Covid ders oldu, pandemi anlaşması imzalandı Sözcü Gazetesi

*** Okuyacağınız yazı Euronews ve The Guardian'dan derlenmiştir. 

Dünyanın gelecekteki hastalık salgınlarıyla mücadele için nasıl birlikte çalışması gerektiğini düzenleyen bir pandemi anlaşması, üç yıllık müzakerelerin ardından küresel liderler tarafından kabul edildi.

BU BİR ZAFER

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Genel Müdürü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, bunun “halk sağlığı, bilim ve çok taraflı eylem için bir zafer” olduğunu söyledi:

- Bu, hepimizin dünyayı gelecekteki pandemi tehditlerinden daha iyi koruyabilmesini sağlayacak. Ayrıca, uluslararası toplumun vatandaşlarımızın, toplumlarımızın ve ekonomilerimizin Covid-19 sırasında yaşananlara benzer kayıplara tekrar maruz kalmaması gerektiğini kabul etmesi anlamına geliyor.

DSÖ Pandemi Anlaşması, Cenevre'deki Dünya Sağlık Asamblesi'ndeki (WHA) delegeler tarafından alkışlarla kabul edildi. Donald Trump göreve geldikten sonra ABD, DSÖ'den ve müzakerelerden çekilerek anlaşmanın bir parçası olmayacağını bildirmişti.

MÜZAKERELER NEDEN BU KADAR ZORDU?

Dünyanın gelecekteki küresel hastalık salgınlarına nasıl yanıt vermesi gerektiğini düzenleyen bir pandemi anlaşması planları ilk olarak Mart 2021'de duyuruldu. Dönemin İngiltere Başbakanı Boris Johnson da dahil olmak üzere dünya liderleri, "çocuklarımızı ve torunlarımızı koruyan ve gelecekteki pandemilerin ekonomilerimiz ve toplumlarımız üzerindeki etkisini en aza indiren bir miras" vaat ettiler.

Ancak, küresel kuzey ve güney arasındaki güvensizlik nedeniyle WHA'nın 2024'teki ilk ve son toplantı tarihleri kaçırıldı. Anlaşmanın tüm yetkinin DSÖ'ye devredeceği veya DSÖ'ye karantina ve aşı zorunluluğu getirme yetkisi vereceği yönündeki yanlış iddialar da dahil olmak üzere müzakereler etrafında yüksek düzeyde dezenformasyon vardı.

Bu hafta anlaşmaya varmak için, bazı önemli tartışma konuları daha sonraki görüşmelere ertelendi. Bilimsel alandaki çalışmalar için patojen erişimi veya ülkelerin, kendi topraklarında ortaya çıkan yeni hastalıklarla ilgili verileri paylaşmaları karşılığında aşı ve tedavilere erişim açısından neler bekleyebilecekleri konusunda müzakereler önümüzdeki 12 ay içinde gerçekleştirilecek. 

TEHLİKELİ BAKTERİLER BEKLEMEZ

Pandemi Hazırlığı ve Müdahalesi Bağımsız Paneli, Covid-19'a yönelik uluslararası müdahaleyi inceledikten sonra dört yıl önce bu tür bir anlaşma önerdi. Panelin eş başkanı, Yeni Zelanda eski başbakanı Helen Clark, anlaşmanın "bugünden itibaren inşa edilecek bir temel" olarak değerlendirilmesi gerektiğini söyledi:

- Finans, önlemlere eşit erişim ve gelişen riskleri anlama konusunda birçok boşluk var. Başlamak için beklemeyin. Tehlikeli patojenler yaklaşıyor ve kesinlikle beklemeyecekler.

COVID OLAĞANÜSTÜ BİR ACİL DURUMDU 

Anlaşma, en az 60 ülke imzaladıktan sonra yürürlüğe girecek. Bu imza ABD'nin çekilmesinden sonra fonların azalması nedeniyle dramatik kesintilerin zorunlu hale geldiği bir kriz zamanında, DSÖ için çok önemli bir başarı olarak görülüyor. Filipinler Sağlık Bakanlığı sekreteri ve bu yılki WHA başkanı Dr. Teodoro Herbosa şunları söyledi:

- Anlaşma hayata geçirildiğinde, pandemiyle ilgili hayat kurtarıcı sağlık ürünlerine eşit erişimi garanti altına alan sistemler de dahil olmak üzere kritik unsurları uygulamak için hepimiz aynı aciliyetle hareket etmeliyiz. Covid bir ömürde bir kez görülen olağanüstü bir acil durumdu. O nedenle DSÖ Pandemi Anlaşması, bu krizden öğrenilen dersler üzerine inşa edilerek gelecekte bir pandemi ortaya çıkarsa dünyadaki tüm insanların daha iyi korunmasını sağlamak için  bir fırsat sunuyor.

NELER OLDU? Her yıl Mayıs ayında toplanan asamble, Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ - WHO) önümüzdeki yıl için politikalarını ve bütçesini belirledi. Bu yılın teması "Sağlık için Tek Dünya" ancak 2025'in ABD, İngiltere, Fransa ve Hollanda gibi büyük bağışçılarının küresel sağlık programlarına derin kesintiler getirdiği göz önüne alındığında, dostluk ruhunun Cenevre'deki toplantı havasını yakalayıp yakalayamayacağı merak konusuydu.

Dokuz gün sürecek toplantı boyunca mali baskı büyük ölçüde hissedilirken, ülkeler antibiyotiklere dirençli bakteriler, çevresel toksinler, çocuk felci, nükleer savaş, bebek maması reklamları ve yurt dışından sağlık çalışanı alımı gibi geniş kapsamlı konuları ele aldı.

Öne çıkan birkaç temel öncelik şunlardı:

* Bütçe: DSÖ, 2026-2027 bütçesini başlangıçta planladığı 5,3 milyar dolardan 4,2 milyar dolara düşürmeyi teklif etti. DSÖ Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus, bazı ülkelerin daha da derin kesintiler önerdiğini söyledi. DSÖ yetkilileri toplantı öncesinde gazetecilere yaptıkları açıklamada, örgütün 2025 yılı için 600 milyon dolar açığı olduğunu ve bunun da ajans personeli, departmanlar ve bölge ofislerinde kesintilere yol açacağını belirtti.

DSÖ'nün dış ilişkiler şefi Dr. Catharina Boehme, ajansın sadece "en acil küresel sağlık ihtiyaçlarına" odaklanmak için çalışmalarını küçülttüğünü söyledi.

Ancak DSÖ sadece kemer sıkmakla kalmıyor. Aynı zamanda ülkelerden, 2023'te yüzde 20'lik bir artışa yeşil ışık yakmalarının ardından, yıllık aidatlarında da yüzde 20'lik bir artışı onaylamalarını istiyor.

* Pandemi anlaşması

Üye devletler geçen ay gelecekteki salgınlara karşı hazırlık ve müdahaleyi arttıracak bir anlaşma üzerinde mutabakata vardı ve bu önemli anlaşma kabul edildi.

Anlaşma, ülkelerin hastalık gözetimini iyileştirmelerini, teşhis, ilaç ve aşıları daha hızlı paylaşmalarını ve virüslerin hayvanlardan insanlara yayılmasını önlemek için adımlar atmalarını kapsıyor.

Ülkelerin aşı ve ilaçlara erişim karşılığında patojen örneklerini ve verilerini ilaç üreticileriyle paylaşacağı yeni bir patojen erişimi ve fayda paylaşımı (PABS) sisteminin oluşturulması en kritik konulardan biri. Üye devletler pandemi anlaşmasını kabul ettikten sonra PABS ile ilgili müzakereleri tamamlamak için bir yıl süreye sahip olacak. Anlaşma, bu konuda mutabakata varılmasının ardından yürürlüğe girecek. * Bulaşıcı olmayan hastalıklar

Eylül ayında ülkeler, Birleşmiş Milletler'in bulaşıcı olmayan hastalıklar ve ruh sağlığına odaklanan üst düzey bir toplantısına katılacak.

Bu haftaki toplantı, delegelerin yılda 43 milyondan fazla insanın ölümüne neden olan kronik sağlık sorunlarıyla mücadeleye yönelik beklenen siyasi taahhüt doğrultusunda ilerleme kaydetmeleri için bir fırsat.

Dünya Sağlık Asamblesi sırasında üye devletler böbrek hastalığı, rahim ağzı kanseri, körlük, diğer görme bozuklukları ve işitme kaybına ilişkin kararları değerlendirildi.

* İklim değişikliği ve sağlık

Geçen yıl üye devletler DSÖ'ye iklim değişikliğini bir sağlık sorunu olarak ele alacak bir plan hazırlaması talimatını vermişti. Şimdi de ülkelerin üretim emisyonlarını azaltmaları ve Paris Anlaşması kapsamındaki iklim taahhütlerine sağlığı da dahil etmeleri çağrısında bulunan teklifi oylayacaklar.