Dünyanın ilk elektrikli otomobili 100 yaşında

Elektrikli otomobillerin yükselişi yeni bir olgu gibi görünse de, aslında kökleri bir asırdan daha eskiye dayanıyor. Tesla ve benzeri şirketler yollara çıkmadan 100 yıldan fazla bir süre önce, elektrikli araçlar zaten dikkat çekiyordu ve şehirlerin vazgeçilmezi olma yolundaydı.

Bu dönemin nadir bir örneği olan 1909 model bir Baker Electric Coupe, günümüzde dahi çalışır durumda. Hollywood'un ünlü isimlerinden Jay Leno'nun koleksiyonunda yer alan bu antika araç, yakın zamanda Kaliforniya sokaklarında yeniden boy göstererek izleyenleri şaşkına çevirdi. Ancak bu ikonik aracın ve benzerlerinin yolu, 1926'da yürürlüğe giren ve petrol endüstrisini destekleyen bir yasayla onlarca yıl kapatıldı.ı

Jay Leno'nun "Jay Leno's Garage" adlı programında tanıttığı bu ahşap çerçeveli, fayton benzeri araç, tamamen bataryayla çalışıyor. 36 inçlik lastiklere sahip olan Baker Electric, saatte maksimum 25 mil (yaklaşık 40 km/s) hıza ulaşabiliyor. Şaşırtıcı bir şekilde, 100 yılı aşkın yaşına rağmen tek bir şarjla 80 mil (yaklaşık 128 km) yol kat edebiliyor ve hala yoldaki herkesin yüzünde şaşkın bir gülümseme bırakıyor.

1900'lü yılların başında, Baker Electric ve Riker Roadster gibi bataryalı araçlar, New York gibi büyük şehirlerde oldukça yaygındı. Hatta o dönemde New York'taki taksilerin neredeyse üçte biri elektrikliydi. Bu, elektrikli araçların benzinli alternatiflerine ciddi bir rakip olduğunu gösteriyordu.

Ancak hükümet politikaları ve hızla büyüyen petrol endüstrisinin lobi faaliyetleri, bu erken dönem elektrikli araçların piyasadan silinmesine neden oldu. Bu süreçte, Henry Ford'un ürettiği Ford Model T gibi daha uygun fiyatlı benzinli araçlar tüketiciler tarafından daha çok tercih edilmeye başlandı.

Dönüm noktası, 1926 yılında ABD Kongresi'nin petrol şirketlerine büyük vergi indirimleri sağlayan bir yasa çıkarması oldu. Bu yasa, şirketlerin vergiye tabi gelirlerinin %27,5'ini düşürmelerine izin veriyordu. Yasanın mimarlarından Senatör Tom Connally bile, bu hamlenin "adaletten çok açgözlülükle ilgili" olduğunu itiraf etmişti. Connally, %27,5 gibi tuhaf bir oranın seçilmesinin nedenini, "sadece açgözlü olmakla kalmayıp, aynı zamanda bilimsel olarak hesaplanmış gibi görünmesini sağlamaktı" şeklinde açıklamıştı.

Elektrikli araçlar ise tam tersine, çok az destek gördü. Hatta birçok kırsal ve banliyö bölgesine onlarca yıl sonrasına kadar elektrik bile ulaşmamıştı. Bu koşullar altında, 1935 yılına gelindiğinde elektrikli araçlar "neredeyse tamamen kaybolmuştu."

İçten yanmalı motorlu araçlar yolları ele geçirdi ve ABD'de onlarca yıllık ekonomik büyümeyi tetikledi. Ancak bu büyüme beraberinde hava kirliliği ve iklim değişikliği gibi ciddi çevresel sorunları da getirdi.

Şimdi, bir asır sonra, elektrikli araçlar üzerinde yeni bir "savaş" yaşanıyor. Cumhuriyetçi liderler ve özellikle Trump yönetimi, elektrikli araçlara verilen desteği geri çekmeye ve yeni vergiler eklemeye çalışıyor. Önerilen değişiklikler arasında, otoyol projelerini finanse etmek amacıyla elektrikli araç sahiplerine yıllık 250 dolar ek ücret getirilmesi ve elektrikli araç alımları için sağlanan 7.500 dolarlık vergi kredisinin kaldırılması yer alıyor.

Eski Başkan Donald Trump, 2023'te Iowa'daki bir mitingde "Elektrikli arabalar çekici firmanız varsa iyidir" diyerek bu araçları küçümsemişti. Bir başka etkinlikte ise "New Hampshire'dan elektrikli arabayla çıkamazsınız" iddiasında bulunarak şarj altyapısı sorununa dikkat çekmişti.

Bu tepki, bir asır önceki argümanları fazlasıyla anımsatıyor: Elektrikli araçlar o dönemde de benzinli rakiplerinden daha az kullanışlı ve daha pahalı oldukları için gözden düşürülmüştü. Şarj etme sorunu, bir asır önce olduğu gibi, günümüzde de birçok bölgedeki elektrikli araç sürücüleri için hala büyük bir zorluk teşkil ediyor. Biden yönetimi altında Kongre, halka açık şarj istasyonları kurmak için 7,5 milyar dolarlık bir planı onaylamış olsa da, Trump bu planı durdurma niyetinde olduğunu belirtmişti.

Geçmişte yaşanan bu "iptal edilmiş devrim", günümüzdeki elektrikli araçların geleceği üzerindeki tartışmalara ışık tutmaya devam ediyor.