Özel, Yalvarıyorum, Trump a satılmasın dedi: Nadir elementler nedir?

CHP lideri Özgür Özel, partisinin grup toplantısında Bloomberg'in 'Türkiye nadir elementler için ABD ile görüşüyor' iddiasını gündeme taşıdı. Özel, "Yalvarıyorum. Türkiye nadir elementlerle ilgili ayağa kalkmalıdır. AK Partililere de çağrımdır. MHP'lilere de çağrımdır. Millete şikayet ediyorum. Nadir elementler Türkiye'nin geleceğidir. Trump'a verilemez, sattırmayalım" dedi. Peki nadir elementler nedir? 

Halk TV'nin derlediği göre; ABD’nin Türkiye’den çok ucuza alacağı elementler, ABD açısından milyarlarca dolarlık katma değer üretme potansiyeline sahip.

Türkiye, Eskişehir-Beylikova’daki nadir toprak elementleri rezervi için Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile iş birliği görüşmeleri yürütüyor. Taraflar arasında henüz imzalanmış bir anlaşma bulunmamakla birlikte, Beylikova sahasında çıkarılan elementlerin işlenmesi ve rafine edilmesi konusunda teknoloji ve yatırım ortaklığı seçenekleri değerlendiriliyor.

Eskişehir’deki rezerv, 2022 yılında Maden Tetkik Arama (MTA) ve Eti Maden tarafından yaklaşık 694 milyon ton cevher olarak açıklanmıştı. Bu miktar, Türkiye’yi Çin’den sonra ikinci büyük nadir toprak elementi potansiyeline sahip ülke konumuna getiriyor. Saha, Neodimyum, Praseodimyum, Disprosyum, Terbiyum, Lantan, Seryum, İtriyum ve Skandiyum gibi stratejik önemdeki elementleri barındırıyor.

Uzmanlara göre bu elementler, günümüz teknolojilerinde merkezi bir role sahip. Neodimyum ve Praseodimyum, elektrikli araç motorları ve rüzgâr türbinleri için gerekli kalıcı mıknatısların üretiminde kullanılıyor. Disprosyum ve Terbiyum, yüksek sıcaklıklara dayanıklı mıknatısların üretimini mümkün kılıyor. Lantan ve Seryum, otomotiv katalizörlerinden enerji pillerine kadar pek çok alanda kullanılırken, İtriyum, Europyum ve Terbiyum gibi elementler LED ekranlar, lazer sistemleri ve fiber optik ağlarda değerlendiriliyor.

Skandiyum, havacılık ve uzay sanayisinde kullanılan hafif ama yüksek dayanımlı alüminyum alaşımlarında tercih ediliyor. Bu özellikleri nedeniyle nadir toprak elementleri, elektrikli ulaşım, yenilenebilir enerji, savunma sanayii ve dijital üretim zincirlerinde temel hammadde olarak kabul ediliyor. Enerji dönüşümü sürecinde rüzgâr türbinleri, elektrikli araç motorları ve batarya teknolojileri bu elementlere doğrudan bağımlı hale geliyor.

Türkiye, 2023 yılında Beylikova’da bir pilot tesis kurarak sınırlı ölçekte rafineri çalışmalarına başlamıştı. Ancak tam ölçekli üretim için gerekli olan ayırma, saflaştırma ve rafinasyon teknolojileri henüz yerli olarak geliştirilmiş değil.

Bloomberg’in haberine göre, ABD tarafının görüşmelerde özellikle bu teknolojilerin sağlanması ve üretim zincirinin belli bölümlerinin ABD sanayisine entegre edilmesini önerdiği, Türkiye’nin ise teknoloji transferi ve yerli katma değer şartlarını gündeme getirdiği belirtiliyor.

Nadir toprak elementlerinin işlenmesi, yüksek yatırım gerektiren ve çevresel açıdan hassas süreçler içeriyor. Bu nedenle dünya üretiminin yaklaşık yüzde 90’ı halen Çin tarafından gerçekleştiriliyor. Türkiye’de ise Beylikova sahasındaki üretim sürecinin hangi modelle ilerleyeceği, “çıkarılan cevherin mi yoksa işlenmiş ürünün mü ihraç edileceği” tartışmalarıyla birlikte değerlendiriliyor.

Uzmanlar, nadir elementlerin 21. yüzyılda “petrol kadar kritik” bir stratejik kaynak haline geldiğine dikkat çekiyor. Bu elementler savunma sistemlerinden yenilenebilir enerji teknolojilerine, dijital cihazlardan uzay endüstrisine kadar birçok sektörde kullanılıyor.