Memur zammı için toplanan Hakem Kurulu nedir, geçmişte ne kararlar verdi?

Onur Erem

Hükümet ile memur sendikaları arasındaki sekizinci dönem toplu iş sözleşmesi görüşmeleri uzlaşmazlıkla sonuçlanmasının ardından zam oranını kararlaştırmak üzere Hakem Kurulu 23 Ağustos'ta toplandı.

İki saat süren toplantının ardından 24 Ağustos'ta bir toplantı yapılması bekleniyor.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan üçüncü ve son teklifinde sendikalara 2026 yılı için ilk altı ay %11, ikinci altı ay %7; 2027 yılı için ilk altı ay %4, ikinci altı ay %4 oranında artış teklif etmişti.

Tarafların anlaşamaması üzerine bir açıklama yapan Memur-Sen, "bu rakamlarla çalışma barışı sağlanamaz" dedi.

Uzlaşmazlık nedeniyle son kararı Hakem Kurulu verecek.

Kurulun kararına itiraz yolu bulunmuyor.

Memur-Sen Başkanı Ali Yalçın, Hakem Kurulu'na "zerre kadar güvenmediklerini ve inanmadıklarını" söyleyerek kurula başvurmayacaklarını açıkladı, buna da gerekçe olarak kurulun geçmiş kararlarını gösterdi.

Hakem Kurulu bu nedenle işverenin başvurusuyla 23 Ağustos'ta toplandı.

Sayıştay Başkanı Metin Yener'in başkanlığında düzenlenen Memur-Sen'e bağlı Sağlık-Sen'in Başkanı Mahmut Faruk Doğan da katıldı.

Kurulun beş gün içinde karar vermesi gerekiyor.

Zam teklifi nasıl değişti?

Hükümet ilk olarak 2026 için %10+6, 2027 için %4+4 zam teklif etti.

Üç tur süren pazarlıklar sonunda yalnızca 2026 teklifini %11+7'ye yükseltirken 2027 teklifini sabit tuttu.

Memur-Sen ise 2026 için %88, 2027 için %46 zam talep ediyordu.

Hükümetin zam teklifinde emeklileri de ilgilendiren taban aylığa 1.000 TL zam yapılması da yer alıyordu.

Öte yandan Memur-Sen'in taban aylığa zam talebiyse 10 bin TL'ydi.

Kurul daha önce ne karar vermişti?

2012’den bu yana sendikalarla hükümet arasındaki görüşmelerden üçü Hakem Kurulu'nda sonuçlandı.

Kurul iki seferde hükümetin zam teklifini hiçbir değişiklik yapmadan kabul ederken bir keresinde de %0,5'lik artışa karar kıldı.

2012 yılı için hükümetin %3.5+4’lük teklifinin kabul edilmemesi üzerine gidilen kurul, yüzde 4+4 zamma karar verdi. Aynı kararda, 2013 için ise hükümetin yüzde 3+3 teklifi kurulda kabul gördü.

Hakem Kurulu'na gidilen ikinci dönem olan 2020-21’de de hükümetin yüzde 4+4 ve 3+3 teklifleri aynen kabul edildi.

2023'teki 7. dönem görüşmesi de Hakem Kurulu'yla sonuçlandı ve kurul hükümetin zam teklifini aynen kabul etti. Hükümetin teklifi 2024 için %15+10, 2025 için %6+5'ti.

Fakat iki yılda da enflasyon bu orandan çok daha yüksek geldiği için bu iki yılda memurlara enflasyon farkı zammı yapıldı.

Merkez Bankası'nın enflasyon tahmini

Geçmiş yıllarda Hakem Kurulu'nun verdiği kararlar yalnızca hükümetin teklifiyle değil, aynı zamanda Merkez Bankası’nın enflasyon tahminiyle de yakın seyrediyordu.

Fakat sorun, Merkez Bankası'nın enflasyon tahmininin gerçekten çok uzak olmasıydı.

Örneğin 2021 için gerçekleşen enflasyon, tahminin 7 katı olmuştu.

Enflasyon tahmininin 2020-21 döneminde gerçekleşen enflasyondan büyük oranda sapması, memurların reel gelirinde önemli bir düşüşe yol açmış, dönem sonlarında maaşlara enflasyon farkı zammı yapılmıştı.

Benzer bir durum 2024-25 döneminde de yaşandı.

Fakat dönem sonlarında bu zam yapılsa da, dönem içinde yaşanan kaybın bir telafisi olmuyor.

Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, 14 Ağustos'taki raporunda 2026 sonu için enflasyon tahminlerinin yüzde 16, 2027 sonu tahminlerinin de yüzde 9 olduğunu açıkladı.

Böylece hükümetin 2026-27 teklifi önceki yıllarda olduğu gibi Merkez Bankası'nın tahminlerine yakın oldu.

Ancak beş yıldır tutturulamayan tahminlerin önümüzdeki iki yılda tutup tutmayacağını bilmek mümkün değil.

Kurula seçim nasıl yapılıyor?

Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’na göre Hakem Kurulu 11 kişiden oluşuyor.

Bunların yedisini Cumhurbaşkanı seçiyor.

Bunlar şöyle:

Cumhurbaşkanının seçmediği dört üye ise sendikalar tarafından belirleniyor.

Yasaya göre kurul beş gün içinde karar vermek zorunda.

Hakem Kurulu'nun yapısı neden eleştiriliyor?

BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Kocaeli Üniversitesi’nde çalışma ekonomisi ve endüstri ilişkileri üzerine çalışan Prof. Dr. Aziz Çelik, Hakem Kurulu kararının milyonlarca insanı etkilediğini belirtiyor.

Çelik, gelişmiş ülkelerde yalnızca üst düzey kamu görevlileri ve asker-hakim gibi belli meslek gruplarının grev yapmasının yasak olduğunu ve bu tür kurulların yalnızca bu meslek gruplarının maaş zamlarıyla ilgilendiğini aktarıyor.

Türkiye’de ise tüm memurlara grev yasağı olması nedeniyle bu kurulun kararının herkesi etkilediğini söylüyor.

Çelik'e göre adil bir pazarlık için memurlara grev yasağının kaldırılması gerek.

Çalışma ekonomisi uzmanı Çelik, kurulun yedisinin Cumhurbaşkanı tarafından atanmasının, bazılarının bir gecede görevden alınabilecek bakan yardımcısı gibi kişiler olmasının bağımsızlığı azalttığını söylüyor.

Bu tür kurullarda işveren ve sendika tarafından uzlaşılan uzmanların olması gerektiğinin altını çiziyor.

Kurula kimler katıldı?

Ajansların aktardığına göre 23 Ağustos'taki toplantıya katılanlar şöyleydi:

En düşük memur maaşı ve memur emeklisi aylığı ne kadar?

Temmuz-Aralık 2025 dönemi için aile yardım ödeneği de dahil edildiğinde en düşük memur maaşı 50 bin 503, en düşük memur emeklisi aylığı ise 22 bin 671 TL olarak belirlendi.