Okul kantinlerinde sağlıklı gıda için işbirliği çağrısı Ankara Haberleri

BUĞRAHAN AYHAN/ŞEYMA GÜVEN - Gıda uzmanları, sivil toplum kuruluşları ve veliler, çocukların sağlıklı beslenmesi amacıyla kantinlerde yalnızca "Okul Gıdası" logolu ürünlerin satışını düzenleyen tebliğin planlandığı gibi 2026'da yürürlüğe girmesi ve bu alandaki denetimlerin artırılması çağrısında bulundu.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), okulların, çocuklar ile ergenlerin beslenmesi ve gelişimini desteklemek için ideal bir ortam olduğuna, okullar aracılığıyla sağlıklı beslenmenin teşvik edilebileceğine işaret ediyor.

Türkiye'de de bu çerçevede gerek mevzuat düzenlemeleri gerekse denetimler yoluyla çocukların okullarda sağlıklı gıdaya erişimine yönelik çalışmalar yürütülüyor.

Bu kapsamda, Milli Eğitim Bakanlığı'na (MEB) bağlı resmi ve özel okullar bünyesinde faaliyet gösteren kantin, kafeterya ve büfe gibi gıda işletmelerinde satışa sunulacak hazır ambalajlı gıdalarda "Okul Gıdası" logosunun yer almasına ilişkin protokol, MEB, Sağlık Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı arasında 2019'da imzalanırken, "Okul Gıdası Hakkında Tebliğ" de 2020'de Resmi Gazete'de yayımlandı.

Söz konusu tebliğin uygulanması, firmaların "Okul Gıdası" onayı alan ürün çeşidinin artırılması, kantinlerde ürün teminindeki zorlukların giderilerek gereken hazırlıkların tamamlanması amacıyla 14 Eylül 2026'ya ertelendi.

Konuya ilişkin AA muhabirine değerlendirmelerde bulunan gıda uzmanları, sivil toplum kuruluşları ve veliler, yeni eğitim öğretim döneminde, çocukların sağlıklı beslenmesi amacıyla hazırlanan bu uygulamanın hayata geçmesini, bu alandaki denetimlerin artırılmasını ve tüm paydaşların sürece etkin şekilde dahil edilmesini beklediklerini ifade etti.

- "Denetim sayılarının sıklaşması gerekiyor"

Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Remziye Yılmaz, okullarda satılan gıdaların, öğrencilerin okul başarısının yanı sıra genel sağlık durumunu da etkilediğine, bu kapsamda yayınlanan tebliğin oldukça önemli olduğuna dikkati çekti.

Çocuklarda dikkat, odaklanma ve okul başarısında beslenmenin önemine işaret eden Yılmaz, şunları kaydetti:

"Tebliğ aslında genel olarak baktığınızda oldukça yeterli ve kapsamlı. Ancak tebliğde yayın, içerik bakımından bir sorun olmamakla birlikte, tebliğin uygulanması konusunda önemli sorunlar olduğunu söyleyebiliriz. Örneğin, bu tebliğin uygulanması yalnızca Milli Eğitim Bakanlığının sorumluluğunda değil. Aynı zamanda bütün okullarda bu tebliğin uygulanması konusunda paydaşlar söz konusudur. Öncelikle okul müdürleri, öğretmenler ve veliler bu tebliğin bir paydaşıdır. Öğrencilerin yeterli ve dengeli beslenebilmesi için bu tebliğin yürürlükte olması önemli ama en önemli kısımlardan birisi de denetim. Eğer tebliğin uygulanıp uygulanmadığına dair denetim süreci işletilmezse, maalesef tebliğin yürürlükte olması yeterli olmuyor."

Okul yönetimi, öğretmenler ve velilerin denetimlerin sıklaştırılması ve ülke çapında yaygınlaştırılması için hassasiyet göstermesi durumunda tebliğin uygulanmasının kolaylaşacağını aktaran Yılmaz, "Denetim mekanizmalarının zayıf kalması, tebliğin amacından sapmasına ve öğrencilerin sağlıklı beslenmeden mahrum kalmasına yol açabilir. Bu nedenle, denetim sayılarının sıklaşması ve bilinçli bir şekilde okul yönetimi, öğretmenler ve veliler tarafından organize edilmesi gerekli." dedi.

Yılmaz, sağlıklı beslenmeye ilişkin eğitimler ve farkındalık çalışmalarının yapılması, aileler ve çocukların bu konuda bilinçlendirilmesi tavsiyesinde bulundu.

- "Kendi içlerinden ekip oluşturarak kantinleri denetleyebilirler"

Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Toplu Beslenme Sistemleri Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mevlüde Kızıl da okullardaki denetimin, yönetmeliklerin doğru bir şekilde gerçekleşip gerçekleşmediğini görmenin en büyük ayağını oluşturduğuna işaret etti.

Tebliğin temel amacının çocukluk çağı obezitesinin önüne geçmek olduğunu vurgulayan Kızıl, bu konuda bakanlıklara önemli görevler düştüğünün altını çizdi.

Kızıl, "Milli Eğitim Bakanlığı'na çok fazla görev düşüyor, çünkü okul kantinleri onların kendi bünyesi içerisindeki okullarda mevcut. Aslına bakarsanız kendi içlerinden bir ekip oluşturarak da kantinleri denetleyebilirler ya da Sağlık Bakanlığından destek alıp Sağlık Bakanlığı bünyesinde çalışan diyetisyenlerin de ekip içerisine dahil olarak belli aralıklarla bunların kontrollerinin yapılması, satışa uygun olmayacak ürünlerin satılıyor olmasında gerekli önlemlerin alınması çok önemli bir basamak olacak diye düşünüyorum." değerlendirmesinde bulundu.

- "Okul kooperatifleri kurulması kolaylaştırılmalı"

Eğitim-Bir-Sen Genel Başkan Yardımcısı Muammer Karaman ise çocukların sağlıklı ürünlerle buluşturulmasının bu konuda tüm paydaşların işbirliği içinde hareket etmesinin önemine dikkati çekti.

Çocukların sağlıklı beslenmesini amaçlayan tebliğin 2019'dan bu yana uygulamaya geçirilmediğini, sürekli bir ertelemenin söz konusu olduğunu ve artık hayata geçirilmesinin beklendiğini dile getiren Karaman, "Aradan geçen yıllar boyunca bu tebliğin uygulanma imkanı bulunmamış gözüküyor, tebliğ sürekli erteleniyor. Bu sorun, tebliğin kendisinden mi kaynaklanıyor, eksiklikler neler? Bunlar tespit edilmeli. 2026 yılında da bu tebliğin uygulanabilirliği ile ilgili ciddi tereddütler var. Bu konu incelenmeli." diye konuştu.

Karaman, tüm paydaşlarla, tebliğin uygulanması konusundaki eksikliklerin tespit edilerek gerekli adımların atılması gerektiğinin altını çizdi.

Okul kantinlerinin işletmelere devrine ilişkin süreçlerin gözden geçirilmesinin, okul kooperatiflerinin desteklenmesine yönelik düzenlemeler yapılmasının önemli olduğuna da değinen Karaman, şöyle devam etti:

"Okul kooperatiflerinin daha işlevsel hale getirilmesini, okul kooperatifleri kurulmasının kolaylaştırılmasının doğru bir çözüm yolu olabileceğini düşünüyoruz. Çünkü, okul kooperatifleri çocuklarımızın tutumlu olmaya, yatırım yapmaya, müteşebbis olmaya yöneltecek bir fonksiyon icra eder. Okul kooperatifleri, fiyatlandırmada dengeleyici unsur, sağlık ve hijyen koşullarının yerine getirilmesinde itici bir güç rolü oynayabilir. Bu sebeple okul kooperatiflerinin varlığını önemsiyor ve tekrar güçlendirilmesi gerektiğini düşünüyoruz."

Çocukların sağlıklı beslenmesi ve geleceklerinin daha iyi olması adına sivil toplum kuruluşlarının da denetleyici ve teşvik edici bir rol üstlenebileceğini belirten Karaman, "Hazırlayacağımız raporlar, odak analizlerle, süreci yürütecek bakanlıklara katkı vermek için çabalayacağız. Bu manada hazırlıklarımızı sürdüreceğiz." ifadelerini kullandı.

- "Markette bile tercih etmeyeceğimiz markaları kantinlerde görüyoruz"

Velilerden Elif Arıcı da okul kantinlerinde sağlıksız ürünlerin satıldığını dile getirdi.

Bu konuya yönelik tedbirlerin artırılması, uygulamanın hayata geçirilmesi gerektiğini dile getiren Arıcı, "Kantinlerde bizim istemediğimiz şeyler satılıyor ve bunun için bir denetleme gerekiyor. Çocuğumuzun abur cubur, paketli gıda tüketmemesi gerektiğinin de farkındayız ama maalesef hiçbir şekilde önlem alınmıyor. Kantinlerde şeker ve cips satılıyor. Bir okul kantininde cipsin olmaması gerekiyor. Yani çocuk ister istemez birinci sınıfa gittiği için kantinde sağlıklı yiyecekler dışında cipse yöneldiğinin farkındayız." dedi.

Veli Merve Keskin ise ilkokul 2'nci sınıftaki çocuğunun okul kantininden alışveriş yapmasına izin vermediğini belirterek, "Okulların bununla ilgili denetime girmesi gerekiyor çünkü çocuklar için markette bile tercih etmeyeceğimiz markaları biz kantinlerde görüyoruz, görmek de istemiyoruz. Özellikle hazır keklerin içerisinde birçok yasaklı madde çıktı, buna rağmen kantinde bunlar satılmaya devam ediyor." diye konuştu.