Günün sorusu: Dolar nerede duracak? Türkiye de devalüasyon olur mu? Sözcü Gazetesi

Geçtiğimiz günlerde Washington merkezli düşünce kuruluşu Brookings Enstitüsü'nün dünyaca ünlü başekonomisti Robin Brooks, izlenen ekonomi politikaları nedeni ile Türkiye'nin "kaçınılmaz olarak devalüasyona sürüklendiği" yorumunu yapmıştı.

BROOKS 'KAÇINILMAZ' DEMİŞTİ

Sosyal medya hesabından bir açıklama yapan Brooks, yapısal olarak döviz krizlerine açık olan Türkiye'de Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın "muhalefetten elini çekmesi" gerektiğini ifade etti.

Brooks, "Türkiye'nin cari açığı zaman zaman o kadar sallantılı hale geliyor ki, cari açık tamamen Merkez Bankası'nın resmi döviz rezervlerinin tüketilmesi ile finanse ediliyor" dedi.

Türkiye'nin sürekli imkanlarının ötesinde yaşadığı için bitmek bilmeyen bir döviz krizi döngüsüne hapsolduğunu öne süren Brooks, "Bu, Erdoğan'ın iktidarda kalmaya çalışması ile ilgili. Bunu yapmanın tek yolu, ithalatı emen ve devalüasyonu kaçınılmaz kılan büyümeyi sürekli artırmak" değerlendirmesi yaptı.

Peki, Brooks'un öne sürdüğü gibi Türkiye'de TL'nin aşırı değer kaybının önünü açacak bir "devalüasyon" ihtimali var mı?

TÜRKİYE'DEKİ KUR REJİMİ 'YÖNLENDİRİLEN PARİTE'

DW'den Aram Ekin Duran'ın haberine göre dünyada yüzü aşkın piyasayı eş anlı takip ve analiz eden finansal danışmanlık şirketi STRFS'nin (Stratejistanbul Financial Solutions) Baş Stratejisti Dr. Atahan Çelebi, DW Türkçe'ye yaptığı açıklamada, Türkiye'de hükümet ve Merkez Bankası'nın son devalüasyonu 2001 yılında yaptığını, ardından serbest kur rejimine geçildiğini hatırlatıyor.

Ancak Türkiye'de özellikle son yıllardaki kur seviyelerine ve Merkez Bankası tarafından dövize yönelik müdahalelere bakıldığında Türkiye'deki kur rejiminin "yönlendirilen parite" olarak adlandırılabileceğini ifade eden Çelebi, "Merkez Bankası'nın daha doğrusu hükümet otoritesinin döviz kuru üzerinde çok fazla etkisi var. Dolayısıyla Çin'deki sistem kadar olmasa da, Türkiye'de de yönlendirilen bir kur var" diyor.

"TL GÜÇLÜ DEĞİL"

1990'lardan bu yana TL'nin değerine bakıldığında, Dolar/TL paritesinin doğal seviyesine yakın ilerlediğini dile getiren Atahan Çelebi'ye göre uzun vadeli trendlere göre TL'nin şu anda "aşırı güçlü" olduğunu söylemek mümkün değil. Bununla beraber, kısa vadede döviz kurlarındaki artışın faiz ve enflasyonun gerisinde kaldığına işaret eden Çelebi, şu görüşleri dile getiriyor:

"Bu durum dış ticarette sorunlara neden oluyor ve 'döviz kuru çok mu değersiz?' sorusunu gündeme getiriyor. Türkiye hem enflasyonla mücadele edip hem de kuru stabil tutmaya çalışarak temel bir yanlış yapıyor. Eğer enflasyonda gerçek ve hızlı bir kontrol sağlanabilse, o zaman döviz kurunu bir yerlerde tutmak için çaba sarfetmeye gerek kalmaz."

Türkiye'de ekonomi yönetiminin enflasyona müdahale edebileceği yılları pas geçip, enflasyon yüzde 50'yi geçtikten sonra müdahale etmeye çalıştığını vurgulayan Çelebi, "Böyle olunca da şu an yaşadığımız gibi ekonomik aktivitede yavaşlama ve enflasyona belirgin olmayan bir düşüşle karşılaşıyoruz" diyor.

HÜKÜMETİN PROGRAMINA RAĞMEN DOLAR/TL BEKLENTİSİ ARTTI

Hükümetin "enflasyonla mücadele programı"na rağmen, özellikle hane halkında 12 ay sonrası için döviz kuru beklentisi artıyor.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından açıklanan Piyasa Katılımcıları Anketi'nin Eylül 2025 sonuçlarına göre reel sektör ve finansal sektör temsilcilerinden oluşan 69 katılımcının cari yıl sonu dolar kuru beklentisi bir önceki anket döneminde 43,96 TL iken, bu anket döneminde 43,85 TL oldu. 12 ay sonrası döviz kuru beklentisi ise bir önceki anket döneminde 48,36 TL iken, bu anket döneminde 48,96 TL olarak gerçekleşti.

PİYASALAR SİYASETLE DALGALANDI

Öte yandan, Borsa İstanbul'da da siyasi gelişmelere bağlı olarak dalgalanma süreci de devam ediyor.

Ekrem İmamoğlu'nun 19 Mart'ta göz altına alınmasının ardından, Borsa İstanbul birkaç gün içinde yüzde 18 değer kaybetmişti. İmamoğlu'nun tutuklanmasından bugüne kadar geçen 5 aylık süreçte ise BİST-100 Endeksi, beş ayda yüzde 31 değer kazandı.

Eylül ayı başında ise CHP İstanbul il kongresinin iptali ile yüzde 10 düşen borsa, 15 Eylül Pazartesi günü CHP kurultayının iptal davasının bir sonraki duruşmasının 24 Ekim'e ertelenmesi kararı sonrasında yüzde 7 yükseldi.

Erteleme kararının ardından Türkiye'nin uluslararası piyasalarda kredi ödeyebilme durumunu gösteren ve "kredi risk primi" olarak adlandırılan 5 yıllık kredi temerrüt takası (CDS), 240 puana indi ve Şubat 2020'den bu yana en düşük seviyesini gördü.

YAKIN GELECEK DEVALÜASYON OLMAYACAK

DW Türkçe'ye konuşan Marbaş Menkul Değerler Baş Ekonomisti Doç. Dr. Caner Özdurak, piyasalarda yaşanan gelişmelere bakıldığında yakın gelecekte Türk Lirası’nda devalüasyon olarak adlandırılabilecek bir değer kaybı beklemediğini söylüyor. 

TCMB'nin son olarak politika faizini 250 baz puanlık indirimle yüzde 40,5'e düşürdüğünü hatırlatan Doç. Özdürak, "Türkiye şu anda bir faiz indirimi sürecinde. Eğer bir devalüasyon hamlesi yapılırsa, kur üzerindeki hareketle birlikte hem enflasyon hem faiz üzerindeki beklentiler özellikle hane halkı tarafında tekrar olumsuza dönecektir" diye konuşuyor.

Faiz indirimlerinin devam ettiği sürece kurlarda belli bir hareketlenme yaşanmaya devam edeceğini de sözlerine ekleyen Özdurak, "Yıl sonuna kadar yapılacak faiz indirimleri ile birlikte, zaten kurda bir iyileşme, yani TL'de bir değer kaybı olacaktır. Ancak TL'nin aşırı değer kaybı üzerine ciddi bir politika değişikliği olacağını düşünmüyorum. Bu tarz bir politika değişikliği yarardan çok zarar getirir" diye konuşuyor.

Siyasi gerilimler de düşünüldüğünde piyasadaki oynaklığın süreceğini kaydeden Özdurak, şu görüşleri dile getiriyor.

"Benim yılsonu için enflasyon beklentim yüzde 30,5 civarında. Faiz seviyesi ise yüzde 35-37 arasında olabilir. Yılsonuna kadar açıklanacak iki faiz kararından birinde 300 baz puan veya aşan bir indirim olursa, bunun piyasa odaklı ve kuru yukarı doğru salma amacı taşıyacağını söyleyebiliriz."

DEVALÜASYON NEDİR?

Bir ülkenin para birimine ekonomik ve ticari dengelerin düzenlenmesi amacıyla değer kaybettirilmesine "devalüasyon" adı veriliyor. Türkiye'de bugüne kadar İkinci Dünya Savaşı'ndan 24 Ocak 1980 kararlarına kadar pek çok dönemde devalüasyon uygulandı.

2001 yılından sonra ise Türkiye ekonomisi, sabit kur rejiminden serbest kur rejimine geçti. O günden beri, döviz kurlarının serbest piyasa tarafından belirlenmesi ile devletin TL'nin değeri üzerindeki müdahaleleri daha çok Merkez Bankası politikaları üzerinden gerçekleşti.

TL'nin değer kaybetmesi, döviz kurlarının yükselmesi ve ticari hayatın durma noktasına geldiği dönemlerde gündeme geliyor. Bu sayede ticari hayatın canlandırılması, ihracatın artırılması ve dış ticaretin açığının azaltılması hedefleniyor.