Ne bir deprem oldu ne de volkanik patlama yaşandı: Bir anda dev dalgalar oluştu… Gizemli tsunaminin sırrı sonunda çözüldü

Endicott Arm bölgesi, Alaska’nın güneydoğusunda, Juneau’nun yaklaşık 80 kilometre güneydoğusunda yer alan, dar ve uzun bir fiyort sistemi. Bu bölge, yoğun buzul faaliyetlerinin görüldüğü ve denizden erişimi olan izole doğasıyla biliniyor.

Turistik gemi turlarının da uğrak noktası olan Endicott Arm, aynı zamanda Tracy Arm-Fords Teras Ulusal Koruma Alanı’nın bir parçası. 10 Ağustos sabahı erken saatlerde bu bölgede meydana gelen olağanüstü olayın ardından, Endicott Arm’ın girişine yakın bir konumda bulunan Harbor Adası açıklarında 3 ila 4,5 metre (10 ila 15 feet) yüksekliğinde dalgalar kaydedildi.

Harbor Adası, Endicott Arm’ın kuzeybatısında, kıyıya oldukça yakın küçük bir kara parçası olup genellikle seyrek yerleşimli ve ulaşımı zor bir noktada yer alıyor. Ancak asıl dikkat çekici gelişme, aynı fiyort sistemine bağlı olan Sawyer Adası’nda suyun deniz seviyesinden 30 metre yüksekliğe (100 feet) kadar yükselmesiyle yaşandı.

ALASKA SARSILMADI AMA DALGALAR YÜKSELDİ: GÖZLER DEPREM MERKEZİNE ÇEVRİLDİ

Endicott Arm’daki dev dalgaların ardından gözler Alaska Deprem Merkezi’ne çevrildi. Ancak yapılan ilk incelemelerde bölgede herhangi bir büyük depremin izine rastlanmadı. Tsunamilerin genellikle güçlü sarsıntılarla tetiklendiği düşünüldüğünde, suyun bu kadar yükselmesine sebep olan olay, bilim insanları için adeta bir bilmeceye dönüştü.

Alaska Fairbanks Üniversitesi’nden yardımcı doçent Alec Bennett, “Bu tür olaylar sismik aktivite, yoğun yağış ya da yerin çözülmesi gibi etkenlerle tetiklenebilir. Ancak burada deprem yoktu. Çoğu zaman heyelanlar sismik olay gibi kaydedilir ve suyu yerinden oynatarak tsunami yaratır” diyerek olası senaryolardan söz etti.

Merkez Müdürü Michael West ise yaşananların büyüklüğüne dikkat çekerek, “Bu, Alaska’da son 10 yılda yaşanan her şeyden daha büyük” açıklamasını yaptı. Tüm bu veriler, olayın sıradan bir doğa olayı olmadığını net bir şekilde ortaya koydu.

Bu gönderiyi Instagram'da gör

Alaska Earthquake Center (@akearthquake)'in paylaştığı bir gönderi

SONUNDA GİZEM ÇÖZÜLDÜ

Ve sonunda sırrı çözen veriler geldi: Alaska Deprem Merkezi’nin detaylı analizlerine göre, Güney Sawyer Buzulu yakınlarında 3,5 milyar metreküp hacminde yaklaşık 40 bin olimpik yüzme havuzuna eşdeğer dev bir toprak kütlesi yer değiştirmişti. Bu olağanüstü heyelan, tsunamiye neden olan asıl etken olarak kayıtlara geçti.

Heyelanın ardından bazı kalıntılar Sawyer Buzulu’na doğru yuvarlanırken, büyük bir kısmı Tracy Arm Fiyordu’na düştü. Bu da fiyort içinde sıkışarak ‘seiche’ adı verilen, kapalı ya da yarı kapalı sularda oluşan yansımalı bir tsunamiye neden oldu. Alaska Deprem Merkezi, bu olayın 2015’ten bu yana yaşanan en büyük heyelan ve tsunami olabileceğini açıkladı.

ABD Sahil Güvenlik ekipleri, olayın ardından havadan bölgeyi inceledi. Elde edilen video görüntüleri, yamaçtan aşağı yuvarlanan molozların oluşturduğu yıkım yolunu net bir şekilde gözler önüne serdi.

Alec Bennett, olayın geçmişte yaşanan büyük tsunamileri anımsattığını belirterek, “1958’de Lituya Körfezi’nde yaşanan mega tsunami buna iyi bir örnek. O olayda 7,8 büyüklüğünde bir depremin ardından oluşan toprak kaymasıyla, dalga 100 metreyi açmıştı. Bu, kayıtlara geçen en yüksek dalga” diye konuştu.

Bennett ayrıca, dar koylar, göller ve benzeri coğrafi yapılar içinde bu tür afetlerin daha yaygın hale geldiğini belirterek, “Neyse ki bu olay yerleşim alanlarının dışında gerçekleşti. Ancak gelecekte bu tür olayların daha sık yaşanması kaçınılmaz olabilir” dedi.

Bu gönderiyi Instagram'da gör

FOX Weather (@foxweather)'in paylaştığı bir gönderi

BAŞKA BİR DOĞA OLAYI DAHA: BUZUL PATLAMASI REKOR SU SEVİYELERİ GETİRDİ

Tsunaminin hemen öncesinde Alaska’nın başkenti Juneau’da yaşanan başka bir doğa olayı da dikkat çekti. Bölgedeki bir buzulun patlaması sonucu şiddetli yağış ve eriyen kar suları, kentte büyük sele yol açtı. Özellikle Mendenhall Nehri ve Gölü çevresinde rekor düzeyde su seviyeleri görüldü.

Juneau Belediyesi internet sitesinde yaptığı açıklamada, vatandaşlara “hasarlı yapıların yakınından uzak durmaları, nehir kıyılarına yaklaşmamaları ve durgun suların içinden geçmemeleri” çağrısında bulundu. Ayrıca, yetkililer sel sularında araç kullanımının, dalga etkisiyle binalara zarar verebileceği uyarısında bulundu.

Bu yıl başında yerel ve federal kuruluşlarla iş birliği içinde yaklaşık 4 kilometrelik geçici bir set inşa eden belediye, olası bir felaketi büyük ölçüde önlemiş oldu. Juneau Belediye Başkanı Katie Koester, “Yeni bariyerler topluluğumuzu gerçekten korudu. Onlar olmasaydı, yüzlerce ev sular altında kalabilirdi” dedi.

Acil durum yöneticisi Ryan O’Shaughnessy, kullanılan 10 bin adet bariyerin 460’tan fazla evi korumaya yönelik dev, güçlendirilmiş kum torbalarından oluştuğunu belirtti. Projeye katılan ev sahiplerinden bir kısmı 10 yıl süresince yaklaşık 6 bin 300 dolarlık maliyetin yüzde 40’ını karşılamayı kabul etti. Ayrıca nehir kıyısının güçlendirilmesi için bazı mülk sahiplerinden 50 bin dolarlık bağış da toplandı.

Bu gönderiyi Instagram'da gör

Alaska Earthquake Center (@akearthquake)'in paylaştığı bir gönderi

GEÇMİŞTE DE BENZER PATLAMALAR OLMUŞTU

Geçmiş yıllarda yaşanan yıkıcı etkiler göz önünde bulundurulduğunda, bu önlemlerin zamanında alındığı anlaşılıyor. 2023 ve 2024 yıllarında, benzer buzul patlamaları sonucu yaklaşık 300 ev sel sularına teslim olmuştu.

Son haftalarda yaşanan bu iki büyük doğa olayı, Alaska’nın karşı karşıya olduğu çevresel tehditleri gözler önüne seriyor. Bir yanda devasa bir heyelan sonucu oluşan tsunamiler, diğer yanda hızla eriyen buzulların neden olduğu sel felaketleri… Uzmanlar, bu tür afetlerin yalnızca doğa olayları değil, aynı zamanda iklim değişikliği ve coğrafi risklerin de bir sonucu olduğuna dikkat çekiyor.

Her ne kadar bu olaylarda büyük can kaybı yaşanmasa da alınan önlemler ve yapılan yatırımların ne denli kritik olduğu bir kez daha kanıtlandı. Alaska yetkilileri ise benzer olaylara karşı uzun vadeli dirençli altyapı planlarının gerekliliğine vurgu yapıyor.
Daily Mail’in ‘Troubling cause of mysterious 100-foot 'ghost tsunami' in Alaska is revealed by scientists’ başlıklı haberinden derlenmiştir.