Küresel kanser patlaması yaşanacak! 2050 ye kadar ölümlerin %75 artması bekleniyor... Türkiye’de durum ne?

ABD'li bilim insanları, dünya genelinde yeni kanser vakası sayısının 1990'dan bu yana iki kattan fazla artarak 2023 yılında 18.5 milyona ulaştığını tespit etti. Aynı dönemde kanserden ölümler ise yüzde 74 artışla 10.4 milyona yükseldi.

Ancak tahminler daha da endişe verici:

-- Kanser vakalarının 2050 yılına kadar yüzde 61 artışla 30.5 milyona fırlayacağı öngörülüyor.

-- Yıllık küresel kanser ölüm oranının ise yaklaşık yüzde 75 artarak 18.6 milyona ulaşacağı tahmin ediliyor.

UZMANLARDAN HÜKÜMETLERE ACİL ÇAĞRI

Endişeli bilim insanları, hükümetleri obezite ve sigara gibi risk faktörleriyle mücadele ederek ve kanseri erken yakalamaya yardımcı olan tarama programlarını genişleterek küresel kanser yükünü kontrol altına almaya çağırdı.

Cancer Research UK İcra Kurulu Başkanı Michelle Mitchell, "Kanser vakaları ve ölümleri küresel olarak artıyor. Daha fazla hayat kurtarmak için HPV aşısı ve tütün kontrolü dahil olmak üzere önlemeye daha fazla uluslararası odaklanma gerekiyor" dedi.

Washington Üniversitesi Sağlık Metrik Bilimleri Yardımcı Profesörü ve çalışma yazarlarından Dr. Lisa Force ise, "Eyleme açıkça ihtiyaç duyulmasına rağmen, kanser kontrol politikaları ve uygulaması küresel sağlıkta hala yeterince önceliklendirilmiyor ve birçok ortamda bu zorluğun üstesinden gelmek için yetersiz finansman var" diye konuştu.

ÜLKE ÜLKE KANSER VAKALARI

The Lancet dergisinde yayımlanan çalışma, 1990 ve 2023 yılları arasında 204 ülkede 47 kanser türü için vaka ve ölüm oranlarını değerlendirdi.

-- Yaşa göre ayarlama yapıldıktan sonra, 33 yıllık dönemde hem kanser vakalarında hem de ölümlerde en büyük artışı yüzde 80 ile Lübnan yaşadı.

-- Ekvator Ginesi ve Laos'ta ise kanser kaynaklı ölüm oranları sırasıyla yüzde 72 ve yüzde 55,8 oranında arttı. 

-- Buna karşılık Birleşik Arap Emirlikleri'nde yüzde 56'lık düşüşle vakalarda en büyük düşüş görüldü. 

-- Ölüm oranlarındaki en büyük düşüşü ise yüzde 58.2 ile Kazakistan kaydetti.

-- Birleşik Krallık, ölümlerde yüzde 23.4'lük bir düşüş bildirirken, ABD ve Avustralya sırasıyla yüzde 32.5 ve yüzde 33.2 düşüş kaydetti.

-- 2023'te dünya çapında en sık teşhis edilen kanser türü (iki cinsiyet birlikte ele alındığında) meme kanseri oldu.

-- Kanser ölümlerinin önde gelen nedeni ise trakea, bronş ve akciğer kanseri oldu.

TÜRKİYE’DE DURUM NE?

Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Türkan Öztürk Topcu, “Hem Türkiye'de hem de dünyada kanser vakalarında artış yaşanıyor. Bu artışın en önemli nedenlerinden biri, insan ömrünün uzaması. Yaşlılık, kanser riskini artıran temel etkenlerden. Geçmişte 30-50 yıl olan ortalama yaşam süresi günümüzde 80’li yaşlara kadar ulaşmış durumda” dedi ve şu bilgileri verdi:

* Bunun yanı sıra, çevresel risk faktörlerinde de artış söz konusu. Obezite, sigara kullanımı, çevresel toksinler ve doğal olmayan maddelere maruz kalma oranı giderek yükseliyor.

* Ayrıca, tıbbi gelişmeler sayesinde önceden teşhis edilemeyen birçok kanser türü taramalar sayesinde erken aşamada tanı koyulabiliyor. Tedavi yöntemlerinin gelişmesiyle birlikte, kanser hastalarının yaşam süresi de uzuyor. Bu da toplam vaka sayısının artmasına neden oluyor. 

* Dünya genelinde, 2022-2050 yılları arasında kanser vakalarında %70’ten fazla artış bekleniyor. Bu istatistikler 2050’de vaka sayısının yaklaşık 35 milyon ulaşacağını gösteriyor.  

* Türkiye’de de benzer şekilde artış yaşanıyor; 2024 yılında yeni kanser vakası 250 bin iken kanserden ölüm oranı da yaklaşık 132-140 bin arasında.

TÜRKİYE’DE EN SIK GÖRÜLEN KANSER TÜRLERİ

Prof. Dr. Türkan Öztürk Topcu, Türkiye’de en sık görülen kanser türlerini şöyle anlattı:

“Erkeklerde en sık görülen kanser türleri; akciğer, prostat ve mesane kanseridir. Akciğer kanseri erkek kanserlerinin yaklaşık %25’ini (dörtte birini) oluştururken, prostat kanseri %13 oranıyla ikinci sırada yer alıyor. Türkiye’de akciğer kanseri %33 ila 66 arasında değişen oranlarda.

Kadınlarda ise en sık meme, tiroid ve kalın bağırsak kanseri görülüyor. Tüm kadın kanserlerinin %23’ünü meme kanseri oluştururken, tiroid kanseri de %11’ini oluşturuyor. Her 8 kadından 1'i meme kanseri riski altında.”

Araştırmacılar, küresel kanser ölümlerinin yüzde 42'sinin sigara, sağlıksız beslenme, yüksek kan şekeri ve toksinlere maruz kalma gibi yaşam tarzı faktörleriyle bağlantılı olduğunu öne sürdü. Tütün kullanımı, küresel kanser ölümlerinin beşte birinden fazlasına (yüzde 21) katkıda bulundu. Düşük gelirli ülkelerde, önde gelen risk faktörü güvenli olmayan cinsel ilişki olup, tüm kanser ölümlerinin yüzde 12.5'ini oluşturdu.

20 YIL SONRA TÜRKİYE’DE YENİ VAKA SAYISI 400 BİN OLABİLİR

Prof. Dr. Türkan Öztürk Topcu, “Dünyada önümüzdeki 20 yılda kanser vakalarında artış öngörülüyor. Verilere göre; 2045’e kadar %45, 2050’ye kadar %75 artış bekleniyor. Bu rakamların Türkiye’deki artışa da etkisi olacaktır” dedi ve ekledi:

“Dünyada yaşanacak yüzde 55’lik artış Türkiye’ye %30 ila 60 oranında yansıyabilir. Bu da 2045 yılında Türkiye’de yeni vaka sayısının 300-400 bin arasında olacağını gösteriyor. Artışın en büyük nedeni olan sigara, alkol, obezite ve hava kirliliğine yönelik önlemler artış oranını engelleyebilir. Diğer bir önlem de HPV (Human Papilloma Virüsler) ve enfeksiyonların önüne geçebilmek için aşılamaya yeterli derecede önem verilmeli.”