Romalıların fethedemediği tek halk: Bir süper güç kurdular Sözcü Gazetesi

Roma İmparatorluğu'nun uzun tarihinde, çok az halk Roma'nın askeri gücüne karşı gerçek anlamda direnebilmiştir. Ancak bunlardan sadece biri, Roma'ya karşı yenilgisiz direniş göstermiş ve aynı zamanda Antik Çağ'ın en etkileyici Asya süper güçlerinden birini kurmuştur: Partlar.

Partların kökenleri hala tarihçiler arasında tartışılmakla birlikte, Roma'nın asla tam anlamıyla fethedemediği tek muhaliflerdi. MÖ 247 yılı civarında kurulan Part İmparatorluğu, M.S. 224'te Akdeniz'den Çin sınırlarına kadar uzanan geniş topraklarda hüküm sürmüştür.

Strabon, Partların ilk hükümdarı Arşak'ın, göçebe İranlı Dahiler'in bir kolu olan İskit Parni kabilesinden geldiğini belirtmiştir. Bu kabileler MÖ 250 civarına kadar Parthava bölgesine (Hazar Denizi'nin güneydoğusu) yerleşmişlerdir.

Crassus öldürülmüş, Roma lejyonları yok edilmiş...

Partların imparatorluk kurma yolculuğu, Büyük İskender'in fetihlerinin mirası olan Seleukos İmparatorluğu'nun zayıflamaya başladığı dönemde başlamıştır. MÖ 247 yılında, yerel bir isyandan yararlanan Arşak, Parthava eyaletini ele geçirerek bağımsızlığını ilan etmiş ve ilk Part kralı olmuştur. Onun halefleri, o dönemdeki büyük imparatorluklar arasındaki çatışmaları lehlerine çevirmiş, böylece Partlar büyük bir imparatorluk gücüne dönüşmüştür. En önemli liderlerinden biri olan Mithridates I, MÖ 171 ile MÖ 138 arasında büyük toprak fetihleri yapmış ve Baktriya, Medya, Babil ve Mezopotamya'yı ele geçirmiştir. Partlar, zamanla Batı Asya'da güçlü bir imparatorluk kurarak, bölgesel güçleri yenmiş ve yeni topraklar kazanmıştır.

Part İmparatorluğu'nun zirveye ulaşması, II. Mithridates'in hükümdarlığı dönemine denk gelir. Bu dönemde, Partlar hem bölgenin siyasetine hem de Doğu ile Batı arasındaki ticarete etkili bir şekilde yön vermiştir.

Roma, birçok çatışmaya rağmen Part İmparatorluğu'nu fethetmeyi başaramamıştır. İlk ciddi çatışmalar MÖ 1. yüzyılda yaşanmış, en dramatik an ise MÖ 53'teki Carrhae Muharebesi'nde yaşanmıştır. Bu savaşta, Roma ordusu Crassus'un komutasında, Part generali Surena tarafından tamamen yok edilmiştir. Crassus öldürülmüş, Roma lejyonları yok edilmiş ve Roma sancakları ele geçirilmiştir; bu, Roma için büyük bir utanç kaynağı olmuştur.

Hızlı ve ölümcül saldırılarla Roma ordusuna büyük kayıplar verdiler

Partlar, geleneksel Roma ordusunun karşı koyamayacağı bir savaş taktiğine sahipti. "Vur-kaç" stratejisinin ustaları olan atlı okçular, hızlı ve ölümcül saldırılar yaparak Roma ordusuna büyük kayıplar vermiştir. Ayrıca, İmparator Trajan, Mezopotamya'ya yaptığı seferlerde Part İmparatorluğu'nu zorlu bir şekilde yenebilmiş ve sonunda doğu emellerinden vazgeçmek zorunda kalmıştır.

Partlar sadece savaşçı değillerdi. Hükümdarları "kralların kralı" unvanını kullanarak, Pers modeline dayanan bir yönetim biçimi benimsemişler, ancak aynı zamanda Yunan kültürünü de benimseyerek hoşgörülü bir bürokratik sistem oluşturmuşlardır. Part İmparatorluğu'nun sarayları zenginlikleriyle ünlüydü. Örneğin, Surena gibi generaller, binlerce deve, cariye ve kişisel muhafızlarıyla seyahat ediyorlardı. Plutarkhos'un yazdığına göre, Surena'nın maiyeti 10.000 kişiyi aşmış ve bunlar arasında ağır zırhlı şövalyeler ve silahlı vasallar da bulunuyordu.

Yaklaşık dört yüzyıl süren bir hakimiyetin ardından, Part İmparatorluğu iç çatışmaların etkisiyle dağılmaya başlamıştır. Taht kavgaları, siyasi suikastlar ve merkezi otoritenin zayıflaması, imparatorluğun temellerini aşındırmıştır. Sonunda, M.S. 224'te Fars bölgesinin hükümdarı Ardeşir, son Part kralı IV. Artabanus'u yenerek Sasaniler'in temelini atmış ve Part İmparatorluğu'na son vermiştir.