SonTurkHaber.com
close
up
Gelibolu, Kefalonya, Kokkinia Agos

Gelibolu, Kefalonya, Kokkinia Agos

SonTurkHaber.com, Agos kaynağından alınan verilere dayanarak haber yayımlıyor.

Başlamadan birkaç söz: Aşağıda okuyacağınız Yunancadan Türkçeye çevirdiğim metnin yazarı Quin Minassian. Yazı, Yunanistan’da yayımlanan Armenika dergisinin Temmuz- Eylül 2015 tarihli nüshasında yer aldı. Ben ise Armenika dergisini birkaç yıl önce başladığım “İşgal Altındaki Yunanistan’da Nazi Karşıtı Direnişler” konulu araştırmamı yaparken keşfettim. Yunanistan’daki Yahudi direnişçilerin izini sürerken Ermeni direnişçileri de buldum Armenika sayesinde. Bir gün tüm bunlardan bahsederken ortak bir dostumuz derginin yayın kurulundan Quin yani Takuhi’nin İstanbul’da olduğunu ve beni tanıştırabileceğini söyledi. Ve tanıştık. O az Türkçe, ben az Ermenice ama çokça Yunanca konuştuk. Köklerimizden, geçmişimizden kah hüzünle kah gülerek bahsettik. O içten günün anısına Takuhi’nin dedesi Haci Agop Krikoryan’ı anlattığı yazının çevirisini sizlere sunuyorum. Yerinden yurdundan edilmişlerin, dostlarını kötülükten korumuşların aziz hatıraları şad olsun. Melike Karaosmanoğlu

QUIN MINASSIAN
Dedem Haci Agop Krikoryan, ki ilerleyen zamanlarda bilinmeyen sebeplerle Palanciyan soyadını aldı, Gelibolu’da yaşayan varlıklı ve söz sahibi bir Ermeni olarak Osmanlı ordusu süvari birliğinde görev yapmıştı. Yani “Gelibolu Muharebesi” ya da diğer bir ifadeyle “Çanakkale Savaşı”a katılmıştı. Kaderin cilvesi bu ya, Haci Agop savaş esnasında bir Osmanlı subayının hayatını kurtarmış. Kendi bedenini siper ederek subayı koruduğu için kurşun dedemin bacağına isabet etmiş (bu kurşun bacağına iz ve yürüyüşüne ileriki yaşlarına dek onu terk etmeyen hafif bir topallık bırakmıştı). Zaferden hemen sonra dedem madalya ile ödüllendirilmiş, subay ise hayatını dedeme borçlu olduğunu söyleyerek, bunu asla unutmayacağını halka ilan etmiş. O günden sonra, köken ve din farkına rağmen, aralarında içten bir dostluk başladı.

Ayrıca ortak bir noktaları da vardı: Atlar. Rivayete göre dedemin 40 seçme atının yanı sıra güzeller güzeli siyah bir Arap atı da varmış ve sadece Türk subay dostunun binmesine müsaade edermiş.

Hatta 1919 baharında dedem Edirneli Ermeni bir ağanın kızı olan Takuhi Papazyan’la evlendiğinde, subay düğüne bütün ailesiyle birlikte onur konuğu olarak davet edilmiş. Davetliler arasında sadece Ermeniler değil, birçok Rum, Türk ve Yahudi de varmış. Hasılı tüm Gelibolu bu düğünde eğlenmiş.

“Kutsal emanetleri alın, hazırlanın’

Ama evdeki hesap çarşıya uymamış. 1922 yılında, Hıristiyan nüfusun Gelibolu’dan sürgün edileceğinin resmi olarak duyurulmasından birkaç gün önce, subay dostu dedemle buluşmuş ve ona gizlice endişelerini aktarmış: “Başımıza büyük bir bela geldi dostum. Doğuda çeteler halkınızı katlediyor. Ne kutsal tanıyorlar ne kilise ne de başka bir şey. Canlı hiçbir şey bırakmıyorlar. Çok yakında apar topar gitmek zorunda kalacaksınız, size vakit dahi vermeyecekler. Emir büyük yerden gelmiş. Cemaatine haber ver, kilisenizin kutsal emanetlerini de yanınıza alın, hazırlanın!”

Dedem derhal o gece Surp Toros (Aziz Theodoros) Ermeni Kilisesi’nin heyetini çağırır ve kötü haberi onlara verir. Çoğu kişi buna inanmakta zorlanır çünkü yaşadıkları yerde etnik gruplar arasındaki ilişkiler mükemmeldir. Lakin sonunda herkes, diğerlerini uyarmak ve hazırlamak üzere harekete geçer. Tekneyle kaçma planı yaparlar. Kaçış planını da subayın yardım edeceği şekilde hazırlarlar. Soğukkanlılık ve hızlı müdahale sayesinde birçok kişi kaçmayı başarır ve en önemlisi Surp Toros Kilisesi’nin kutsal emanetlerini de yanlarında götürebilirler. 

Dedem şanslı olanlardandı; konağını gerçek değerine satmayı başardı çünkü subay ona satın alma teklifinde bulunmuş ve hiç pazarlık yapmadan, fazlasıyla evin hakkını ödemişti. Hatta yemin etmişti, döndüklerinde evi iade edecekti. “.. bak böyle olacak göreceksin, geri döneceksiniz, bunlar hep siyasi şeyler, değişecek...”

Son görüş

Ne yazık ki, bu birbirlerini son görüşleri oldu. Haci Agop için böyle bir dostluğu kaybetmek, mülteci olarak geçireceği yaşamın acılarının yanına bir başka tarifsiz yara daha eklemişti. Adeta ruh ikizini kaybetmiş gibiydi.

Gelibolu’dan yola çıkan gemi dev bir daire çizerek sonunda onları Yunanistan’daki Kefalonya adasının Argostoli kentine bırakır. Ancak çoğu kişi adaya uyum sağlayamaz. Bu arada, Anadolu’nun pek çok yerinden gelen başka Ermeni mültecilerin de Yunanistan’a vardığını ve çoğunun Atina ile Pire’ye yerleştiğini öğrenirler. Haci Agop ve birkaç kişi Atina’ya gitmeye, soydaşlarını ve ihtimal ya belki buluruz niyetiyle akrabalarını aramaya karar verir.
Pire'nin bir zamanlar meyve bahçeleriyle dolu bir semti olan Kokkinia, Küçük Asya felaketinden sonra büyük bir çadır ve baraka alanına dönüşmüştür.

Her yerden mülteciler akın etmiştir: İzmir’den Kars’a, Gelibolu’dan Van’a, Trabzon’dan Adana’ya ve daha da ötelerden. Rumlar, Pontuslar, Kapadokyalılar, Süryaniler, Ezidîler, Ermeniler ve Yahudiler. Hepsi kadim yurtlarından sökülmüştür.

Bitap düşmüş bir Ermeni papazla ve sunakta tekten tahta bir haçla Ermeni mahallesindeki barakalardan biri kilise olarak hizmet verir. Gelibolu’dan gelenler bu manzarayla karşılaştıklarında felaketin boyutunu anlarlar. Tüm Küçük Asya yanmıştır. Yaptıkları yolculuk tek yönlüdür, geri dönüş artık yoktur, nerede kalırlarsa orası daimi yurtları olacaktır. Ne kadar zor bir karardır bu...

Surp Toros’tan Surp Agop’a

Pire’deki aynı isimli Kallipoli (Gelibolu) semtine yerleşmeleri kolay olabilirdi zira orada zaten Çanakkaleli Rum mülteci hemşerileri yaşıyordu. Ama bireysel düşünmek yerine topluluk ihtiyacı ağır basar ve Kokkinia’daki soydaşlarına yakın olmayı tercih ederler. Üstelik baraka yerine gerçek bir kilise inşa etmeyi planlarlar ve yanlarında getirdikleri Surp Toros’un kutsal emanetlerini de oraya adamaya karar verirler. Surp Agop adını alan kilise Kokkinia’da 1933 yılında inşa edilir. O tarihten itibaren, Kokkinia semti Pire ve çevresindeki Ermeni cemaatinin örgütlendiği merkez olacaktır.

Haci Agop ve Gelibolulu heyet, konaklama meselelerini çözdükten sonra geride kalanları Kokkinia’ya getirmek üzere plan yapıp Kefalonya’ya geri döner. Argostoli’de yalnızca 2-3 aile kalır, geri kalan herkes heyete güvenerek başkente gelir. Çoğu Kokkinia’ya yerleşse de, bazıları Dourgouti, Nea Eritrea ya da akrabalarını buldukları diğer yerlere gitmek üzere yola koyulur. Yunan topraklarının neredeyse her köşesinde mültecilik vardır. Bazıları yelken açıp Fransa’ya, Amerika’ya, Kanada’ya, Arjantin’e, Brezilya’ya, Avusturalya’ya gider. Soykırım sonrasında tüm Ermeniler gibi dört bir yana dağılırlar. Zulüm diasporayı yaratır.

Ata toprağına yolculuk

Bir defasında, çok sonradan, bizi ziyarete gelen akrabamız (biz ona Elmas yayaçik derdik, o da İstanbul’dan sürülmüştü ama sonraki musibetlerden birinde) Amerika’ya yapacağı uzun yolculuğa çıkmadan önce Kokkinia’da mola vermiş, evimizin Gelibolu’da yerli yerinde durduğunu, kilisenin ise önce ahıra sonra depoya çevrilmesine rağmen hâlâ dimdik ayakta olduğunu söylemişti.

“Bir zamanlar Gelibolu'da kutsal olan Surp Toros Ermeni Kilisesi'nin doğu penceresi bizim evin girişine bakıyordu” diye anlatırdı yaşlılar. Bu yegâne rehber cümleyi aklımda tutarak, 2015’in Ağustos ayında ben de Gelibolulu arkadaşım Altuğ Yılmaz ile Gelibolu’nun Ermeni mahallesini bulmak üzere yola koyuldum. Altuğ ile birkaç yıl önce Türkiye’nin Antakya şehrindeki Musa Dağı Vakıflı köyünde yapılan bir Ermeni düğününde tanışmıştık. Düğün eğlencesinde, bir köşeye oturmuş birbirimize aile hikâyelerimizi anlatmıştık. Onun Müslüman dedesi 1923’te mübadele yüzünden, Serez’deki Poroya köyünden ayrılmak zorunda bırakılmış ve o zamanlar terk edilmiş vaziyette olan Gelibolu’ya yerleştirilmişti.

Bir kez daha anladık ki köklerinden koparılmanın acısı hem o acıyı yaşayan insanlar hem de onların ileriki kuşakları için ortak ve zamanın değiştiremediği bir şeydi. Altuğ çocukluk ve ergenlik yıllarını benim atalarımın topraklarında geçirmişti. Terk edilmiş Ermeni evlerinin avlularında oynamıştı. Biliyordu. Birlikte papazın evini, ki hâlâ öyle diyorlar, birkaç Ermeni evi ve yayamın bize çokça anlattığı hamamı bulduk. Ama ne kadar aradıysak da kiliseyi bulamadık; oysa onu bulsaydım dedemin evinin yerini de bulmuş olacaktım. Belli ki hepsini “kentsel dönüşüm” yutmuştu.

“Bahçeni buldum yayacığım”

Yanıma birkaç mum almıştım, oradan ayrılmak zorunda kalıp, içlerindeki geri dönme arzusunu hiç dindirememiş olanların anısına yakmak için. Yayam Takuhi onlardan biriydi. Gelibolu’yu özler, güzel çiçekleriyle dolu bahçesini anımsarken: “Ah neler oldu acaba güllerime, karanfillerime? Neler oldu cennetime?” diye sorardı son gününe dek tekrar tekrar. 

“Bahçeni buldum yayacığım” diye geçirdim içimden, Gelibolu’daki evinde misafir olduğum dostum Yağmur’un bahçesindeki çiçekleri gün batımında sularken. “Merak etme, çiçeklerin artık susuz kalmıyor.”

O gece tam da o bahçenin toprağında, bütün mumlarımı yaktım; yayamın bana söylediği şarkıları gün doğana dek mırıldandım ve kendimce dua ettim hepsinin anısına.

En son güncellemeleri ve haberleri takip etmek için SonTurkHaber.com'ı izlemeye devam edin, biz durumu takip ediyor ve en güncel bilgileri sunuyoruz.
seeGörüntülenme:60
embedKaynak:https://www.agos.com.tr
archiveBu haber kaynaktan arşivlenmiştir 08 Temmuz 2025 16:45 kaynağından arşivlendi
0 Yorum
Giriş yapın, yorum yapmak için...
Yayına ilk cevap veren siz olun...
topEn çok okunanlar
Şu anda en çok tartışılan olaylar

LC Waikiki Primark tan ayrılan Paula Dumont la anlaştı

28 Temmuz 2025 13:24see170

Seri numaralarına dikkat: Bu paraların değeri 500 bin TL yi aşıyor Sözcü Gazetesi

27 Temmuz 2025 12:46see168

DMM, Orman Yangınları ile İlgili İddialar ve Gerçekler bülteni hazırladı

27 Temmuz 2025 23:58see155

Olası kastla öldürmeye teşebbüsle suçlanan ICRYPEX’ın patronu sorguda

28 Temmuz 2025 07:07see149

Yeşil Vatan uğruna şehit düştü

27 Temmuz 2025 12:27see147

Ağrı Dağı nın zirvesinden indi, dağcı kıyafetiyle düğüne katıldı

27 Temmuz 2025 18:24see125

Antalya ya dün 104 bin 359 turist giriş yaptı Sözcü Gazetesi

27 Temmuz 2025 15:04see116

Kuvvetli rüzgar elektrik direğini devirdi; 6 inek akıma kapılıp öldü

27 Temmuz 2025 13:32see115

Flamengo, Milan dan Brezilyalı futbolcu Emerson Royal i transfer etti

27 Temmuz 2025 12:26see115

Dilan Çıtak trafikte terör estirdi! Polisin üzerine sürdü, ateş açılarak durduruldu

27 Temmuz 2025 16:59see114

Gökalp İçer kimdir? ICRYPEX kurucusu Gökalp İçer kaç yaşında, aslen nerelidir? İşte kariyeri Kimdir

27 Temmuz 2025 21:20see114

Merz den Netanyahu ya Gazze çağrısı: Yardıma derhal izin verin

27 Temmuz 2025 15:44see114

Beyoğlu nda minibüs otobüse çarptı: 2 si ağır 5 yaralı

28 Temmuz 2025 00:38see113

Şehit iki askerimiz memleketlerinde son yolculuklarına uğurlandı

27 Temmuz 2025 17:26see113

Yaz gecelerinde mışıl mışıl uyumanın yolu bulundu! Bu yöntem sivrisinekleri hayatınızdan anında çıkarıyor

27 Temmuz 2025 12:20see113

Serra Arıtürk, Veliaht taki karakteri için mutfağa girdi Magazin haberleri

27 Temmuz 2025 14:47see112

Ünlü market zincirindeki makarnalarda salmonella skandalı: Hepsi acilen geri çağrıldı Sözcü Gazetesi

27 Temmuz 2025 21:16see112

Beypazarı’nda kümes yangını: 41 tavuk telef oldu

28 Temmuz 2025 00:31see111

BYD, Türkiye yi oyalıyor Sözcü Gazetesi

28 Temmuz 2025 05:55see111

ABD ile AB den ticaret anlaşması Dış Haberler

27 Temmuz 2025 22:11see110
newsSon haberler
Günün en taze ve güncel olayları