Dünyaca ünlü müzelerde sergilenen Uşak halısının sırrı motifi ve ilmeğinde saklı Uşak Haberleri

MEHMET ÇALIK - Dünyaca ünlü müzelerde sergilenen Uşak halısının sırrı motiflerinde ve ustasının ellerinden geçen ilmek sayısında saklı.

Geçmişi 15. yüzyıla kadar uzanan, prestijin simgesi Uşak halıları saraylarda ve önemli mekanlarda yerini aldı. Bu özelliğinden dolayı "Saray halıları" da denilen bu el emeği ürünlerin motif ve desenleri genellikle birer mesaj içeriyor.

Uşak halısı, motiflerine göre 14 farklı türde dokunmaya devam ediyor.

Örneğin halının tam ortasında yer alan büyük madalyon deseni sonsuzluğu simgeliyor. En ünlü Uşak halılarından "madalyon"un geçmiş dönemlerde taht sahibi kişiler tarafından 200-300 metrekarelik boyutlarda dokunarak saraylarda kullanıldığı biliniyor.

Yine gücü ve kudreti simgelediğine inanılan "Çintemani" modelinde ise Fatih Sultan Mehmet'in kaftanının üzerindeki desenlerin aynısı işleniyor.

Hans Holbein ve Lorenzo Lotto gibi Avrupalı ünlü ressamların tablolarında yer alan Uşak halıları bu sanatçıların adlarıyla modelde kendine yer edindi. Halılardaki kuş, ejderha, yıldız, güneş, benek gibi desenler de birer anlam ifade ediyor.

Uşak halılarını bugün dünyanın en ünlü müzelerinde görmek mümkün.

Paris Louvre Müzesi, Floransa Bardini Müzesi, New York Metropolitan Sanat Müzesi, Philedelphia Müzesi, Londra'daki Victoria ve Albert Müzesi ile National Gallery Of Art Müzesi, Budapeşte Milli Müzesi, İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Berlin İslami Sanatları Müzesi, Metropolitan Ulusal Kuveyt Müzesi, İstanbul Vakıflar Halı Müzesi ve Konya Mevlana Müzesi'nde Uşak halıları sergileniyor.

- Metrekareye 90 bin ilmek

Bitki kabukları ve özleriyle kaynatılarak renklendirilmiş tamamen yün ipliklerle dokunan halının metrekaresine yaklaşık 90 bin ilmek atılıyor. Türk düğüm geleneği olan kapalı düğüm tekniğinin kullanıldığı Uşak halısında, bir çalışan günde en fazla 7 bin 500 ilmek atabiliyor.

Geleneksel Uşak halısı, Uşak Valiliği İl Özel İdaresi bünyesindeki "Dokuyan Eller Halı ve Kilim Evi" ile Uşak Belediyesi Dokurevi'nde üretilmeye devam ediyor.

Uşak Valiliği İl Özel İdaresi Genel Sekreteri Sabri Ceylan, AA muhabirine, geçmişi asırlara dayanan Uşak halısını geleneksel yöntemlerle dokuyarak yaşatmaya devam ettiklerini söyledi.

Kentin ismiyle markalaşan Uşak halısını miras olarak gördüklerini aktaran Ceylan, "Uşak halısı 15. yüzyıl itibariyle Osmanlı saraylarında, Avrupa şatolarında ve Avrupa'daki birçok önemli mekanda bir prestij simgesi olarak varlığını devam ettirdi. O günden bugüne kadar Uşak halısı aynı motifleri, aynı kaliteyi, aynı özellikleri taşıyarak günümüze kadar geldi. Zengin kültürel mirası aynı kalitede insanlara sunmak ve bunu uluslararası platforma taşıyarak ülkemizin ekonomik girdisine katkı sağlamak için çalışıyoruz." diye konuştu.

Dokuyan Eller Halı ve Kilim Evi'nde desinatör olarak çalışan Ayşe Nurçin Barış ise Uşak halısının özelliğini Türk düğüm geleneği olan kapalı düğümden, ilmek sayısı ve motiflerinden aldığını ifade etti.

Aynı kalitede halı üretmeye gayret ettiklerinin altını çizen Barış, şöyle konuştu:

"Geçmişten gelen özellikleri yaşattığımız için aynı kalitede yani 28'e 32 şeklinde üretiyoruz. Bu da şu anlama geliyor. Halının 10 santimetre eninde 28, 10 santimetre boyunda da 32 ilmek var. Halının 1 metrekaresinde yaklaşık 90 bin ilmek bulunuyor. Bir kadın 1 metrekarelik halıyı 14 günde dokuyabiliyor. O yüzden Uşak halısının üretimi diğerlerine göre daha uzun sürüyor. Sebebi de ilmek sıklığı, motifi ve düğümleri."

- Halı dokurken sakin olmak gerekiyor

Doğal renklendirme yöntemi kullanıldığı için Uşak halısının solmadığına dikkati çeken Barış, güneşlendirildiği takdirde halının renklerinin parlaklaştığını dile getirdi.

Halı ustası Emine Karagöz de dokumayı çocukluğunda ailesinden öğrendiğini kaydetti.

Üretimde geleneksel yöntemi tercih ettiklerini anlatan Karagöz, "Tarihi bugüne getirip gençlere örnek olmak bizleri iyi hissettiriyor. Halımızı dokurken dikkat ve sakinlik gerekiyor. Kafan karışık olduğunda modeller karışık çıkıyor. Bir şeye sinirliyken halı dokurken kirkiti hızlı vurursun. Halının ipi kopar, deseni yamuk çıkar. Yani sakinlik ve dikkat istiyor." diye konuştu.