Habertürk’e kayyumun öteki yüzü: Milyarlık tütün pazarı kimin eline geçecek?

Habertürk, Show TV gibi medya kuruluşları başta olmak üzere 121 şirketine el konulan Can Holding operasyonu, milyarlarca liralık tütün pazarını etkileyecek. El koyulan şirketlerin arasında tam 16 sarmalık tütün, makaron ve filtre üreten, ithal eden şirket de var. Şimdi hepsi TMSF’nin elinde.
Peki bu karlı pazarda hatırı sayılır pay kimin eline geçecek?

Küçükçekmece Cumhuriyet Başsavcılığı’nın suç işlemek amacıyla örgüt kurmak, nitelikli dolandırıcılık, vergi kaçakçılığı ve kara para aklama suçlamasıyla Can Holding’in şirketlerine dün el koyması sonrası en fazla tartışma yaratan konu medyaydı. Can Holding geçen yıl Turgay Ciner’e ait Habertürk, Bloomberg HT ve Show TV gibi meşhur medya markalarını satın almıştı. Haliyle dünkü operasyonun da ana gündemi bu oldu.

Ama Can Holding, özellikle üç alanda milyarlarca liralık bir varlığa ve pazar payına sahip: Akaryakıt, elektronik ve beyaz eşya ile asıl olarak da tütün.

Zaten geçmişinde sigara kaçakçılığının konusu da olmuş bir aile Can Holding’in sahipleri. 2002’deki meşhur milyar dolarlık ‘Duman Operasyonu’nda yakalanmışlardı. Ancak sadece Türkiye’de değil bölgede tütün ticaretinin en büyük aktörü olmayı sürdürdüler.

Can Holding işte bu geleneksel aile işinde son 10 yılda muazzam bir atak yaptı. Bunda 2017’de sarma tütünün açıkta satılması, ardından 2020’de sarılmış hazır sigara satışına yasak gelmesinin etkisi büyük.

İşte bu düzenlemeler yerel tütün satıcılarını ve üreticilerini vururken, Can Holding’i ihya etti. Manisa, Lüleburgaz ve Mersin’de büyük fabrikalar açtı. Sarmalık tütün pazarında üretim ve ithalat yapan 15 şirketi var. Şirketler şunlar:

1- Akpa Aksiyon Tütün Mamulleri Pazarlama
2- JPI Uluslararası İç ve Dış Ticaret
3- Fine Blend Tütün ve Teknolojik Yatırım
4- Towtech Tütün Mamulleri ve Filtre Sanayi
5- European Tütün ve Tütün Mamulleri Sanayi
6- Avrasya Sigara ve Tütüncülük
7- Luksor Tütün Mamulleri Pazarlama
8- Boğaziçi Sigara ve Tütüncülük Sanayi
9- Turktab Tütün Mamulleri Pazarlama
10- Elit Tütün Sanayi ve Ticaret
11- Turktobacco Sigara İç ve Dış Ticaret
12- Propus Makaron Sanayi ve Ticaret
13- Royal Tobacco Uluslararası Yatırım
14- Turkish Tobacco Tütün Mamulleri Pazarlama
15- Özpa Sigara Dağıtım Pazarlama

Şirketlerin bazıları üretim, bazıları pazarlama ve dağıtım, bir kısmı da ithalat yapıyor. Sigara kullananların çok iyi bildiği sarma tütün markaları Instark, JXB vb. Can Holding’e ait. Ayrıca makaron ve kullanımı yaygın filtre markalarının da üreticisi.

Türkiye’de tütün ticareti yetki belgesine sahip yerli, yabancı ve kooperatif olarak 128 şirket bulunuyor. Çoğu yerel ve küçük üretici. Büyükleri hesaba katarsak Can Holding hatırı sayılır bir pazar payına hakim. Üstelik bu milyarlarca lirayı bulan bir pazar.

Nitekim Türkiye’de geçen yıl tütün mamullerinden devletin elde ettiği vergi 309 milyar lira olduğu hesaba katılırsa, tütün mamulleri satış hasılatı 550-600 milyar lirayı buluyor. Buna kaçak satışı, makaron ve filtre ile nargileyi de eklersek epey büyük bir pazardan bahsediyoruz. Türkiye dünyada tütün mamullerinde de ilk 10 pazar içinde.

Şimdi gelelim asıl meseleye…

Sigara zamlarıyla beraber patlama yapan sarma tütünde uzun süredir bir kavganın olduğu belirtiliyordu. İthal tütünlere gelen kısıtlamalar ve vergiler de çoğu kimseyi yerli sarma tütün markalarına yöneltti. Bunları üretenlerin sayısı ise öyle fazla değil. Tütün satan dükkanların sayısındaki artışa karşın hemen hepsinde belli markalar dışında ürün bulmak neredeyse imkansız. Yani pazara gerçekte birkaç büyük ‘oyuncu’ hakim.

İşte onlardan birisi şimdi TMSF’nin eline geçti. Ve tıpkı medyada olduğu gibi buradan da başka birilerinin eline geçecek.