Hürriyet Zengezur’da... İşte dünyanın konuştuğu ‘koridor’

Türkiye’nin en doğusundan Nahçıvan’ın en doğusuna gitmek için uçakla Iğdır’a indikten sonra Nahçıvan’a geçtim. Pasaporta gerek yoktu, kimlik üzerinden kısa işlemlerle gümrükten girdim. Nahçıvan’ın en doğusunda Ordubad, oranın da en ucunda hedefimdeki Kotam köyü var.
TÜRKİYE SINIRINA 200 KM

Iğdır’daki Dilucu sınır kapısından Ordubad’a yaklaşık 200 kilometre mesafe vardı. Gayet düzgün ve bakımlı yol 2 saat kadar sürüyor. Yol boyunca meyve bahçeleriyle dolu yemyeşil ovalardan geçtik. Doğuya doğru gittikçe yeşillikler azaldı. Bir zaman sonra da kuraklığın meyvesi bozkırlarla buluştuk. Bölgenin simgesi Aras Nehri de sık sık kendini gösterdi. Ayrıca metruk vagonlarıyla eski bir demiryolu da dikkatimi çekti.

TEK KÖY, ÜÇ SINIR

Nihayet yolu tüketip Kotam’a vardık. İran, Ermenistan ve Nahçıvan sınırı bu köyün ucunda kesişiyor. Aras Nehri Nahçıvan-İran-Ermenistan arasında doğal bir sınır. Zengezur koridorunun da Nahçıvan’dan Ermenistan’a giriş noktası tam burası. Sovyet döneminden kalan demiryolu da Azerbaycan, Karabağ ve ardından Ermenistan’ın Megri bölgesini geçtikten sonra Kotam’a çıkıyor. Buradan da Nahçıvan’a devam ediyor.

Karabağ şehitlerinin hatırası Ordubad’ta da yaşatılıyor. Şehit anıtlarında Türkiye ve Azerbaycan bayrakları bir kuşun iki kanadı gibi beraber dalgalanıyor…

SOVYET RAYLARI AYAKTA

Koridora adını veren Ermenistan sınırları içindeki Zengezur Dağları bu köyden 15-20 kilometre uzakta… Kimi zirveleri kolayca görülüyor. Kuzeyden güneye sıralanan bu dağlar Ermenistan-Nahçıvan arasında doğal bir set gibi. Aşılması neredeyse imkânsız. Sadece Megri adlı dar bir ovacık geçit veriyor. Sovyetler de zamanında demiryolunu buradan geçirmişler. Demiryolu da tünelleri de hâlâ ayakta. Zaten koridor açılırsa ya bu demiryolu tamir ve tadil edilecek ya da aynı rotada bu demiryoluna paralel yeni bir hat olacak.

İRANLI ASKERLER KULEDEN İZLEDİ

Kotam’daki bu kesişme noktası çok kritik. Sınırın hemen öte yanında Ermenistan’ın İran’a açılan Agarak gümrük kapısı var. Çok hareketli. Aras Nehri’ni geçen Ermeni araçları sınıra paralel bir yol izleyerek İran’a geçiyor. Bu yol hem Aras’ı hem de demiryolunu tepeden görüyor. Yolun geçtiği tepede İranlıların nöbet kuleleri var. Ben oradayken yaklaşık 500 metre uzaktaki kulelerden beni de izliyorlardı. Yani koridor, açıldığında İran’ın gözü önünde olacak. Biraz ötede ise Nahçıvan’ın sınır nöbetçileri var. Az daha aşağı gidince bu kez Ermeni sınır nöbetçilerinin mevzileri görülüyor.

HALK MERAKLA BEKLİYOR

Ordubad tarihi maziye sahip mamur bir belde. Eski zamanlarda mühim bir yer olduğu her halinden belli. Yüzlerce yıllık çınarların gölgesindeki bir çay bahçesine girdim. “İstanbul’dan konak (misafir) geldim” diye ihtiyar amcaları selamladım. “Baş üste geldin oğul” dediler, buyur ettiler. Yanlarına iliştim. Koridora dair haberleri ilgiyle takip ettikleri belli. Hem meraklı hem temkinliler. “Bakalım neçe olur” diyorlar. Beldelerine bir faydası olacağından umutlular ama detay da bilmiyorlar.

TRUMP ADINI VERDİ

Türkiye bu koridoru Azerbaycan ve bölgedeki diğer Türk devletleriyle doğrudan kara bağlantısı olarak görüyor. Bu yüzden bizim açımızdan stratejik öneme sahip. İran baştan beri projeye muhalif. Ermenistan ise Trump’ın müdahalesiyle muhalefetten vazgeçti ve İlham Aliyev ile Nikol Paşinyan, 8 Ağustos’ta Beyaz Saray’da Trump’ın organizasyonuyla bu koridora dair ön anlaşmayı yaptılar. Projeye de “Uluslararası Barış ve Refah için Trump Rotası” adını verdiler.

ORDUBAD’IN LİMONU MEŞHUR

Nahçıvan’in her nevi sulu meyveleri meşhur. Şeftali, kayısı, üzüm, kavun… Ama limonu bunların hepsinden daha şöhretli. Kilo ile değil tane tane satılıyor. Hem iriliği, hem bol sulu olması hem de ekşiden çok tatlıya yakın tadıyla çok kıymet görüyor. Yumurta büyüklüğünde en küçüğünden bir Orduabad limonu için en az 5-6 Manatı (150 lira) gözden çıkarmanız gerekir. Çayhanelerde ayrıca sipariş ederseniz limon çayınızla birlikte geliyor ve ona ayrı bir ödeme yapıyorsunuz. Ayrıca çaya kekik de katıyorlar ki daha serinletici oluyormuş…