İlber Ortaylı’dan Selimiye Camii restorasyonuna tepki: Bunun adı ihya değil imhadır Sözcü Gazetesi

UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi, Mimar Sinan’ın başyapıtı olarak Osmanlı ve dünya mimarlık tarihinde önemli bir yere sahip. Sinan’ın “Ustalık eserim” dediği Selimiye Camii’nde 2021 yılında başlatılan restorasyona ilişkin tartışmalar ise büyüyor. Caminin kubbesinde yer alan taş, mermer ve çini üzerine işlenmiş yazılarda yapılması öngörülen değişiklikler, tarihçiler ve sanat uzmanlarının tepkisini çekti.

YENİ KUBBE SİYAH-BEYAZ

Mimar Sinan’ın, 16. yüzyılda inşa ettiği yapının kubbesindeki hat işlerinde ağırlıklı mavi renk kullanılmış, kırmızı tonlarda süslemeler yapılmıştı. Görenlerin hayran kaldığı kalemişi ve hatların restorasyonla silinmesi teklif etildi.  Yerine siyah tonların hakim olduğu bir işleme yapılması öngörüldü. 

ALLAH’IN İSMİ DE SİLİNECEK

Allah’ın isimlerinin yer aldığı 8 madalyonun silinmesi ve yerine 21. yüzyıl tarzında yeni bir yazı istifi uygulanması da gündemde. Tarihçi İlber Ortaylı ise restorasyon için “Edirne Selimiye Camii kubbe yazılan restorasyonu ihya mı, imha mı?” diye sordu ve sosyal medyada dikkat çeken bir paylaşım yaptı. 

Ortaylı, “Kültürel varlıklarımızın korunması, gelecek nesillere aktarılması ‘aslını bozmadan onarmak’ esasına bağlı kalınarak restore etmektir.  Aslı bozularak yapılan restorasyon ihya edilecek eserin imha edilmesidir” dedi. Ortaylı, “Konu hakkında yetkili mercileri Edirne Selimiye Camii’nin aslının korunması için acil müdahaleye davet ediyor, üst kurul tarafından verilen kararın iptalini talep ediyoruz”  çağrısında bulundu. 

Ortaylı: ‘Zevk farkını herkes görür’

İlber Ortaylı, restorasyon için “Burada da grup işbirliği kokusu geliyor. Eski strüktür ile yeni arasındaki zevk farkını kim çıplak gözle baksa görür. Anlaşılan bu iş ya ehliyetsizce karar altına alınıyor yahut da takım kayırmasıyla” dedi ve şu öneriyi dile getirdi: 

‘REFERANDUM YAPILSIN’

“Mimar Sinan, imparatorluğun sanatına kendi üslubunu veren dahidir. Lütfen herkes ustanın en büyük eserine sahip çıkmayı öğrensin. Sinan’ın eserleri her kulun hatta her toplumun kendi tekeline alıp harcayacağı miras değil. Dedelerin büyük mirasına karşı bu uyuşuk halimizden kurtulalım. Varşova yeniden inşa edilirken her gün referandum yapılıyordu. Biz neden uyuyoruz? Bu ilgisizlik uygarlık seviyemizi göstermez mi?”

Hattat Hasan Çelebi yaptı

Mimar Sinan’ın yüksek sanat anlayışıyla Türk-İslam mimarisine damgasını vurmuş olan Edirne Selimiye Camii’nin kubbesine, çinilerine, taş ve mermerlere işlenmiş bulunan yazılar aslen 16. yüzyılın meşhur hattatı Ahmed Şemseddin Karahisari’nin öğrencisi Hattat Hasan Çelebi (5.1594) tarafından yapıldı. Şimdi kubbedeki bu işlemelerin yerini siyah beyaz yeni kubbenin alması isteniyor. 

450 yıllık tarihi koruyun

Ortaylı, mimarlık tarihinin eşsiz yapısı Selimiye Camii’ndeki restorasyon için şu önerilerde bulundu: 

- Edirne Selimiye Camii’ndeki Hasan Çelebi’ye ait Karahisari ekolündeki yazılar kesinlikle muhafaza edilmelidir.

- Edirne Selimiye Camii’nin hiçbir yerine günümüz hattatlarından herhangi birisinin yazısı yazılmamalı, 450 yıllık bu tarihi mirasta, yaşayan bir hattatın imzasına yer verilmemelidir.

- Tarihi camilerimizin dönemine ait yazıları konusunda uzman hattatlar ve akademisyenler, restorasyon için oluşturulan bilim kurullarında yer almalıdır. 

Ersoy’un şiiriyle tepki

Zafer Partisi Genel Başkan Yardımcısı Fatih Eryılmaz, öneriye Mehmet Akif Ersoy’un şu dizeleriyle yanıt verdi: 

“Hadi gel yıkalım şu Süleymaniye’yi desen, İki kazma kürek, iki de ırgat gerek. Ancak, hadi gel yapalım şunu geri desen, Bir Sinan, bir de Süleyman gerek.”

‘Selimiye artık dünya mirası değil diyebilirler’

Edirne Kent Kültürü ve Bilincini Geliştirme Merkezi Derneği’nin internet sitesinde yer alan bilgiye göre, ana kubbenin beyaza boyanıp hat işlerinde siyah renk kullanılması önerisi bir grup hattat, nakkaş ve mimar tarafından yapıldı.  Bu teklif yaklaşık iki yıl süren tartışmalara yol açtı. Üç kez reddedilen proje, 29 Temmuz 2025’te Edirne Koruma Bölge Kurulu kararıyla onaylandı. Edirne’de Şehir Plancısı ve 2007-2011 arasında Selimiye Alan Başkanlığı görevini üstlenen Namık Kemal Döleneken, karara tepki gösterdi. Döleneken, “Eğer ısrar edersek bir gün bize de ‘Artık Selimiye dünya mirası değil’ diyebilirler. Bu yüzden kimsenin bu riski göze almaya hakkı yok. Kimsenin bunu desteklemeye de hakkı yok” dedi.