HÜLYA GÜLER Kızlar, teknolojiye tüketici kalmayın!

Savaşın burnumuzun dibine kadar geldiği geçen hafta Halkbank, hepimizin geleceğini ilgilendiren önemli bir araştırmanın sonuçlarını yayınladı. Türkiye Teknolojide Kız Öğrenciler Yapay Zekâ Farkındalık Araştırması; neden önemli, anlatayım. Ülkemizde ortaokul, lise ve üniversitede okuyan 8.6 milyon kız öğrenci var. Bu rakam tek başına AB üyesi Avusturya, Bulgaristan, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Hırvatistan, İrlanda, İsveç, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Slovakya, Slovenya ve Malta'nın her birinin nüfusundan fazla. Hatta bu listeye nüfusları 10 milyonun biraz altında ve üstünde olan Belçika, Çekya, Yunanistan, Portekiz ve Macaristan'ı da eklersek 27 üyeli AB'nin 19 ülkesinin nüfusu, Türkiye'deki 11-24 yaş arası kız öğrencilerin sayısından daha düşük. Bu nüfusun iyi yetiştiğini, yapay zeka denilen konunun sadece tüketicisi değil, üreteni, tasarlayanı olduğunu bir düşünün. Evet, evet, bir saniyeliğine böyle bir hayal kurun. Nasıl bir Türkiye olurduk sizce? Ama gelin görün ki Halkbank'ın desteği ile Teknolojide Kadın Derneği (Wtech) ve FutureBright Group iş birliğinde yürütülen araştırma; milyonlarca genç kız ile teknoloji arasında nasıl görünmez bariyerler olduğunu gözler önüne seriyor. Halkbank Genel Müdürü Osman Arslan'ın, 'kadınların teknoloji üretimindeki yerini ve rolünü artırmak için önemli bir adım atıyoruz' diye nitelendirdiği araştırmadan birkaç çarpıcı sonuç:
Türkiye'de ortaokul, lise ve üniversite çağındaki 8.6 milyon kız öğrencinin sadece 10'da 2'si kendini teknoloji konusunda bilgili hissediyor. Daha da çarpıcısı, 2 binden fazla öğrencinin yer aldığı araştırmada katılımcıların yüzde 90'ı teknoloji alanında bir kadın rol model tanımıyor.
Araştırmaya göre günlük dilimizde kadınlarda teknoloji kullanımı ve üretiminde bir eşitlik algısı var. Ancak, işte burası çok önemli; psikolojik yöntemlerle genç kızların konuya bilinçaltındaki yaklaşımını da ölçen araştırmaya göre söylem ile motivasyon farklı.
KUTUDAKİ YUMURTA
Bilinçaltına yönelik sorgulamalarda ortaya çıkan sonuçlara göre kız öğrenciler, teknoloji konusunda kariyerlerini karton kutudaki bir yumurtaya benzetiyor ya da kanatları bağlı bir kuşa. Yani ancak korunursa sağlam kalabilecek ya da kanatlarım var ama uçamıyorum diyor.
Genç kızlar teknoloji alanında kariyer yapmaya kalkarsa ötekileştirilmekten, kendini kanıtlama baskısından, erkeğe benzerse yükselebilir şartından ve sürekli göz hapsinde olmaktan endişe ediyor. Teknoloji alanında kariyer yapmak ile ilgili seçtikleri görsellerin anlamı, sınırlı, baskı, sıkışma, yargı, tıkılıp kalma.
Genç kızlar, teknoloji alanında eğitim ve kariyeri virajlı görünmez duvarları olan bir labirente benzetiyor. Erkek işi olarak tanımlıyor.
ANNELERİN ROLÜ
Hatta bazıları böyle bir alanda kariyeri kafasında o kadar büyütmüş ki bu alanda kariyer yapan kadınları Amerika'yı keşfeden Kristof Kolomb'a benzetiyor. Kıta keşfetmek gibi zor bir alan demek istiyor.
En önemli bulguyu ise sona sakladım. Araştırma kapsamında 500 öğrencinin annesi ile de görüşüldü. Böylece rol modellerin de yaklaşımı ölçülmeye çalışıldı. Sonuç bizim de tahmin ettiğimiz gibi, aileler yönlendirmelerinde kız öğrencileri sıklıkla güvenli görülen geleneksel mesleklere doğru itiyor. Çocukların teknoloji ile ilk teması ailede başlıyor. Bunun bir kariye dönüşmesinde annelerin rolü çok önemli, kızınız teknolojinin sadece tüketicisi mi olsun, yoksa üretsin mi aynı zamanda.