Milletvekili dokunulmazlığı hangi süreçlerin ardından kaldırılabiliyor?

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Özgür Özel hakkında "Cumhurbaşkanına hakaret", "suç işlemeye alenen tahrik", "kamu görevlilerine görevleri nedeniyle hakaret ve tehdit" iddiasıyla re'sen soruşturma başlattı.

Özgür Özel ve CHP İzmir Milletvekili Tuncay Özkan hakkında hazırlanan dokunulmazlık dosyaları 2 Temmuz'da Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Anayasa ve Adalet Komisyonu üyelerinden oluşan Karma Komisyon'a gönderilmişti.

Özel bu gelişme sonrası yaptığı açıklamada, "Bir ben kaldım, beni de atsın hapse. Demirden korksaydık, trene binmezdik. Bizim gündemimiz fezleke değil, halkın sorunlarıdır" demişti.

CHP lideri, yargının "siyasi baskı aracı" olarak kullanıldığını savunmuş, millete güvenerek siyaset yaptıklarını söylemişti.

Peki milletvekili dokunulmazlığı hangi süreçlerin ardından kaldırılabiliyor?

Hazırlık Komisyonu kuruluyor

Meclis Anayasa ve Adalet Komisyonu üyelerinden oluşan Karma Komisyonun başkanı, dokunulmazlık dosyalarını incelemek üzere her siyasi partinin Hazırlık Komisyonu'na verebileceği üyeler arasından kurayla 5 üyeli bir Hazırlık Komisyonu oluşturuyor.

Hazırlık Komisyonu, gizli oyla bir başkan ve sözcülük görevini de yapacak bir katip seçiyor.

Komisyon, kurulduğu andan itibaren en geç 1 ay içinde dosyayı inceleyerek raporunu hazırlıyor. Bütün evrakları inceleyip gerekirse o milletvekilini dinliyor ancak tanık dinleyemiyor.

Hazırlık Komisyonu, yasama dokunulmazlığının kaldırılması yönünde karar alırsa dosya Karma Komisyon'a havale ediliyor.

Karma Komisyon da 1 ay içinde Hazırlık Komisyonu raporunu ve eklerini görüşerek sonuçlandırıyor.

Komisyon, dokunulmazlığın kaldırılmasına veya kovuşturmanın milletvekilliği sıfatının sona ermesine kadar ertelenmesine karar veriyor. Kovuşturmanın ertelenmesini kararlaştırmışsa bu yöndeki raporu Meclis Genel Kurulu'nda okunuyor ve milletvekilleri süreçle ilgili olarak bilgilendiriliyor.

Bu rapora milletvekilleri tarafından 10 gün içinde itiraz edilmezse, rapor kesinleşiyor. İtiraz halinde ise rapor Genel Kurul gündemine alınıyor. İtiraz edilmeyen dosyalar Cumhurbaşkanlığına gönderiliyor.

Dokunulmazlığın kaldırılması yönündeki Karma Komisyon raporları, doğrudan Genel Kurul gündemine alınıyor.

Genel Kurul, raporu kabul ederek dokunulmazlığın kaldırılmasına ya da raporu reddederek yargılamanın dönem sonuna ertelenmesine karar verebilir.

Kovuşturma ertelenmiş ve karar Genel Kurul tarafından kaldırılmamış ise dönem yenilenmiş olsa bile milletvekilliği sıfatı devam ettiği sürece söz konusu vekil hakkında kovuşturma yapılamıyor.

Genel Kurul aşaması

Milletvekillerine dağıtılan Karma Komisyon raporu, Meclis Genel Kurulu'nda okunarak görüşülüyor.

Biri lehte diğeri de aleyhte iki milletvekili rapor üzerinde konuşma yapıyor.

Fezlekesi olan milletvekili isterse Hazırlık Komisyonu'nda, Karma Komisyon'da veya Genel Kurul'da savunmasını yapabiliyor ya da başka bir milletvekiline savunma yapması için bu hakkını verebiliyor.

Söz ve savunma talebi yoksa görüşmeler tamamlanıyor.

Daha sonra Karma Komisyon tarafından hazırlanan yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına dair rapor oylanıyor.

Genel uygulamaya göre açık oylama yapılıyor.

Meclis Genel Kurulu'nda dokunulmazlıkların kaldırılmasına ilişkin oylamada, karar yeter sayısı (151) yeterli oluyor.

Her milletvekili ve dosya için ayrı oylama yapılıyor

Meclis Genel Kurulu'nda oylamada, her milletvekili ve fezleke için ayrı oylama yapılıyor.

Bir milletvekili hakkında iki dosya varsa iki dosya ayrı ayrı oylanıp karara bağlanıyor.

Dokunulmazlık hangi dosya hakkında kaldırıldıysa yalnızca o fezleke hakkında yargılama yapılabiliyor.

Milletvekilinin dönem sonuna bırakılan dosyası hakkındaki dokunulmazlığı devam ediyor.

Genel Kurul kararı sonrası milletvekilinin dokunulmazlığı, söz konusu dosya için kaldırılmış oluyor.

Meclis Başkanlığı, dosyayı Cumhurbaşkanlığı aracılığıyla Adalet Bakanlığı'na gönderiyor.

Bakanlık da dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili hakkında gereğinin yapılması için dosyası ilgili savcılığa havale ediyor.

Savcılık dosyanın ulaşmasının ardından soruşturmaya kaldığı yerden devam ediyor, söz konusu milletvekilini tutuklanması talebiyle mahkemeye de sevk edebiliyor ya da tutuksuz olarak yargılanmasına da devam edebiliyor.

Dokunulmazlığı kalksa da milletvekilliği sürüyor

Bir milletvekilinin dokunulmazlığının kalkmasıyla milletvekilliği düşmüyor, devam ediyor.

Söz konusu milletvekili maaşını alıyor ve diğer sosyal haklarından yararlanıyor.

Bu milletvekili tutuklanmamışsa, Meclis'e gelerek yasama çalışmalarına da katılabiliyor.

Bir kişi nasıl tutuksuz olarak hayatını sürdürüyorsa, milletvekili de aynı şekilde çalışma hayatına devam edebiliyor.

Ancak milletvekili hakkındaki ceza kesinleştikten sonra Meclis Genel Kurulu'nda okunuyor, bu durumda milletvekilliği düşürülüyor.

Milletvekilinin yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine karar verilmesi halinde, Genel Kurul kararının alındığı tarihten itibaren 7 gün içinde ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın Anayasa'ya, kanuna veya Meclis İçtüzüğü'ne aykırı olduğu iddiasıyla iptal için Anayasa Mahkemesi'ne başvurabiliyor.

Anayasa Mahkemesi, iptal istemini 15 gün içinde kesin karara bağlıyor.