Rusya ve Azerbaycan arasında kriz derinleşiyor: iki ülke arasındaki mücadelenin asıl nedeni Zengezur Koridoru

Azerbaycan'a ait yolcu uçağının 25 Aralık 2024'te Rus hava sahasındayken yerden açılan ateşle hasar görmesi sonucu düşmesiyle başlayan süreç, Yekaterinburg'da Azerbaycanlıların ikamet ettiği evlere düzenlenen baskınlarda 2 Azerbaycanlının öldürülmesiyle krize dönüştü.

Rus güvenlik güçlerince, 27 Haziran'da Yekaterinburg'da Azerbaycanlıların ikamet ettiği evlere düzenlenen baskınlarda 2 Azerbaycanlı öldürüldü, birkaç kişi ağır yaralandı ve 9 kişi de gözaltına alındı. Rusya'nın Bakü Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Pyotr Volokovıh, Dışişleri Bakanlığına çağrılarak Azerbaycan'ın tepkisi dile getirildi.

İki ülke arasında tansiyon 1 Temmuz'da Rusya'ya ait haber ajansı Sputnik'in Bakü Ofisine Azerbaycan polisi tarafından operasyon düzenlenmesi ve bazı çalışanların gözaltına alınmasıyla doruk noktasına çıktı. Yerel basında yer alan haberlerde, gözaltına alınan Sputnik'in 2 çalışanının, aynı zamanda Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) mensubu olduğu iddia edildi.

Rusya'nın Yekaterinburg kentinde tutuklanan Azerbaycan vatandaşı Bekir Safarov, Rus yetkililerin yürüttüğü cinayet soruşturması kapsamında hakim karşısına çıkarıldı. Safarov, Ermeni subay Gurgen Margaryan'ı öldürmekle suçlanıyor. Safarov'un kaldığı eve düzenlenen baskında, Azerbaycan vatandaşı kardeşler Ziyadin ve Hüseyin Safarov Rus güvenlik güçlerinin ateş açması sonucu hayatını kaybetmişti.

RUSYA'DAN VATANDAŞLARINA DİKKATLİ OLMA ÇAĞRISI

Son olarak Rusya Dışişleri Bakanlığı, Azerbaycan’da bulunan Rus vatandaşlarına yönelik uyarı yayımladı. Bakanlıktan yapılan açıklamada, Azerbaycan'daki Rus vatandaşlarına temkinli olmaları çağrısı yapıldı.

Azerbaycan’a seyahat edecek Rus vatandaşlarının "ülkedeki durumu" dikkate almaları gerektiğine işaret edilen açıklamada, "Azerbaycan’da bulunan vatandaşlarımızı daha dikkatli ve temkinli davranmaya çağırıyoruz" denildi.

Uzmanlar, Rusya ve Azerbaycan arasındaki mücadelenin temelinde Zengezur Koridoru'yla ilgili gelişmelerin yattığını düşünüyor. Zengezur Koridoru'nun bölgede sadece ekonomik ilişkileri değil siyasi dengeleri de değiştireceği görüşünü paylaşan uzmanlar, iki ülkenin Koridor projesinde kaydedilen ilerleme nedeniyle karşı karşıya geldiği görüşünü paylaştı.

Azerbaycan güvenlik güçlerinin Bakü'deki Sputnik ofisine düzenlediği baskında Rus vatandaşları İgor Kartavıh ve Yevgeni Belousov gözaltına alınmıştı.

ZENGEZUR KORİDORU

2020 yılında, 2. Karabağ Savaşı Azerbaycan’ın mutlak üstünlüğüyle sona erince, bölgedeki güç dengesinin yeniden şekillenmesinin de yolu açılmış oldu. Savaş sonrasında imzalanan anlaşmada, Ermenistan’ın yaklaşık 30 yıldır elinde tuttuğu topraklardan geri çekilmesi öngörülmüş ve burada oluşacak güven atmosferi sayesinde yeni ulaşım koridorlarının hayata geçirileceği belirtilmişti.

Azerbaycan ile Nahçıvan arasında açılacak yeni ulaşım bağlantısı, bu anlaşmanın en önemli maddelerinden biri oldu. Öyle ki Orta Asya’dan Azerbaycan’a ulaşan ulaşım koridorları tam da bu noktada bıçak gibi kesiliyor ve Azerbaycan'ın Nahçıvan ve sonrasında Türkiye ile bağlantı kurması engellenmiş oluyordu.

Zengezur birçok ülkenin ilgi alanına giren bir coğrafyada yer alıyor. Çok karmaşık bu denklemin en önemli tarafları; İran, Ermenistan, Azerbaycan, Rusya ve Türkiye. Zengezur Koridoru üzerinde birçok aktörün birbirinden farklı çıkar alanları olduğundan, çarpışan çıkarlar coğrafyadaki gerginliğin artmasına da sebep oluyor. Zengezur’un açılması, bütün bölge ülkelerinin kendi aralarında ve diğer coğrafyalarla bağlantı kurmasını kolaylaştıracak, ticaret ve lojistik ilişkilerinin güçlendirilmesiyle, refahın artmasına paralel olarak gerginliklerin yerini yeni iş ilişkileri alacak.

'DİPLOMATİK VE SİYASİ GERİLİM ARTACAK'

AZ News'e değerlendirmede bulunan siyaset bilimci Engin Özer, Güney Kafkasya'daki tüm önemli gelişmelerin, üst düzey diplomatik temaslardan gözaltılara kadar, Avrasya'nın gelecekteki lojistik ağları üzerindeki büyük mücadelenin bir yansıması olduğu yorumunu yaptı. Özer'e göre, bu ağlar üzerinde hakimiyet kurmak yalnızca ekonomik çıkarlar değil, aynı zamanda siyasi nüfuz anlamına da geliyor.

Özer, Rusya ile Azerbaycan arasında silahlı bir çatışma ihtimalinin düşük olduğunu belirtirken, "diplomatik ve siyasi gerilimlerin artarak süreceğini" öne sürdü. Azerbaycan'ın 2022'de Rusya ile imzaladığı Müttefik İşbirliği Bildirisi'ni gözden geçirmesi veya feshetmesi ihtimaline dikkat çeken Özer, Bakü'nün Türkiye ile askeri iş birliğini derinleştirmeye devam edebileceğini kaydetti.

KORİDOR'UN SİYASİ ÖNEMİ

CNN Türk'e konuşan gazeteci Tural Müseyibov, Zengezur'un açılmasıyla bölgede büyük bir ticaret olanağı doğacağını belirterek, Koridor'un sadece ekonomik değil siyasi önemi olduğunu da vurguladı. Müseyibov, Zengezur Koridoru sayesinde Ermenistan'ın da ticari fayda sağlayacağını ifade etti ve Erivan yönetiminin Azerbaycan ile barış içinde yaşaması gerektiğini anladığını sözlerine ekledi.

Ermenistan Vumhurbaşkanı Nikol Paşinyan'ın da Zengezur Koridoru'yla ülkesinin güçleneceğini anladığını dile getiren Müseyibov, Azerbaycan'ın komşularıyla kavga ederek yaşamak istemediğinin altını çizdi. Müseyibov, Zengezur konusunda anlaşılmasıyla Kafkasya'da taşların yerine oturacağını bildirdi.

Türkmedya Ankara temsilcisi Melik Yiğitel ise Bakü ve Ankara'nın kaderinin aynı olduğunu söyledi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Azerbaycan'ı karşısına almak istemeyeceğini savunan Yiğitel, İran'ın da Zengezur Koridoru'nda güvenlik sorunu yaşanmaması için projeye dolaylı yoldan da olsa dahil olacağını belirtti.