Mağaraların terörle mücadelede önemi

Irak'ın kuzeyinde Pençe-Kilit Harekât bölgesinde üç yıl önce şehit düşmüş bir askerin naaşını arama çalışmaları sırasında, terör örgütü tarafından hastane olarak kullanılmış bir mağarada 12 Mehmetçiğin şehit düştüğü, 19 askerin yaralandığı metan gazı zehirlenmesi olayı, gözlerin mağara ve yer altı tünellerine çevrilmesine yol açtı. Bu konuda TSK da bir soruşturma başlattı.

Terör örgütü PKK’nın uzun yıllardır kırsalda, dağlık alanda üslenme ve lojistik için kullandığı yer altı tünelleri ve mağaralar, savaş stratejilerinde de önemli yer tutuyor. Bu mağara ve tünellere düzenlenecek operasyonlar da her zaman ayrı bir uzmanlık, eğitim, strateji ve taktik yaklaşımlar gerektiriyor.

BÜYÜK ORDULAR VE MEDENİYETLER DE KULLANDI

Yer altı tünel ve mağaraları; geçmişten bugüne her zaman hasımlardan korunmak, faaliyetleri gizlemek ve yaşamın sürdürülebilirliği için bir sığınak imkânı sağlayan alanlar oldu. Teknolojide gelişmeler, gün geçtikçe yer altı tünel ve mağaralara ilgiyi azaltsa da son yıllarda yeryüzünde eylemleri gizlemek ve saklamak isteyen terör örgütleri ve organize suç örgütlerinin rağbet ettiği alanlara dönüştü.

2015-2016 yılları arasında PKK’nın hendek barikat kalkışmasında Diyarbakır’ın Sur ilçesinde kullanılan yer altı tünelleri, sığınaklar ve geçişler Asur medeniyeti ve Roma/Bizans uygarlığının izlerini taşıyordu.

Günümüzde terör ve organize suç örgütleri; terör eylemleri, kaçakçılık ve sınır dışı göç gibi birçok faaliyetler için yer altı tünel ve mağaralarını kullanıyor.

TEKNOLOJİ VE İSTİHBARAT, ÖRGÜTLERİ YER ALTINA İTTİ

Terör ve organize suç örgütleri, askeri unsurların kullandığı İHA ve diğer gözetleme sistemlerinden korunmak için yer altı tünel ve mağaraları özellikle asimetrik bir avantaj olarak görüyor. Bu nedenle yer altı tünel ve mağaralarının iç güvenlik açısından güvenli hale getirilmeleri gerekiyor. Kolluk kuvvetlerinin yer altı tünel ve mağaralara yönelik icra edecekleri operasyonlarda söz konusu mekânlara özgü şartları ve muhtemel riskleri doğru tespit etmesi bunun yanı sıra fiziki ve çevresel şartlarda operasyon gerçekleştirmeye fayda sağlayacak teknolojiye ve teçhizata sahip olması gerekiyor.

Türk Silahlı Kuvvetleri’ne bağlı özel operasyon birlikleri, komando timleri bu konuda tecrübeli, eğitimli ve donanımlı birlikler olarak dikkat çekiyor. Uzun yıllardır terörle mücadele eden TSK dünya çapında başarı kaydetmiş askeri birlikler arasında ilk sırada yer alıyor.

Son dönemde kullanılan gelişmiş gözetleme, izleme ve imha etmeye dönük silah, araç-gereç ve mühimmatın yanı sıra teknik istihbarattaki gelişme, eşgüdüm ve koordinasyon terör örgütüne karada pek göz açtırmıyordu.

ÖZEL OPERASYON GEREKİYOR

Yer altı tünel ve mağaraların kendine özgü şartları, operasyonların icrasında daha fazla ilave donanım gerektirirken; keşif ve gözetleme, örtü ve korunma, ateş gücü ve muhabere ihtiyacı olarak sınıflandırılıyor.

Yer altı tünel ve mağara ortamının fiziki ve çevresel koşullarının her birinin kendine has özellikler barındırması, operasyon icra edecek kolluk birimleri ve komutan/lider personelin planlama ve uygulama bilgisinin önemini ortaya çıkarıyor. Özellikle operasyon icrası boyunca lider personelin her zaman inisiyatif kullanabilecek yeterlilikte olması gerekir.

Bu yetenek, lider personelin operasyonun doruk noktasını doğru tespit edebilmesinde etkili olurken, aynı zamanda operasyonun doruk noktasının zamanının doğru tespiti, operasyonu başarısızlıktan kurtarır. Yer altı tünel ve mağaraların güvenli hâle getirilmesi için öngörülen bir operasyonda; operasyon biriminin uygulayacağı aşamalar planlama, hazırlık, icra ve değerlendirme safhaları takip edilmesiyle gerçekleşir.

NİÇİN KULLANILIR?

Yer altı tünelleri ve mağaralar, düzenli ve disiplinli ordulara veya kolluk güçlerine karşı terör örgütlerinin başarısız oldukları ve kendilerini güçsüz hissettiklerinde asimetrik olarak başvurdukları mekânlardır.

Yer altı tünel ve mağara operasyonları; ister kentte ister kırsalda olsun, iç güvenlik açısından tehdit oluşturan terör ve organize suç örgütleri ile kaçakçılık faaliyeti gerçekleştirenlere karşı icra edilmektedir. Yer altı, tünel ve mağaraların terör örgütlerince genel olarak baskın ve sabotaj faaliyetlerinde bulunmak, pusu kurmak, sığınmak, savunma ağı kurmak, çatışmadan geri çekilmek, komuta kontrol, malzeme taşımak ve nakletmek, erzak temin etmek ve yaralı tahliye etmek maksadıyla kullanılır.

Güvenlik güçlerinin uydu, İnsansız Hava Aracı (İHA) teknolojilerinden daha fazla faydalanmaları ve bu sayede havadan keşif ve gözetleme imkânına kavuşmaları terör ve suç örgütlerinin yer altı tünel ve mağaraları daha fazla kullanmalarına yol açtı.

Son yıllarda güvenlik birimlerinin İHA’ları ve SİHA’ları etkili kullanması, terör eylemi gerçekleştirmede fırsat bulamayan terör örgütlerinin kolluk kuvvetleriyle girdikleri silahlı çatışmaları mağara ve tünellerde yapmaya yöneldiğini gösterdi.

MAĞARALARDA BULUNAN GAZLAR

Yer altı tünel ve mağaralarda farklı gazların karışımı bulunabileceğinden bu ortamlarda düşük hava kalitesi oluşabilir. Mekânda zeminden tavana kadar veya tünel ve mağara içine doğru derinleştikçe çeşitli yükseklik ve katmanlarda farklı gaz bloklarıyla karşılaşılabilir.

Bu ortamların fiziki krokisi, aydınlatma ve tuzaklama kadar barındırdığı diğer riskler hava koşullarıdır. Bu ortamlarda havayla ilgili şu riskler yer alır:

- Yangın kaynaklı duman

- Oksijenin çok fazla veya çok az olması

- Silah ve bombadan kaynaklı patlayıcı gazlar

- Karbonmonoksit

- Karbondioksit

- Hidrojen sülfür

- Metan

OPERASYONA DESTEK UNSURLARI

Bu tip operasyonlara destek olarak ilave arama kurtarma, muhabere, mühimmat imha ve Kimyasal Biyolojik Radyolojik Nükleer (KBRN) timleri bulundurulması gerekebilir.

Ayrıca yer altı tünel ve mağara ortamının çevresel şartları, operasyon icra eden personel üzerinde tecrit, kısılma ve klostrofobi duygusuna yol açabilir. Bu durumlara genel olarak dar ve labirent ortamlar, sıcaklık farklılıkları, doğal ışık ve havanın azlığı neden olur. Bu ortamlarda operasyonun icrasına doğrudan olumlu katkı sağlayacak araç, teçhizat ve donanım gereksinimleri mekâna özgü keşif ve gözetleme, örtü ve korunma, ateş gücü ve muhabere ihtiyaçlarından oluşur.

Bu operasyonlarda kullanılacak teçhizat, donanım ve araçlar şöyle sıralanıyor:

- Yer altı tünel ve mağaraların fiziki-dar ortamına uygun, uzun namlulu silahlar yerine, taktik flaş ışık ve susturucu ile donatılmış otomatik hafif makineli tüfekler kullanılır.

- Taktik bıçaklar dar alanlarda yakın dövüş için fayda sağlar.

- Saldırı veya savunma amaçlı el bombası kullanımı personeli olumsuz etkileyebileceğinden operasyon sırasında pek kullanılmaz.

- Kullanılan el bombalarının yanıcı, sis, ses ve aydınlatma özelliklerinin her birinin operasyonun icrasına etkisi bilinerek kullanılması gerekir.

- Görüş için ışık kaynağı ve optik ekipman kullanılır.

- Büyük mekânlar sınırlı hava koşuluna da dikkat edilerek jeneratör ile aydınlatılabilir. Operasyonun gizliliği karanlıkta hareket etmeyi gerektiriyor ise aydınlatma kullanılmaz. Gece görüş ve termal görüntüleme kullanılır.

- İçeride tuzaklama ya da pusu gibi risklere karşı son dönemde kameralı gözetleme araçları, hava ölçümü yapan aygıtlar ya da uzman köpekler kullanımı da etkili unsurlardır.

- Dost personelin bilinmesi ve tanınması için yansıtıcı veya kızılötesi halatlar kullanılabilir.

- Yer altı tünel ve mağaralar, VHF telsizler ve wifi için uygun ortamlar olmadığından bu ortamlarda telli iletişimler, mors iletim sistemi veya birleşerek sinyal gönderen telsiz sistemleri ve wifi tekrarlayıcı cihazlar tercih edilir.

- Yer altı tünel ve mağaralarda içeri doğru yol aldıkça ve derinliğe inildikçe GPS'in ve pusulaların çalışmayacağı varsayımıyla personelin yanında ilave haritalama kitleri bulundurması gerekir.

- Ani çıkan hedeflere karşı ve yakın dövüş gerektiren durumlar için balistik koruma ekipmanına ihtiyaç duyulur. Kask, kulaklık, dizlik, dirseklik ve balistik kalkanlar gibi bu ekipmanlar her ne kadar mağara ve tünel içerisinde hareket kabiliyetini kısıtlasa da mekândaki patlamalardan ve yakın hedeflerden personeli korur.

- En önemli konulardan biri içerideki hava kalitesinin tespitidir. Personelin solumak için hava tüpü kullanma tercihi, ortamda patlama riskinin yüksekliği doğrudan içerideki toksik gaz ve maddelerle ilişkilidir. Bu nedenle hava kalitesi ve miktarını izleyen cihazlarının bulundurulması zorunludur.

- Yere nüfuz eden radar ve sonarlar kullanılır.

- Güvenlik ve keşif robotları çok yaygın şekilde kullanılır.

- Personelin operasyonunun icrası esnasında görünürlüğünü düşürmek veya aldatma faaliyeti için sis bombalarından faydalanılabilir. Ayrıca içerideki hedefin dışarı çıkmasını sağlamak için biber gazları kullanılır.

- Yer altı tünel ve mağara ortamlarında operasyon öncesi kolluk personelinin mekâna ilişkin psikolojik, bireysel olarak, aynı zamanda birlik olarak taktik düzeyde üst seviyede eğitilmesi gerekir.

OPERASYONUN DORUK NOKTASI

Doğal veya inşa edilmiş yer altı tünel ve mağara ortamının her birinin farklı olması, bir taraftan bu mekânlara operasyon icra edecek yönetici personelin planlama ve uygulama bilgisinin önemini ortaya çıkarırken, diğer taraftan inisiyatif kullanma gibi liderlik yeteneklerine sahip olunmasının gerekli olduğunu gösterir.

Yer altı, tünel ve mağara operasyonlarında lider personelin inisiyatif kullanma zorunluluğuna ilişkin en önemli hususlardan ilki; tünel veya mağarada faaliyet icra ederken operasyonun doruk noktasını doğru tespit edebilmesi ve operasyonun sürdürülebilirliğine ilişkin karar verebilmesidir.

Operasyonun doruk noktasına ulaştığının doğru zamanda tespit edilmesi, operasyonu başarısızlıktan koruduğu gibi personeli zarar görmekten de korur.