Prof. Dr. Işıklı: Karaz, Anadolu nun bir kültürü Erzurum Haberleri

ERZURUM Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Işıklı, yaklaşık 5 bin 500 yıl önce Doğu Anadolu'dan başlayıp 13 ülkeye yayılan Karaz kültürünün bir Anadolu kültürü olduğunu söyledi. Karaz kültürünü ortaya çıkarmak için kazılar yapıldığını belirten Işıklı, genç araştırmacıların teşvik edilerek daha fazla kazı yapılması gerektiğini bildirdi.

Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından 'Karaz Kültürü ve Ötesi: Büyük ve Karmaşık Kültürel Bir Olgunun Anatomisi' sempozyumu düzenlendi. Kafkaslardan İran içlerine, Doğu Anadolu'dan Levant kıyılarına dek devasa bir coğrafyada yayılım gösteren Karaz Kültürünün çekirdek bölgelerinden biri olan Erzurum'da Arkeoloji Müzesi'nin ev sahipliği yaptığı sempozyuma alanında uzman isimler katıldı. Bilim insanları tarafından 42 bildiri sunulan sempozyumun açılışında konuşan Erzurum Arkeoloji Müzesi Müdürü Hüsnü Genç, "Sempozyum, geçmişi anlamamıza ve gelecek nesillere aktarmamıza vesile olacak. Bu sempozyum sadece bir akademik buluşma olmanın ötesinde kültürel mirası koruma ve tanıtmaya da vesile olacak, farkındalık oluşmasını sağlayacaktır. Katılımcıların sunumları Erzurum tarihini olduğu gibi Karaz kültürünü daha iyi anlamamıza ve gelecek nesillere aktarmamıza vesile olacaktır" dedi.

Erzurum Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Yer, Karaz kültürünün yalnızca Doğu Anadolu'nun değil Mezopotamya'dan Kafkasya'ya Orta Asya'ya uzanan geniş bir medeniyet çemberinin köşe taşlarından biri olduğunu belirtti.

İLK SEMPOZYUM

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Bülent Gönültaş, Karaz kültürüyle ilgili ilk kez bir sempozyum düzenlendiğini söyledi. Sempozyumun hayalleri olduğunu ifade eden Gönültaş, "Daha 2'nci Dünya Savaşı sırasında Doğu Anadolu'ya gelen Dr. Hamit Zübeyir Koşay, bu bölgede çalışmalara başladı. Başlama amacı Hititlerin Anadolu'ya geliş süreçlerini araştırmaktı. Sadece bir sondaj kazısıyla başlayan ama günümüzde 10'dan fazla ülkenin sınırlarında ve yoğunlukla Anadolu coğrafyası olmak üzere yeşeren bir kültürden bahsediyoruz. Barışçıl bir kültür ama kendi içerisinde homojen farklı coğrafyalarda, farklı özellikleri olan bir kültürden bahsediyoruz" diye konuştu.

‘BU KÜLTÜRÜ ÜLKEMİZİN BİR KÜLTÜRÜ OLARAK GÖRMEMİZ GEREK’

Erzurum Arkeoloji Müzesi'nde açılan Karaz sergisini davetlilere gezdiren Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Işıklı, Türk Arkeoloji tarihinde ilk defa bir Karaz sempozyumu gerçekleştirildiğini belirtti. Karaz kültürünün günümüzden yaklaşık 5 bin 500 yıl önce bu coğrafyada yaşayan büyük bir kadim kültür olduğunu bildiren Işıklı, "Bugünkü Doğu Anadolu köylerine benzeyen köylerde yaşayan halkların oluşturduğu bir kültür. Daha çok tarım ve hayvancılıkla geçinen bugünkü köy modellerinden çok uzak almayan kültürel bir model olarak karşımıza çıkıyor. Aslında Karaz, Kura ve Aras nehirlerinin oluşturduğu bir kültür. Güney Kafkasya ve Doğu Anadolu'nun büyük bir kısmını anayurt toprağı olarak kabul ediyoruz. Buradan diğer bölgelere yayılıyor. Bugün ki Ürdün, İsrail, Filistin sınırlarına kadar ulaştığını biliyoruz. Anadolu'nun içlerine kadar gidiyor. Sivas'a kadar gittiğini biliyoruz. Hazar kıyılarına, İran topraklarına yayılıyor. Çok geniş bir coğrafyada çok uzun süre varlık gösteriyor. Yaklaşık bin 500 yıl boyunca bu kültürün var olduğunu ve 13 ülkenin sınırlarına yayıldığını ama aynı zamanda bu kültürün ana toprakları ortaya çıkış topraklarının Doğu Anadolu olduğunu biliyoruz. Bu kültür kadim ve büyük bir kültür olmakla beraber bizim Anadolu'muzun, bizim ülkemizin bir kültürü olarak görmemiz gereken bir kültürel yapılanma" dedi.

‘DAHA AZLA KAZI, DAHA FAZLA ARAŞTIRMA’

Bu kültürü biraz daha popüler hale getirmek ve halka ulaştırılması için daha fazla çalışma yapılması gerektiğini ifade eden Prof. Dr. Işıklı, şunları söyledi:

"Müzelerimiz son 10 yıldır büyük bir ivme yaşıyor. Bu kültürel yapılanmayı daha çok tanıtıyoruz. Biz arkeologlar, müzeciler kendi içimizde bunu biraz daha evirip çeviriyorduk. Kendi içimizde anlatıyorduk ama artık halkın da ulaşabileceği imkânlar var müzeler sayesinde. Biz de tabi aldığımız ivmeyle daha fazla daha farklı işler yapmaya kültüre, sanata, tarihe, arkeolojiye insanımızı toplumumuzu biraz daha çekmeye çalışıyoruz. Eksiklerimiz var. Biz bunları görüp farkına varmak için bu tür sempozyumları yapıyoruz. Bu kültürle ilgili daha fazla ne yapılabilir, görünürlüğü nasıl artırılabilir bunları konuşacağız. Tabii arkeologlar için vazgeçilmez olan daha fazla kazı. Daha fazla araştırma. Bununla bağlantılı daha fazla yayın. Müzelerimizde daha fazla zenginleşecek yeni çıkarılacak eserlerle. Yeni açılan ören yerleriyle beraber görünürlük daha da artacak."

‘GENÇ ARAŞTIRMACILARI TEŞVİK ETMEK GEREKİR’

Karaz kültürüne yönelik en ciddi kazıların Keban Barajı kapsamında yapıldığını kaydeden Prof. Dr. Işıklı, "Ülkemizde en ciddi kazılar 1960-1970'li yıllarda Elazığ, Malatya'da Keban projesi kapsamında yapıldı. O dönemde 20 kazı yapıldı. Daha sonra ne yazık ki Doğu Anadolu'da kazılar büyük bir kesintiye uğradı. Günümüzde ise Doğu Anadolu'da 5 bölgede sistematik Karaz kazıları devam ediyor. Erzurum'da bu Değirmenler, Pulur ve Hınıs'ta Karaz kültürüne ait eserlerin çıkarıldığı kazılar var. Elazığ, Malatya ve Van'da da çalışmalar var. Kazıların kesinlikle daha fazla artırılmasına ihtiyaç var. Yeni genç araştırmacıların bu alana yönelmesi gerekiyor. Arkeologlar Doğu Anadolu'da çalışmak yerine batıda çalışmayı tercih ediyor. Doğu Anadolu biraz daha zor geliyor belki ama ben yaklaşık 30 yıldır akademik kariyerimizin her aşamasını Doğu Anadolu'da geçirdim. Çok da zevkli ve keyifli, verimli oldu. Bu bölgede çalışmanın da kendine göre has heyecanları var. Bence genç araştırmacıları buna teşvik etmek gerekiyor" diye konuştu.