belirtildi. Bölgede tansiyon yüksek. Peki bu çatışma nereye gider? 19 Mayıs’ta Tahran Diyalog Forumu’na da katılan ODTÜ Uluslararası İlişkiler Öğretim Üyesi ve Ankara Global Advisory Group Kurucusu Prof. Dr. Hüseyin Bağcı’ya sordum.

MÜZAKERELER BAŞLAR

1-Siz böyle bir İsrail-İran çatışmasını bekliyor muydunuz?

Hayır. Bu kadar çabuk beklemiyordum. Nükleer silah görüşmelerinin sonucunu beklemek gerekiyor diye düşünüyordum. İsrail’in çatışmayı başlatması ABD’nin bilgisi dahlinde oldu. ABD “Dahil değilim” dedi ama İsrail’i koruması altına aldı. Ona rağmen füzelerin Tel Aviv ve diğer şehirleri vurmasına engel olamadı. ABD İsrail’in yanında ve olmaya devam edecek gibi. Diplomatik müzakereler başlar. Yıkıcı savaşa gitmez diye düşünüyorum.

İSRAİL TEK BELİRLEYİCİ DEĞİL

2-İsrail’in Suriye’de Beşar Esat zamanında bunu yapamadığı, ancak Şam’da yönetim değişince istediği gibi at oynattığı  görüşüne katılıyor musunuz?

Hayır. Suriye her geçen gün dünya sistemine entegre oluyor ve güçleniyor. İsrail Ortadoğu’da askeri olarak güçlü ama tek belirleyici bir ülke değil.

TEHDİT GELMESİN İSTİYOR

3-Sizce İsrail ne istiyor?

İsrail kendisine yönelik bir tehdit gelmesini istemiyor, Suriye de tehdit olmayacağını söyledi. Amerika Birleşik Devletleri ikisinin arasındaki sorunları çözmede arabulucu.

GÜVENLİK ZAAFİYETİ VAR MI?

4-İran’da istihbarat zafiyeti var mı? Çünkü iddialara göre operasyona 8 aydır hazırlanıyor, ayrıca İsrail ve Mossad ajanlarının İran’a sızdığı belirtiliyor.

Bu konuda genel bir kanı var. İstihbarat zaafiyeti her ülkenin sorunudur. New York’ ta İkiz Kuleler vuruldu, Washington’da Pentagon vuruldu!

ORTA DOĞU’DA YENİ DÖNEM TEKNOLOJİK ÇATIŞMALAR

5- Hamaney “İsrail acı şekilde cezalandırılacak diyor. İran’dan Tel Aviv’e füze yağdı. Bir sonraki adım ne olur?

Çatışmalar bir süre devam eder ve diplomasi tekrar devreye girer. Her iki taraf gerginliği arttırma eğiliminde ama bir genel seferberlik ilanı yok. Mesafeler çok uzak. Sadece füze savaşları olur. Füze savaşları çok maliyetli bir şeydir. Ortadoğu’da yeni dönem savaş biçimi dron ve füzelerle yapılıyor. Düşmanla teknolojik anlamda bir çatışma. İran elindeki süpersonik füzelerle Hayfa ve Tel Aviv’de, bir de askeri bölgelerde bunları kullandı. Kudüs herkes için hâlâ kutsal mekan. Droneları bu yüzden oraya yönlendirmiyorlar. 

ÇATIŞMALAR BASRA KÖRFEZİ’NE SÜRÜKLENMEZ

6-Bu operasyon, İran’ı nükleer anlaşmaya oturtmak için bir baskı unsuru mu?

İran nükleer silah yapımından vazgeçmez, çünkü onlar bir travma yaşıyor. İran ve Irak savaşta bir milyon adam kaybetti. Caydırıcı olması açısından nükleer olmazsa olmazı. Ancak nükleer savaş zor gibi. Taktik nükleer savaş belki bir olasılık. İran’ın temel prensibi nükleeri bir bilim için, bir de caydırıcı nükleer silah yeteneğine sahip olmak için sürdürüyor. İran için bu bir namus meselesi.

REJİM HÂLÂ GÜÇLÜ

7-İran, geçen seferden daha büyük bir tepki verdi, neden? Sonunda İran’da rejim çöker görüşü de var.

İran’da rejim füze savaşı ile çökmez. Rejim halen güçlü. İran’ı işgal ayrı bir boyuta taşır. İşgal zor diye düşünüyorum.

TRUMP NE DÜŞÜNÜYOR?

8-İran Dışişleri bakanı Erakçi, çatışmayı Basra Körfezi’ne sürüklemek stratejik bir hatadır ve amacı savaşı İran topraklarının üzerine taşımaktır dedi. Taşınır mı?

Basra körfezi dünya petrolünün yüzde 20’sinin geçtiği yer. Almanya ve Japonya’nın petrol ihtiyacının yüzde 65’i oradan karşılanıyor. Çatışmaların Basra Körfezi’ne sürüklenmemesi arzu edilir. Çünkü eğer buraya sürüklenirse Körfez ülkelerinin savaşa girme ihtimali doğar. İşi, oraya götüreceklerini düşünmüyorum. ABD’nin, özellikle ABD Başkanı Donald Trump’ın öyle bir politikası olduğunu da düşünmüyorum. 

EKONOMİK KORİDORLAR ÇOK ÖNEMLİ

9-İsrail’in bundan sonraki hedefi sizce nedir, Rusya ve Çin’in tavrı ne olur?

İsrail güvenlik içinde hissetmiyor ve Netanyahu’ya göre yedi cephede savaşıyor. Vekil savaşlarını kast ediyor tabii ki. Rusya kendi başının çaresine bakmakla meşgul. Olaya dahil olmaz. Çin ilginç bir şekilde savaşın bitmesi için açıklamada bulundu. Çin’in en büyük petrol sağlayıcılarından biri İran’dır. Ekonomik koridorlar çok önemli.  

10- Türkiye ne yapmalı?

Türkiye her iki ülke ile de özel ilişkilere sahip ve taraf tutmaz. Denge politikasına devam eder. Taraf olması zaten hata olur. Türkiye, her iki tarafa da yatıştırıcılık politikası güdüyor.