Cildi gençleştiriyor, ömrü uzatıyor ve hiçbir yan etkisi yok! Mucize mi abartılıyor mu? 13 soruda biyoeşdeğer hormon tedavisi...

Biyoeşdeğer hormon tedavisi (BHRT), menopoz gibi hormon düzeylerinin düştüğü dönemlerde kullanılan ve vücudun doğal hormonlarına kimyasal olarak benzeyen hormonları içeren bir tedavi yöntemidir. Ancak bu tedaviyle ilgili ortaya atılan iddialar o kadar güçlü ki gerçek mi yoksa abartı mı diye sorgulanması gerekiyor. İşte son günlerin en çok konuşulan konusu Biyoeşdeğer hormon tedavisi hakkında bilimsel gerçekler...

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Jinekolog Dr. Kağan Kocatepe, biyoeşdeğer hormonun biyolojik olarak yumurtalıkların ürettiği ve yağ dokusunda üretilen E2 hormonunun ilaç haline getirilmiş şekli olduğunu, aslında bunun eskiden de var olduğunu, ‘hormon replasman tedavisi’ olarak bilindiğini, şimdi ise biyoeşdeğer hormon tedavisi adıyla sanki apayrı bir tedavi yöntemiymiş gibi lanse edildiğini söyledi.

Estradiol, kadın vücudunda en güçlü ve en aktif östrojen hormonudur. Özellikle üreme çağındaki kadınlarda yumurtalıklar tarafından üretilir ve birçok hayati işlevde rol oynar. Vücudun ürettiği östrojen hormonunun E2 biyoeşdeğer, yani birebir aynısı olan ama sentetik olarak bitkilerden üretilen bu ilaçlar 2000'li yıllarda kadınlar tarafından çok yaygın olarak kullanılıyordu.Yapılan bir çalışmanın gösterdiği kanser, damar tıkanıklığı, inme, felç, kalp krizi gibi risklerin arttığına işaret ederek sansasyon yaratmış ve insanları menopozdaki hormon tedavisinden soğutan hormon, estradiol yani biyoeşdeğer değil, apayrı bir ilaç. Hamile kısrak idrarından elde edilen konjüge östrojen.

Şu anda piyasada ister flaster ister jel, ister tablet olsun, çok büyük çoğunlukla biyoeşdeğer hormon olan estradiol kullanılıyor, konjüge östrojen değil.

“Menopozdayım, doktorum bana biyoeşdeğer hormon verdi. Jel şeklinde sürüyorum. Hiçbir yan etkisi yok. Sen hala daha o eski yöntemi mi kullanıyorsun?”

Pek çok kadın bu cümlelerle hemcinslerine de bu tedavi yöntemini tavsiye ediyor ama uzmanlar bu tedavi konusunda önemli uyarılarda bulunuyor.

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Jinekolog Dr. Kağan Kocatepe ile tüm yönleriyle Biyoeşdeğer hormon tedavisini konuştuk. İşte 13 soruda mucize etkilerinden bahsedilen biyoeşdeğer hormon tedavisi...

YENİ BİR BULUŞ GİBİ LANSE EDİLİYOR

1- Biyoeşdeğer hormon tam olarak nedir? 

Dr. Kağan Kocatepe: Şu anda piyasada bulunan %90 üzerindeki ilacın içerdiği östrojen ve progesteron, bunların hepsi biyoeşdeğer ve çoğunlukla bitkilerden elde ediliyor Eskiden o yan etkileriyle tartışmalara konu olan ve piyasadan kaldırılan, insanları 5-10 sene boyunca hormon replasman tedavisinden soğutan hormon, ucuz olsun diye hamile kısrak idrarından elde edilen konjüge östrojen denen ilaç. 

Menopozda hormon replasman tedavisi şimdi yeniden canlanmaya başlıyor ama bu sefer de “biyoeşdeğer hormon” kılığında piyasaya çıkıyor. Biyoeşdeğer hormon, estradiyol ve progesteron hormonlarıdır. Bunların şu anda piyasada kullanılan formları biyoeşdeğer.

Biyoeşdeğer, vücudunuzun salgıladığı östrojen ve progesteronla birebir aynı moleküler yapıya sahip ağızdan alınabilen, flaster şeklinde olabilen, jel şeklinde olabilen ilaçlar. Yani bu tedavi yeni bir buluş değil. 

Artık menopozda konjüge östrojen kullanılmıyor, onun yerine bitkilerden elde edilen estradiyol molekülü içeren ilaçlar kullanılıyor. Yani pratik olarak söylemek gerekirse aslında ülkemizde herkes biyoeşdeğer hormon tedavisi alıyor.

2- Bu tedavi kişiye özel de uygulanıyor mu?

Dr. Kağan Kocatepe: Evet, bu tedavinin kişiye özel hali var. Türkiye'de ne kadar yaygın bilmiyorum ama eczaneler kişiye özel östrojen ilacını hazırlıyor.  

Benim tahminim, “biyoeşdeğer hormon tedavisi mucizesi” diye gündemde olan tedavi, bu kişiye özel olarak eczanelerde hazırlanan ilaçlarla tedavi ve buna daha çok biyoeşdeğer hormon adını veriyorlar ancak ister eczanedekini kullanın ister kendinize özel hazırlatın, hepsi biyoeeşdeğer hormon, yani estradiyol ve progesteron içeriyor.

BİRİSİ HAZIR  DİĞERİ TERZİYE DİKTİRDİĞİNİZ ELBİSE

Birisi aldığınız hazır elbise birisi de terziye diktirdiğiniz elbise. Her birinin kendine özgü avantajları ve dezavantajları var.

Doktorunuzun size verdiği ilacı eczaneden alıp kullandığınızda zaten biyoeşdeğer hormon tedavisi almış olmuş oluyorsunuz. 

Eczanede hazırlananlarda fiyat daha yüksek olduğundan, ilaç kalitesinin eczacının tecrübesiyle doğru orantılı olması ve henüz bilimsel yayınlarla desteğin zayıf olması nedeniyle belli başlı durumlar hariç, hazır ilaçlar günümüzde daha uygun ve güvenli görülmektedir.

Kişiye özel biyoeşdeğer hormon tedavisinde kullanılan ilaçlar eczaneden alınanlar değil, eczacılara jinekologlar tarafından hazırlatılan ilaçlardır ve özellikle menopoz gibi hormon eksikliği durumlarında daha doğal ve kişiselleştirilmiş bir alternatif olarak öne çıkar. Ancak lakin dozajlama sorunu, etken maddenin kalitesi, bilimsel yayınlarca desteklenmemesi ve maliyet gibi sorunları beraberinde getirdiğinden her hasta için uygun değildir. 

3- Her yaş grubuna uygun mu?

Dr. Kağan Kocatepe: Menopoz döneminde biyoeşdeğer hormon tedavisi (BHT), özellikle hormon eksikliğine bağlı yaşam kalitesini düşüren semptomları olan kadınlar için düşünülebilir. Ancak her yaş grubuna veya her kadına uygun değildir. Uygunluk; kişinin sağlık durumu, yaş, menopozun üzerinden geçen süre ve risk faktörlerine göre belirlenir.

Sıcak basması, gece terlemeleri, uyku bozuklukları, vajinal kuruluk ve cinsel isteksizlik, konsantrasyon güçlüğü, ruh hali dalgalanmaları gibi menopoza bağlı ortaya çıkan şikayetlerde BHT iyi bir seçenek olabilir.

Menopozun ilk 10 yılı içinde (yaklaşık 40’lı yaşların sonu – 50’li yaşların ortası) kullanıldığında kalp damar sağlığı, kemik erimesine karşı koruma etkisi çok daha belirgindir. Yine 40 yaş altında “erken” menopoza giren veya “genç yaşta” yumurtalıkların alınması gibi cerrahi işlemler sonrası ani östrojen eksikliği yaşayan kadınlarda hormon desteği, uzun dönem sağlık risklerini azaltabilir.

Meme kanseri veya rahim kanseri öyküsü olanlar, damar tıkanıklığı, felç, pıhtılaşma bozukluğu geçirmiş olanlar, aktif karaciğer hastalığı olanlar, tedavi edilmemiş hipertansiyon veya ağır kalp hastalığı olanlar BHT kullanmamalıdırlar.

Menopoz başlangıcının üzerinden 10 yıldan fazla zaman geçtiğinde kullanıldıklarında kalp-damar hastalıklarının oluşma riski artabilir.

DOĞAL KELİMESİ YANLIŞ BİR GÜVEN HİSSİ VERİYOR

4. Biyoeşdeğer hormonlar gerçekten “doğal” mı? Bitkisel kaynaklı olmaları onları daha güvenli kılar mı?

Dr. Kağan Kocatepe: Bu çok önemli bir sorudur, çünkü “doğal” kelimesi genellikle yanlış bir güven hissi yaratabilir. Biyoeşdeğer hormonların gerçekten ne kadar “doğal” olduğu ve güvenlik açısından ne anlama geldiği, birkaç noktada netleştirilmelidir:

Biyoeşdeğer hormonlar genellikle soya fasulyesi veya yabani yam köklerinden elde edilen bitkisel sterollerden sentezlenir. Ancak bu bitkisel maddeler doğrudan hormon değildir ve laboratuvar ortamında kimyasal işlemlerle insan vücudundaki hormonlara dönüştürülürler.Yani bu hormonlar bitkisel kökenlidir ancak sonuçta farmasötik olarak üretilmiş maddelerdir. Vücutta bulunan doğal hormonlara moleküler olarak birebir benzer oldukları için “biyoeşdeğer” olarak adlandırılırlar. 

Bitkisel kaynaklı olmaları “daha güvenli” oldukları anlamına gelmez. Vücut üzerindeki etkileri hala hormondur: Östrojen ve progesteronun biyoeşdeğer formları da hücre reseptörleriyle etkileşime girer, dolayısıyla meme, rahim gibi dokular üzerinde etkilidir. Bu da kanser riski, pıhtılaşma, kalp hastalığı gibi klasik hormon tedavilerine benzer bazı riskleri beraberinde getirebilir.

5- Bu tedavinin bilimsel olarak kanıtlanmış faydaları var mı?

Dr. Kağan Kocatepe: Biyoeşdeğer hormon tedavisinin, bazı faydaları bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir, özellikle menopoz döneminde yaşam kalitesini artırma ve hormon eksikliğine bağlı semptomları hafifletme açısından etkili olduğu kabul edilmektedir. Ancak bu faydaların birçoğu, geleneksel, eczaneden hazır alınan hormon tedavisi literatürüne dayanır; özellikle kişiye özel eczanelerde hazırlatılan biyoeşdeğer hormonlar üzerine yapılmış uzun dönemli, büyük ölçekli randomize çalışmalar çok sınırlıdır.Mevcut verilere göre bilimsel olarak desteklenen başlıca faydalar şunlardır:

Menopoz belirtilerinin hafifletilmesi: 

Sıcak basması ve gece terlemeleri, uyku problemleri, ruh hali değişiklikleri, depresif his, vajinal kuruluk ve cinsel işlev bozuklukları gibi sorunlarda kullanıldığında, yapılan çalışmalar bu belirtilerin %70–90 oranında gerilediğini göstermiştir.

Kemik Sağlığına Katkı (Osteoporozdan Koruma):

Menopoz sonrası östrojen azalması, kemik kaybını hızlandırır. BHT, özellikle estradiol içeren tedavilerle kemik yoğunluğunu artırabilir ve kırık riskini azaltabilir. Kemik erimesine neden olabilecek başka hastalıklar mutlaka ekarte edilmelidir.

Kalp Damar Sağlığına Etkisi (Tartışmalı):

Erken menopoz döneminde (ilk 10 yıl), BHT’nin damar sertliğini azalttığı, kolesterol profilini iyileştirdiği bazı çalışmalarda görülmüştür. Ancak geç menopoz döneminde (60 yaş üstü) başlanan tedavilerde bu faydalar net değildir, hatta bazı riskler ortaya çıkabilir.

Henüz kanıtlanmamış veya çelişkili sonuçlar olan alanlar:

Alzheimer ve bilişsel fonksiyonlar: Bazı küçük çalışmalar fayda göstermiş olsa da net veri yok. Cilt ve saç sağlığı: Gözlemsel veriler var ama bilimsel olarak yeterli destek henüz yok. 
“Anti-aging” iddiaları: Klinik kanıt düzeyi düşüktür.

KANSER RİSKİ VAR MI?

6. Uzun vadeli kullanımda ne gibi riskler söz konusu olabilir?

Dr. Kağan Kocatepe: Biyoeşdeğer hormon tedavisi (BHT), kısa vadede menopoz semptomlarını hafifletmede etkili olsa da, uzun vadeli kullanımında bazı ciddi riskler gündeme gelebilir. BHT, "doğal" ya da "bitkisel kökenli" olduğu için zararsız gibi algılansa da, biyolojik olarak aktif hormonlar içerdiği için klasik hormon tedavileriyle benzer riskleri taşır.

Uzun Vadeli BHT Kullanımında Potansiyel Riskleri:

Meme Kanseri Riski:

Östrojen + progesteron kombinasyonu uzun süre kullanıldığında meme kanseri riskinde artış gözlenebilir.

Rahim (Endometrium) Kanseri Riski:

Eğer yalnızca östrojen verilir ve progesteron eklenmezse, rahim iç duvarı (endometrium) kalınlaşabilir ve bu da kanser riskini artırabilir. Bu nedenle rahmi olan kadınlarda mutlaka dengeleyici progesteron (biyoeşdeğer veya sentetik) de verilmelidir.

Damar Tıkanıklığı, Pıhtılaşma ve İnme Riski:

Uzun süreli östrojen kullanımı, bazı kadınlarda pıhtılaşma eğilimini artırabilir, bu da derin ven trombozu ve buna bağlı sorunları beraberinde getirebilir. Tablet olmayan formlar (flaster, jel gibi), “karaciğer ilk geçiş etkisi” (ilacın karaciğerde parçalanarak zararlı moleküllere dönüşmesi) olmadığından bu riskin çok daha az olduğu kabul edilir.

Kalp Damar Hastalıkları:

Menopozdan 10 yıl sonra başlandığında, BHT kalp krizi riskini artırabilirken, erken menopoz döneminde ilk 10 yıl içinde başlanan tedavi bu riski azaltabilir.

Sonuç olarak, biyoeşdeğer hormon tedavisi, hormon eksikliğine bağlı semptomları gidermede etkili ve bazı durumlarda yararlıdır. Ancak uzun süreli kullanımda klasik hormon tedavilerine benzer riskleri taşır. “Doğal” ya da “bitkisel kökenli” olması bu riskleri ortadan kaldırmaz.

7. Türkiye’de bu tedaviye erişim nasıl? SGK kapsamına giriyor mu?

Dr. Kağan Kocatepe: Biyoeşdeğer hormonlar, Türkiye’de eczanelerden doktor reçetesiyle alınıyor veya çok yaygın olmasa da özel laboratuvarlarda kişiye özel formda hazırlanabiliyor. Kişiye özel hazırlanmış kompaund ürünler veya yurtdışından temin edilen özel formlar, SGK tarafından karşılanmıyor. Hazır (standart) formlar Sağlık Bakanlığı onayı almış, fabrikasyon şekilde üretilen ve eczanelerde reçeteyle satılan ürünlerdir. Bunların doz standardizasyonu vardır, içindeki miktar tam olarak bellidir, etkinlik ve güvenlik çalışmaları yapılmıştır ve Sağlık Bakanlığı onaylıdır.

Kişiye özel hazırlanan formlar doktor reçetesine göre bazı eczaneler tarafından kişiye özel doz ve formda (jel, krem, kapsül, fitil vs.) hazırlanan ürünlerdir.Doz, formül ve uygulama şekli tamamen kişiselleştirilebilir. Hormon seviyeleri, yaş, kilo, şikâyetlere göre ayarlanabilir. 

BİRKAÇ GÜN İLA BİRKAÇ HAFTA İÇİNDE BELİRGİN BİR RAHATLAMA SAĞLAR

8. Etki göstermeye başlaması ne kadar zaman alır? Gerçekten işe yarıyor mı?

Dr. Kağan Kocatepe: Biyoeşdeğer hormon tedavisinin (BHT) etki göstermeye başlaması, kullanılan hormonun türüne, uygulama yoluna ve kişisel farklılıklara göre değişiklik gösterebilir. Ancak genel olarak birçok hasta tedaviye başladıktan birkaç gün ila birkaç hafta içinde belirgin bir rahatlama hisseder. Doz yetersiz ya da fazla olduğunda etki yetersiz olabilir veya gecikebilir. Bu tür durumlarda hormon düzeylerinin takibiyle ayar yapılmalıdır.

9. Bu tedaviye başlamadan önce hangi testler yapılmalı?

Dr. Kağan Kocatepe: Biyoeşdeğer hormon tedavisine (BHT) başlamadan önce, kişinin genel sağlık durumu, hormon düzeyleri ve olası risk faktörleri dikkatle değerlendirilmelidir. Amaç hem tedavinin gerekli olup olmadığını anlamak hem de güvenli ve kişiye uygun bir doz planı yapmaktır.Tedavi öncesi yapılması gereken testler ve değerlendirmeler hormon testleri, kan biyokimya testleri, mamografi (özellikle 40 yaş üstü için) ve beraberinde meme ultrasonu, jinekolojik muayene şeklinde özetlenebilir. Kemiklerin durumunu görmek için (kemik erimesi açından), kemik yoğunluğu ölçümü yapılmasında da fayda vardır.

10. Medyada ve sosyal medyada bu tedaviye dair yanlış bilinenler neler?

Dr. Kağan Kocatepe: Biyoeşdeğer hormon tedavisi (BHT), özellikle sosyal medya ve medyada "doğal", "yan etkisiz", hatta "gençleştirici" bir yöntem olarak pazarlanmakta ve bu da birçok yanlış inanışa yol açmaktadır. Bu algıların bazıları eksik bilgiye, bazıları ise bilinçli pazarlama stratejilerine dayanmaktadır.

BHT Hakkında Medyada ve Sosyal Medyada Yaygın Yanlış Bilgiler

“Biyoeşdeğer hormonlar doğaldır, bu yüzden zararsızdır.” 

Gerçek: Biyoeşdeğer hormonlar bitkisel kaynaklı olsa da, laboratuvarda insan hormonlarına dönüştürülmüş aktif farmakolojik maddelerdir. Etkileri vücuttaki doğal hormonlar gibidir ama bu, risk içermedikleri anlamına gelmez. Tıpkı sentetik hormonlar gibi pıhtılaşma, kanser ve diğer yan etkiler açısından dikkatli kullanılmalıdır.

“Sentetik hormonlar tehlikelidir ama biyoeşdeğer hormonlar tamamen güvenlidir.”

Gerçek: Sentetik ve biyoeşdeğer hormonlar arasında bazı biyokimyasal farklar olsa da, biyoeşdeğer hormonlar da ciddi etkilere sahiptir. Uzun süreli kullanımda özellikle meme kanseri, rahim kanseri ve damar hastalıkları riski her iki grupta da söz konusudur. Güvenli olup olmadıkları doz, süre, yaş ve sağlık durumu gibi faktörlere bağlıdır.

“Herkes biyoeşdeğer hormon kullanabilir.”

Gerçek: BHT, her kadına uygun değildir. Meme kanseri öyküsü, damar tıkanıklığı, inme, karaciğer hastalığı gibi durumlarda kesinlikle önerilmez. Tedavi mutlaka kişiye özel risk analizi ile belirlenmelidir.
“BHT gençleştirir, yaşlanmayı geciktirir.”Gerçek: Hormonlar bazı belirtileri (cilt kuruluğu, enerji eksikliği, libido azlığı gibi) hafifletebilir ama anti-aging mucizesi yaratmazlar. Bilimsel olarak yaşlanmayı yavaşlattığı veya ömrü uzattığına dair güvenilir kanıt yoktur. Kişiye özel hazırlanan ürünler her zaman daha iyidir.Gerçek: Bu ürünler kişiye özel dozlama imkânı sunsa da, standart kalite ve doz güvencesi taşımayabilir. FDA ve Sağlık Bakanlığı onaylı hazır ilaçlara göre daha az kontrol altındadırlar. Bazı eczanelerde yanlış dozaj, yetersiz etken madde gibi sorunlar yaşanabilir.

“Hormon testine göre tedavi planlanır; kanda düşükse mutlaka tedavi gerekir.”

Gerçek: Menopozda hormon düzeylerinin düşmesi doğal bir süreçtir; bu her zaman tedavi gerektirmez. Tedavi, semptomlara göre, değilse sadece laboratuvar değerine göre planlanmamalıdır. Fazla hormon verilmesi, “denge” sağlamak yerine risk yaratabilir.

Özetle biyoeşdeğer hormon tedavisi değerli bir araç olabilir ama medyada sunulduğu kadar mucizevi, risksiz veya herkese uygun bir yöntem değildir.

Bilgi kirliliği, hastaların yanlış kararlar almasına yol açabilir. Bu yüzden sosyal medyadan değil, bilimsel kaynaklardan ve uzman hekimlerden bilgi alınmalıdır.

MUCİZEVİ YA DA RİSKSİZ BİR ÇÖZÜM DEĞİL

11. BHT, menopozla yaşanan sıkıntıları gidermede yeni bir umut olur mu?

Dr. Kağan Kocatepe: Biyoeşdeğer hormonlar menopozda yaşam kalitesini artırmak için yeni ve değerli bir seçenek olarak görülmelidir, ancak mucizevi ya da risksiz bir “çözüm” değildir. Doğru hasta seçimi, doz ayarı ve düzenli takiple umut verici bir tedavi alternatifi olabilir.

12. Yan etkileri nelerdir? Mesela pek çok kadının korkulu rüyası kilo aldırır mı?

Dr. Kağan Kocatepe: Biyoeşdeğer hormon tedavisinin (BHT) yan etkileri, kullanılan hormonların türüne, dozuna, tedavi süresine ve kişisel faktörlere göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak klasik hormon tedavilerine benzer yan etkiler görülür, çünkü biyoeşdeğer hormonlar da aktif hormonlardır ve vücutta benzer biyolojik etkiler yaparlar.

Biyoeşdeğer Hormon Tedavisinin Yaygın Yan Etkileri

● Kilo alımı sık korkulan bir yan etkidir ancak doğrudan hormon tedavisinin sonucu olarak genellikle belirgin değildir.

● Menopoz döneminde metabolizma yavaşlar, kas kütlesi azalır ve kilo alımı olabilir. Hormon tedavisi bu süreci dengeleyebilir veya hafifletebilir.

● Bazı kadınlarda tedaviye bağlı su tutma ve hafif kilo artışı görülebilir, ancak bu genellikle geçicidir.

● Kilo artışı yaşanırsa, genellikle yaşam tarzı faktörleri (beslenme, egzersiz) daha belirleyicidir.
Meme hassasiyeti ve şişlik

● Özellikle östrojen içeren tedavilerde, memelerde dolgunluk, hassasiyet veya ağrı olabilir.
Baş ağrısı ve migren

● Bazı kadınlarda hormonal değişikliklere bağlı baş ağrısı veya migren atakları tetiklenebilir.
Adet düzensizlikleri ve kanamalar

● Tedavinin ilk aylarında düzensiz lekelenmeler veya ara kanamalar olabilir.
Bulantı ve mide rahatsızlıkları

● Özellikle oral (ağızdan alınan) hormonlarda ilk dönemde hafif mide bulantısı olabilir.
Duygudurum değişiklikleri

● Bazı kadınlarda ruh hali dalgalanmaları, irritabilite, uyku problemleri görülebilir.
Pıhtılaşma riski

● BHT de klasik hormon tedavileri gibi, özellikle östrojen tedavisinde damar içi pıhtı oluşumu riski artabilir. Bu risk tablet dışı yollarda kullanımda çok daha düşüktür. 

13. Dünya genelinde ve ülkemizde Biyoeşdeğer hormonlar ne kadar yaygın?

Biyoeşdeğer hormonların yaygınlığı, bölge, ülke, hekim tercihi ve tedavi kültürüne bağlı olarak değişir. Genel bir bakışla şöyle özetleyebiliriz:

Kuzey Amerika (ABD ve Kanada)

● ABD’de biyoeşdeğer hormon kullanımı oldukça yaygındır.

● Kompound hormon tedavisi bazı hekimler ve hastalar arasında popülerdir, ancak FDA onayı olmayan kompound ürünler konusunda tartışmalar da vardır.

Avrupa

● Avrupa ülkelerinde biyoeşdeğer hormonlar, özellikle estradiol ve mikronize progesteron, menopoz tedavisinde yaygın olarak reçetelenir.

● Avrupa Menopoz ve Androloji Derneği (EMAS) gibi kuruluşlar biyoeşdeğer hormonların güvenli ve etkili olduğunu kabul eder.

● Kompaund ürün kullanımı Avrupa’da daha kontrollüdür, çoğunlukla reçeteyle alınan standart ürünler tercih edilir.

Türkiye

● Türkiye’de biyoeşdeğer hormonlar giderek daha fazla bilinmekte ve tercih edilmektedir.

● Standart ürünler (estradiol, mikronize progesteron) eczanelerde yaygın olarak bulunurken, kişiye özel biyoeşdeğer hormon tedavisi de belli merkezlerde uygulanmaktadır.

Sonuç olarak, her kadın mutlaka hormon replasman tedavisi (HRT) kullanmak zorunda değildir. HRT, menopoz semptomlarını rahatlatmak ve bazı sağlık sorunlarını önlemek amacıyla önerilen bir tedavidir, ancak herkes için uygun değildir.