Geçmişin izinde yolculuk Kadıköy’ün tarihi apartmanları

Turan Farajova’nın kitabı, Kadıköy’ün çokkatmanlı yapısını, apartmanlar ve onları çevreleyen sosyal dokuyla ele alıyor. Serinin ilk kitabı ‘Beyoğlu’nun ardından yayımlanan 2’nci kitap, Kadıköy’ü 5 bölümde inceliyor. İlk bölüm, Kadıköy’ün antik dönemden bugüne tarihini özetliyor. Devamında Moda, Yeldeğirmeni ve Haydarpaşa, Bostancı-Feneryolu, Fenerbahçe-Kalamış hattı var. 5’inci bölümdeyse Göztepe-Erenköy hattı anlatılıyor. Biz de bu belleğin izinden giderek sokakları adımladık.

Moda

Enişte Apartmanı

Renk, katman, hafıza

Mimar Kaya Enişte tarafından 2000 yılında inşa edildi. Farklı mimari dönemleri ve kültürel kodları bir araya getiren binanın katları arasında farklı malzemeler ve renkler kullanarak oluşturulan geçişler mevcut. Fenerbahçe arması, vitray camlar, özel üretim tuğlalar ve mozaik süslemelerle zenginleşen bu apartman, Kadıköy’ün gözden kaçması çok zor olan yapılarından biri. Zaten sosyal medyada da sıkça paylaşılıyor.

Sarıca Köşkü&
Arif Paşa Apartmanı

Tarihi bir mirasın şahidi

Saray doktoru Arif Sarıca’nın 1903 yılında mimar Constantin Pappa’ya inşa ettirdiği Sarıca Köşkü, neoklasik üslubu ve görkemli duruşuyla semtin geçmişine açılan bir pencere işlevi görüyor. Köşkle aynı dönemde, yine aile tarafından yaptırılan Arif Paşa Apartmanı da bu yapılardan biri.

Mehtap Apartmanı

Modernizmin ‘Moda’ yorumu

Moda’daki modern apartmanlar arasında özel bir yere sahip olan Mehtap Apartmanı, mimar Melih Koray’ın imzasını taşıyor. Kıvrımlı kıvrımlı balkonları ve spiral hatlarıyla döneminin çağdaş mimari anlayışını yansıtan yapı, bugün hâlâ estetik formunu koruyor.

Metin Oktay ve Büyük Fikret apartmanları

Ezeli rakipler yan yana

1949-50 yıllarında inşa edilen ve bitişik olarak yükselen iki apartmandan biri Fikret Arıcan’a, diğeri oğlu Onnik Arıcan’a aitti. Koyu Fenerbahçeli Fikret Arıcan’ın vefatından sonra Onnik Arıcan, Metin Oktay’a hayranlığını göstermek için binaya ‘Metin Oktay Apartmanı’ adını vermiş. Diğer apartman ‘Büyük Fikret Apartmanı’ olarak anılmaya başlamış.

Göztepe-Erenköy

Kâzım Karabekir Köşkü

O artık müze

İtalyan mimar Rozette’ye inşa ettirilen yapı, ‘Zürafalı Köşk’ adıyla anılıyor. Bahçeye girince mermerden bir zürafa heykeli görüyorsunuz. Cumhuriyet’in ilanından sonra Kâzım Karabekir Paşa’nın evi olmuş, sonra  da kızlarının girişimiyle müzeye dönüştürülmüş.

Ziverbey
(Zihni Paşa) Köşkü

Tipik bir Osmanlı konutu

Selamlık ve harem bölümleriyle tipik bir Osmanlı konutu olan yapı, zamanla farklı işlevler üstlenmiş. 12 Mart 1971 Muhtırası sonrası dönemde Ziverbey Köşkü’nü kiralayan askeri yetkililer, bu yapıyı siyasi tutukluların sorgulandığı bir merkez olarak kullanmış.

Zülüflü İsmail Paşa Köşkü

Harbiyelilerin adresi

1896 yılında Sultan II. Abdülhamit’in yaveri Zülüflü İsmail Paşa tarafından yaptırılan gösterişli köşk; ahşap cephesi, sütunlu girişi ve simetrik planıyla dönemin sivil mimarisinin önemli örneklerinden. Köşkün bir dönem Harbiye öğrencilerine ev sahipliği yaptığı da biliniyor.

Kalamış-Feneryolu

Tevhide Hanım Köşkü

Avrupai tercihler

1906’da Başmabeyinci Ragıp Sarıca Paşa’nın kızı için inşa ettirdiği dört katlı yalının mermerleri İtalya’dan, döşeme parkeleri Avusturya’dan getirilmiş; yapımında dönemin Avrupai tercihleri açıkça görülüyor.

Jean Botter köşkleri

Bir modacının ardından

Fenerbahçe’deki bu köşkler Hollandalı modacı Jean
Botter’in yaşamına dair önemli izler taşıyor. Botter ailesi tarafından kullanılan yapılarda, Avrupai dış cephe süslemeleri ve ince detaylar dikkat çekiyor.

Cemil Topuzlu Köşkü

Viktoryen dokunuşlar

1900 yılında inşa edilen ve uzun yıllar hem Cerrahpaşa’da operatörlük hem de İstanbul Belediye Başkanlığı yapan Dr. Cemil Topuzlu’nun evi olan köşk, art nouveau ve Viktoryen tarzının izlerini taşıyor.

Cavit Paşa Köşkü

Siyasi bir hafıza mekânı

II. Abdülhamit döneminde askeri görevler alan Cavit Paşa için yaptırılan köşk, daha sonra Tarım Bakanı Tahsin Coşkan tarafından satın alınmış ve bir dönem Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün de ziyaret ettiği yerlerden biri olmuş.

Yeldeğirmeni Haydarpaşa

Tevfik Tura Apartmanı

Dönem tanığı...

1906 tarihli haritalarda adı geçen yapı, Demirciyan ailesinin mülkiyetinde anılmış, ardından Tevfik Tura ismini alarak bugünkü kimliğine kavuşmuş. Köşe konumu, cephedeki çıkmalar ve taş işçiliğiyle dikkat çeken yapı, bugün hâlâ ayakta duran bir dönem tanığı.

Bayramoğlu Apartmanı

Art nouveau temsilcisi

Tevfik Tura Apartmanı’nın yan komşusu olan Bayramoğlu Apartmanı, 20’nci yüzyılın başlarında inşa edilmiş, art nouveau akımının sade ama güçlü örneklerinden biri olarak öne çıkıyor. Kavisli cephe çizgileri, ince süslemeli pencere alınlıkları ve zarif balkon korkuluklarıyla döneminin estetik anlayışını yansıtıyor.

Valpreda Apartmanı

İtalyan esintileri

1909 yılında Haydarpaşa Garı’nda çalışan İtalyan mühendisler için inşa edilen Valpreda Apartmanı, Yeldeğirmeni’nin en yüksek yapılarından biri. Burada doğan isimlerden biri de mimar Aron Angel. Gezi Parkı, Lütfi Kırdar ve Bağdat Caddesi gibi İstanbul’un önemli projelerinde imzası olan planlamacı bu binada büyümüş.

Celal Muhtar Apartmanı

Sağlık ve yardımın merkezi

Yeldeğirmeni’ndeki ilk Türk apartmanlarından olan bina adını önemli görevler yapan doktor Celal Muhtar’dan almış. Apartmana 1. Dünya Savaşı sonrası göçlerle bölgeye gelen Türk aileleri yerleştirilmiş.