Fazlası zarar: Egzersiz bağımlılığına dair bilinmesi gerekenler

Hareketli yaşam sağlıklıdır ama sınır aşıldığında ne olur? Aşırı sporun vücuda ve zihne etkilerini yazımızda bulabilirsiniz.

EGZERSİZ BAĞIMLILIĞI: AŞIRI SPORUN GÖRÜNMEYEN YÜZÜ

Egzersiz yapmak sağlıklı bir yaşamın olmazsa olmazlarından biri olarak kabul edilir. Ancak, sporun hayatın merkezine yerleşip kontrolsüz bir hale gelmesi, başka bir sorunun habercisi olabilir: Egzersiz bağımlılığı. Henüz klinik olarak tam anlamıyla tanımlanmış bir bağımlılık türü olmasa da, aşırı spor yapma davranışı, davranışsal bağımlılıklar arasında değerlendirilir. Tıpkı madde bağımlılığında olduğu gibi beyinde benzer kimyasal süreçler tetiklenir; yapılan aktivite haz verici hale gelir ve tekrar etme arzusu giderek artar.

EGZERSİZ BAĞIMLILIĞININ BELİRTİLERİ

Aşırı egzersiz yapan bireylerde, hem fiziksel hem de psikolojik çeşitli belirtiler gözlemlenebilir. Her bireyin fiziksel kapasitesi farklı olduğu için egzersizin yoğunluğu kişiden kişiye değişse de, bazı işaretler sınırın aşıldığını gösterebilir:

- Egzersiz yapılmadığında huzursuzluk, kaygı veya sinirlilik hali

- Ağrı, yaralanma ya da bedensel engellere rağmen spora devam etme

- Kişisel bakım, sosyal ilişkiler ve finansal konuların ikinci plana atılması

- Gün içinde ne zaman spor yapılırsa yapılsın yeniden egzersiz yapma isteği

- Uykusuzluk ve sürekli yorgunluk hissi

- Egzersizin artık keyif değil bir zorunluluk haline gelmesi

- Zihinsel olarak sürekli spor yapmayı düşünmek

- Stresle baş etmenin tek yolu olarak egzersizi görmek

- Tolerans gelişimi: Aynı keyfi almak için egzersiz miktarını artırma gereği

EGZERSİZ BAĞIMLILIĞININ AŞAMALARI

Bu bağımlılık, zaman içinde gelişen bir süreçtir ve genellikle dört aşamada ilerler:

1. AŞAMA – BAŞLANGIÇ DÖNEMİ:

Kişiler spora genellikle sağlıklı kalmak ya da keyif aldıkları için başlar. Egzersiz düzenli hale gelir ancak aksatıldığında büyük stres yaratmaz.

2. AŞAMA – RİSKLİ ALIŞKANLIK:

Egzersiz sıklığı ve yoğunluğu artar. Spor yapma motivasyonu daha çok stresle baş etmek ya da fiziksel görünümde değişiklik sağlamak olur.

3. AŞAMA – KONTROL KAYBI:

Spor, kişinin yaşamının merkezine yerleşir. Rutin dışına çıkıldığında yoğun huzursuzluk yaşanır. Yaralanmalara rağmen egzersiz devam ettirilir.

4. AŞAMA – TAM BAĞIMLILIK:

Kişi egzersiz yapmadığında yoksunluk belirtileri yaşar. Antrenmanların sıklığı ve yoğunluğu sürekli artar. Egzersiz yapma arzusu, kişinin tüm yaşamını etkiler hale gelir.

EGZERSİZ BAĞIMLILIĞININ SAĞLIK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 1. FİZİKSEL ETKİLER:

Aşırı egzersiz eklem ve kas yaralanmalarına, stres kırıklarına, kemik yoğunluğunun azalmasına ve kadınlarda regl düzensizliklerine yol açabilir. Yaralanmalara rağmen spora devam edilmesi iyileşme sürecini geciktirir.

2. PSİKOLOJİK ETKİLER:

Yeme bozuklukları, depresyon, kaygı bozuklukları ve duygusal dalgalanmalar sıkça görülür. Bu psikolojik sorunlar bazen neden, bazen de egzersiz bağımlılığının sonucu olabilir.

3. KISA VE UZUN VADELİ ETKİLER KISA VADELİ:

Kas ve bağ yırtılmaları, eklem iltihapları, artan kaygı düzeyi, egzersiz yapılmadığında suçluluk hissi gibi etkiler gözlenebilir.

UZUN VADELİ:

Kalp-damar hastalıkları, sosyal ilişkilerde bozulma, bilişsel performansın düşmesi, depresyon gibi ciddi sağlık problemleri ortaya çıkabilir.

PSİKOLOJİK NEDENLER VE RİSK FAKTÖRLERİ

Egzersiz bağımlılığına zemin hazırlayan bazı psikolojik etkenler şunlardır:

- Kaygı bozuklukları

- Zorlu yaşam deneyimleri

- Mükemmeliyetçilik ve obsesif eğilimler

- Geçmiş yeme bozuklukları

- Performans baskısı

- Diğer bağımlılık türleriyle geçmişte yaşanan deneyimler

TEDAVİ YAKLAŞIMLARI

Egzersiz bağımlılığının üstesinden gelmek için çeşitli terapi yöntemleri kullanılabilir:

- Bireysel Terapi: Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve Diyalektik Davranış Terapisi (DBT), davranışların nedenlerini anlamaya ve başa çıkma yöntemleri geliştirmeye yardımcı olur.

- Grup Terapisi: Benzer deneyimleri paylaşan bireylerle bir araya gelerek destek alınabilir.

- Motivasyonel Görüşme: Kişinin değişime yönlendirilmesini sağlar ve farkındalık kazandırır.

Egzersiz sağlıklı bir yaşam için gerekli olsa da, aşırısı hem beden hem de zihin sağlığı açısından tehdit oluşturabilir. Belirtileri fark etmek ve gerekirse profesyonel destek almak, dengeli ve sürdürülebilir bir yaşam için önemlidir.

Görsel Kaynak: istockphoto/shutterstock