Fonlar ve borçlar dövize tutunuyor Sözcü Gazetesi

TL’ye olan güven tam olarak sağlanamadığı sürece ekonomide dolarizasyon farklı yollarla kendini yeniden üretiyor. Haziran 2022’de yüzde 72’yi aşarak tarihi zirvesine ulaşan mevduattaki dolarizasyon oranı, parasal sıkılaşma ve yüksek faiz politikası sayesinde yüzde 40 seviyelerine kadar çekildi.

TL’YE GÜVEN YOK

Ancak bu gerileme, Türkiye ekonomisindeki dolarizasyon eğilimini kalıcı olarak tersine çeviremedi. Ekonomi yönetimi; yatırım fonlarından bireysel emeklilik sistemine, Hazine borçlanmalarından reel sektör kredilerine kadar pek çok alanda dolarizasyona hâlâ set çekemiyor. Bunun temel nedeni ise yüksek faizin cazibesine rağmen TL’ye duyulan güvenin kalıcı biçimde sağlanamaması.

PAY GİDEREK ARTIYOR

Dolarizasyon çoğunlukla döviz tevdiat hesapları (DTH) üzerinden değerlendirilse de QNB Finansbank’ın analizine göre bu tablo, resmin sadece bir kısmını gösteriyor. Rapora göre, yatırım fonlarında döviz cinsinden portföy büyüklüğü 50 milyar doları aştı ve bu varlıkların toplam portföy içindeki payı yüzde 35’e ulaştı. Benzer şekilde bireysel emeklilik fonlarındaki döviz varlıkları da 17 milyar dolara ulaşmış durumda. Bu rakam, emeklilik fonlarında döviz varlıklarının payının yüzde 42 seviyesinde olduğunu ortaya koydu. Kur Korumalı Mevduat (KKM) dahil edildiğinde ise toplam mevduattaki dolarizasyon oranı yüzde 40 civarında seyrediyor. Bu oranlar, sadece DTH’lara bakarak yapılan ‘dolarizasyon geriliyor’ yorumlarının eksik kaldığını gösteriyor.

Diğer taraftan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, 11 Temmuz itibarıyla döviz cinsi ticari krediler 190.8 milyar dolara ulaştı. Bu kredilerin toplam ticari krediler içindeki payı ise yüzde 50.7 seviyesinde. TCMB verilerine göre, finansal kesim dışındaki firmaların net döviz pozisyon açığı mayıs itibarıyla 176.2 milyar dolara yükselerek son yedi yılın zirvesine çıktı. 2023 sonunda bu açık 70 milyar dolar düzeyindeydi.

Ekonomi yönetimi dolarizasyona karşı mücadele ederken Hazine de giderek daha fazla dövizle borçlanıyor. Kamu borcunda döviz yükü arttıkça, kurdaki her sıçrama bütçeye yeni yük getiriyor.

DÖVİZ PAYI YÜZDE 54

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın verilerine göre, Hazine’nin dış borç stoku 122.9 milyar dolara ulaştı. Haziran sonu itibarıyla iç borç stoku ise 6.6 trilyon lira olurken, her 100 liralık iç borcun 11 lirası döviz cinsinden oluştu. Bu tablo kur şoklarına karşı Hazine’yi kırılgan hale getiriyor. Böylece toplam borç içinde döviz cinsi yükümlülüklerin oranı yüzde 53.7’ye yükseldi.

Ekonomist Alaattin Aktaş’ın hesabına göre dolar kurundaki her 1 TL’lik artış Hazine’nin iç ve dış borç yükünde 154.6 milyar TL’lik artış demek. Hazine yurtiçi piyasalardan döviz ve altın cinsi borçlanmayı 2000’li yıllarda bırakmıştı. Mali disiplin için 2012 yılı itibarıyla iç piyasalardan sadece TL borçlanıldı. 2017 yılına gelindiğinde bu strateji terk edildi. 2019’da itibarıyla yurtiçi piyasalardan döviz ve altın cinsi borçlanma hızlandı.