Instagram ın yeni özelliği kafaları karıştırdı: ‘Bir kez paylaşıldığında geri dönüşü yok’ Kullanıcılar fark etmeden bir tuzağa mı çekiliyor?

Dünyanın en çok kullanılan sosyal medya platformlarından biri olan Instagram, yenilikçi özelliklerine bir yenisini daha ekledi. Ancak bu seferki güncelleme kullanıcılar arasında kafa karışıklığına ve bazı endişelere yol açtı. 
MESAJLAŞMA BÖLÜMÜNE ENTEGRE EDİLDİ

Platform, kullanıcıların içeriklerini harita üzerinde belirli konumlarla eşleştirerek paylaşmasına olanak tanıyan ‘haritalı paylaşım’ özelliğini hayata geçirdi. İlginç bir şekilde bu özellik, Instagram’ın DM (Direct Message) yani mesajlaşma bölümüne entegre edildi. Snapchat’in benzeri bir özelliğini andıran bu yenilik, kimi kullanıcılar tarafından heyecanla karşılanırken, kimilerinde ise mahremiyet ve veri güvenliği konusunda soru işaretleri yarattı.
TERCİHE BAĞLI KULLANILACAK AMA ÇOĞU KİŞİ FARKINDA DEĞİL

Meta’nın açıklamasına göre, özellik kademeli olarak sunuluyor ve tamamen tercihe bağlı olarak kullanılabilecek. Ancak yine de “Kim, nerede, ne paylaşıyor?” sorusu, tartışmalara yol açmış durumda. Üstelik bu tercih meselesi birçok kullanıcı tarafından fark edilmeden geçiliyor. Benim de uygulamada yaptığım kısa bir gözlem, çoğu kişinin bu yeni özelliği aktif şekilde kullandığını ortaya koydu.
Biz de bu tartışmalı yeniliği daha iyi anlayabilmek ve olası riskleri değerlendirmek için konuyu uzmanına sorduk. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Anabilim Dalı Başkanı ve Bilişim Teknolojileri Uzmanı Prof. Dr. Ali Murat, Instagram’ın yeni haritalı paylaşım özelliğini hem teknik hem de toplumsal yönleriyle değerlendirdi.

Instagram’ın haritalı paylaşım özelliği, son uygulama güncellemesiyle birlikte hem Android hem de iOS işletim sistemlerinde kullanılabilir hale geldi. Yani kullanıcılar hangi cihazı kullanıyor olursa olsun, bu yeni özellik güncellemeyle birlikte otomatik olarak uygulamalarına entegre edilmiş durumda.
‘ARKA PLANDA ÇOK DAHA KAPSAMLI BİR VERİ İŞLEME STRATEJİSİ DÖNÜYOR’
Prof. Dr. Ali Murat Kırık, bu tür güncellemelerin yalnızca kullanıcı deneyimiyle sınırlı düşünülmemesi gerektiğini vurguladı. Özelliğin, kullanıcıya ilk etapta “arkadaşlarını daha kolay bulma” gibi pratik faydalar sunuyor gibi görünse de aslında arka planda çok daha kapsamlı bir veri işleme ve gözetim stratejisinin parçası olabileceğine dikkat çekti.
Prof. Dr. Kırık, “Instagram’daki canlı konum özelliği, kim nerede, günün hangi saatinde ne yapıyor, hangi lokasyonda daha çok zaman geçiriyor gibi davranışsal verilerin toplanmasına da olanak tanıyor. Örneğin bir kullanıcı sürekli bir alışveriş merkezinde görülüyorsa, algoritmalar bu veriyi ‘alışveriş odaklı’ bir kullanıcı profiline dönüştürebilir. Ya da sabahları hep aynı kafede konum paylaşıyorsa, bu hem reklam hedeflemeleri açısından hem de güvenlik açıkları bakımından dikkat çekici olabilir” dedi.
Bu bağlamda yeni özelliğin, Instagram’ı daha “etkileşimli” bir platforma dönüştürmekle birlikte, kullanıcıları harita üzerinden okunabilir ve takip edilebilir hale getirdiğini belirten Kırık, bunun da rahatsız edici sonuçlar doğurabileceği uyarısında bulundu.
‘SADECE İL YA DA İLÇE DEĞİL, SOKAĞINI HATTA APARTMANI GÖSTERECEK KADAR AÇIK BİLGİ PAYLAŞIYOR’
Yeni haritalı paylaşım özelliğinin teknik olarak nasıl çalıştığına da değinen Prof. Dr. Ali Murat Kırık, “Aktif hale getirildiğinde, cihazın GPS donanımı üzerinden oldukça hassas konum verisi elde ediliyor. Yani sadece “Kadıköy” demiyor; sokağını, hatta apartman seviyesini gösterecek kadar noktasal bilgi sunabiliyor. Özellikle konum geçmişi açıksa, o kişinin gün içinde nerelere gittiği, ne kadar süreyle orada kaldığı gibi bilgiler de algoritmalar tarafından işlenebiliyor” dedi.
“Kullanıcılar çoğu zaman bu özelliği aktif ettiklerinde yalnızca “yakın arkadaşlarım görsün” diye düşünüyor ama aslında cihazın konum verisi, platform tarafından sürekli ve arka planda toplanıyor” diyen Prof. Dr. Kırık, şöyle devam etti:
“Mesela bir kişi konumunu sadece beş kişiye açık bıraksa da bu bilgi Meta’nın veri havuzuna eklenmiş oluyor. Ayrıca cihazınızın IP adresi, bağlantı noktası, Wi-Fi verileri gibi teknik bilgiler de bu konumla birleştirildiğinde; evinizin, iş yerinizin ya da sıkça gittiğiniz yerlerin profili kolayca çıkarılabiliyor.”

NASIL RİSKLER TAŞIYOR?NASIL RİSKLER TAŞIYOR?

Yeni özelliğin risklerine de değinen Prof. Dr. Ali Murat Kırık, şu bilgilerin altını çizdi:
-- Gerçek zamanlı konum paylaşımı, kullanıcıyı fiziksel olarak takip edilebilir hale getiriyor. Stalklama dediğimiz dijital takipçilik, özellikle bu tarz özelliklerle birlikte daha kolay hale geliyor. Bu durum, geçmişte yalnızca mesajlaşmalarla sınırlı olan dijital rahatsız etme biçimlerinin, fiziksel alana taşınmasına zemin hazırlıyor. Özellikle eski sevgililer, takıntılı kişiler gibi örneklerde bu durum çok daha tehlikeli hale geliyor.
-- Çocuklar ve gençler dijital dünyada daha kolay manipüle edilebiliyorlar. Canlı konum özelliği, onların nerede olduğunu sürekli gösterdiği için kötü niyetli kişilere açık hedef haline geliyorlar. Özellikle tanımadıkları kişilerle konum paylaşmak, dijital zorbalık ya da fiziksel takip gibi tehlikelere yol açabilir. Ebeveyn kontrolü ya da yaşa özel gizlilik ayarları olmadan bu tür özelliklerin açık kalması, ciddi riskler doğurabilir.
‘BİLGİLER BİR KEZ VERİLDİ Mİ GERİ DÖNÜŞÜ YOK’
“Üstelik bu bilgiler bir kez toplandı mı, geri dönüşü de yok” diyen Prof. Dr. Ali Murat Kırık, “Yani bugün “sadece yakınlarımla paylaştım” denilen bir konum, yarın sistemin veri tabanında kalıcı bir iz haline gelebilir. Bu nedenle her yeni özellik gibi bu da dikkatle kullanılmalı; konum paylaşımı bir alışkanlığa dönüşmemeli” ifadelerini kullandı.

DİKKAT! DOLANDIRICILAR BU ÖZELLİKTEN NASIL FAYDALANABİLİR?
“Konum verileri, dolandırıcılar ve siber suçlular için oldukça kıymetli” de diyen Prof. Dr. Ali Murat Kırık, “Bir kişinin evde olup olmadığını, düzenli gittiği yerleri, tatilde olup olmadığını bilen biri, bu bilgileri suistimal edebilir. Ayrıca sosyal mühendislik saldırıları için zemin hazırlanabilir; örneğin “kargonuz şu anda bulunduğunuz konuma geliyor” gibi inandırıcı mesajlarla kullanıcı tuzağa düşürülebilir. Bu da kimlik hırsızlığına kadar giden bir zincir oluşturabilir”
ifadelerini kullandı.
KULLANICILAR KENDİLERİNİ BU ÖZELLİKTEN KAYNAKLANAN TEHDİTLERE KARŞI NASIL KORUYABİLİR?
En temel önlemin bu özelliği kullanmamak ya da sadece güvendikleri kişilerle kısa süreli paylaşım yapmak olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Ali Murat Kırık, “Konum paylaşım ayarlarını her zaman kontrol etmek, uygulamaya verdiği izinleri gözden geçirmek gerekir. Ayrıca, uygulama ayarlarında ‘konum geçmişi’ gibi verilerin arka planda kaydedilmesini de kapatmak önemli bir güvenlik önlemidir. Sosyal medyada konum bazlı paylaşımlardan kaçınmak, özellikle genç kullanıcılar için alınacak ilk adım olmalı” şeklinde konuştu.

INSTAGRAM KONUM PAYLAŞMA NASIL KAPATILIR?
Instagram’ın harita tabanlı yeni paylaşım özelliği, konum bilgilerinin görünürlüğünü artırırken, gizliliği konusunda endişe duyan kullanıcılar da bu özelliği nasıl devre dışı bırakabileceklerini merak ediyor. Neyse ki, birkaç basit adımla konum paylaşımını kapatmak mümkün. İşte gizliliğinizi korumak için uygulayabileceğiniz adımlar:
Instagram’ı Açın: Profil sayfanıza gidin ve sağ üst köşede yer alan üç çizgi (☰) simgesine dokunun.
Ayarlar ve Gizlilik’e Girin: Açılan menüden 'Ayarlar ve Gizlilik' seçeneğini seçin.
Konum Ayarlarını Bulun: 'Hikaye, Canlı Yayın ve Konum' başlığına tıklayın.
Konum Paylaşımını Kapatın: 'Konum Paylaşımı' bölümüne girin. 'Konumunu kimler görebilir?' seçeneğinden 'Hiç kimse’yi işaretleyerek paylaşımı devre dışı bırakın.
Telefon Ayarlarını Kontrol Edin: Ek olarak, telefonunuzun ayarlar menüsüne giderek Instagram’ın konum erişim iznini kapatabilir, uygulamanın fiziksel konumunuza erişimini tamamen durdurabilirsiniz.