HAŞMET BABAOĞLU Batı... Alaycı bir tekâmül

"Halk değildir, burada gördüğünüz şey. Bilincin kışkırtılarak planlı programlı yok edilişini görüyoruz. Herkes körkütük sarhoş olmak ve sanki bir şeyleri unutmak için birbirleriyle yarışıyor..."
Dostoyevski, cumartesi geceleri sokaklara dökülen İngiliz işçi sınıfının hâlini işte böyle anlatıyordu...
"Zifiri karanlık yerin altında havasızlıktan boğulmamak için bir çıkış deliği arıyor ve bulamıyorlar."
Off of!
İfadeye bakın! Muazzam...

***

Bugün Batı'nın bütün çalışan sınıfları aynı durumda...
Ve daha o zamanlarda şunu da vurgulamıştı büyük Rus yazar: İngiltere'de iki ayrı kitle vardır. İngilizler deyince üst sınıfı anlamamız gerekir...
İngilizler(!) ne yaparlar peki?
Alt sınıfların zifiri karanlıktan çıkışını engelleyen parlamento, hukuk ve siyaset kurumuyla oyun oynarlar...

***

Geçen pazar yazdım, biliyorsunuz...
Tolstoy, Dostoyevski...
Ve bu ikisinden epey farklı biçimde "sakin bakış"ın temsilcisi Çehov çok özel yazarlar...
Tekrar tekrar okunmalılar...
Ben de kim bilir kaçıncı kez Dosto'ya geri döndüm...
Kıyı köşe yazılarına, mektuplarına, güncelerine ve onun üzerine yapılmış çalışmalara bakıyorum ve sizi de ara ara haberdar etmek istiyorum.

***

Dostoyevski araştırmacıları onda bir tür kâhin görmekte haklılar...
Çünkü mesela ABD hakkında çok az şey yazmıştır ama 1873'te "Bir Yazarın Günlüğü"nde şunu söylemesi nasıl da çarpıcıdır:
"İç savaş pahasına Batı'nın kalıcı ve sağlam tek devleti Amerika'dır."
ABD'nin Londra'da cisimleşen maddi gücü geride bırakacağı açıktır Dosto'ya göre ve çok kısa sürede Amerikanizm diye bir şey doğacak ve halkından kopmuş Ruslar arasında bile yayılacaktır...

***

Ecinniler romanındaki Yüzbaşı Lebyadkin şöyle bir şey anlatır:
"Gazetelerde bir Amerikalının hayat hikâyesini okudum. Koca bir serveti ve fabrikalarını bilimsel kurumlara bırakmış. İskeletini bile akademi öğrencilerinin derste kullanmaları için vasiyet etmiş, derisi ise Amerikan ulusal marşının çalınacağı bir davulun yapımında kullanılacakmış..."
Daha o zamandan bütün varlığıyla bir "yatırım"dır Amerikalı...

***

Dostoyevski, bu yüzden Rus Batıcılarının hâline acır...
Çünkü Batı'nın insanlığın önüne koyduğu "tekâmül" fikri "sanki alaycı bir çabadan ibarettir, daha iyiye doğru tek bir adım atılamaz."