Sanayiden ayrılanlar hizmet sektöründe

MERKEZ Bankası’nın (TCMB) blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yer alan ‘İstihdamda Sektörel Kaymalar ve Çalışan Geçişleri’ başlıklı analizde, istihdam piyasasında yaşanan değişimler ele alındı. Analizde TÜİK’in yayımladığı ücretli çalışan verileri üzerinden yapılan değerlendirmede, 2024 Mayıs-2025 Mayıs arasında toplam istihdam yüzde 1.2 oranında arttığı; ancak istihdamın sektörel dağılımında değişiklikler yaşandığı belirtildi. Buna göre, sanayi sektörünün istihdamı söz konusu dönemde yaklaşık 157 bin kişi (yüzde 3.1) azalırken, inşaat sektöründe 83 bin kişilik (yüzde 4.6), hizmetler sektöründe ise 258 bin kişilik (yüzde 2.9) artış yaşandı. Analizde dikkat çeken unsurlardan biri de sanayiden ayrılan çalışanların çoğunluğunun hizmet sektörüne kaydığının raporlanması oldu. 2024 Mayıs’ta imalat sanayiinde çalışmakta iken bir ay sonra yani 2024 Haziran’da herhangi bir istihdam kaydı olmayan 172 bin kişiden 117 bini (yüzde 68), 2025 Mayıs’a kadar yeniden işe girdi. “Bu kişilerden 47 bini, 2025 Mayıs verilerine göre yeniden kendi sektöründe çalışmaya başladı” denilen analizde, “Sektör değiştiren 70 bin kişinin yüzde 49’u (34 bin kişi) hizmetler sektörüne yönelirken, yüzde 15’i ise (10 bin kişi) inşaat sektörüne geçti” ifadelerine yer verildi.

‘KÜRESEL İLE UYUMLU’

Analizde yer alan bilgilere göre, imalat sanayi toplam sanayi istihdamının yüzde 93’ünü oluşturuyor. Sanayi sektörü istihdamında 2024 Mayıs-2025 Mayıs arasındaki 157 bin kişilik gerilemenin yaklaşık 155 bini de imalat sektörü kaynaklı.

Merkez’in çırakları ve stajyerleri dahil etmediği söz konusu analizine göre, istihdam içinde sanayinini payının azalıp, hizmet sektörünün payının artması, küresel eğilimlerle uyumlu bir gelişme. Ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeyi arttıkça, sanayi sektörünün üretim hacmi korunsa ya da artsa dahi istihdamdaki payının genellikle azaldığı belirtilen analizde, “Bu gelişmede, teknolojik ilerlemeye bağlı üretkenlik artışları, tüketici tercihlerinde hizmetler lehine değişim ve küresel rekabet nedeniyle imalat süreçlerinin farklı ülkelere kayması gibi nedenler rol oynayabiliyor. Bunun bir yansıması olarak da hizmetler sektörünün istihdamdaki payı artıyor” denildi.

Analizde yer alan bilgilere göre ayrıca, yüksek gelirli ülkelerde hizmetlerin istihdamdaki payı, Türkiye’nin oldukça üzerinde. Benzer şekilde, Türkiye’de sanayi sektörünün toplam istihdamdaki payı ise yüksek gelirli ülkeler ile OECD ortalamalarından yaklaşık 5 yüzde puan daha yüksek. Ekonomik gelişmenin devamıyla birlikte Türkiye’de bu oranın giderek artmasının beklendiği kaydedilen analizde,” İstihdamın dağılımının yüksek gelirli ülkelere yakınsaması beklenebilir” ifadelerine yer verildi.

BÜYÜK KISMI İŞ BULABİLDİ

Analizde ayrıca, işinden ayrılan kişilerin büyük bir kısmının yeniden iş bulabildiğine de dikkat çekildi. 2024 Mayıs’ta çalışan, 2024 Haziran’da ise herhangi bir istihdam kaydı olmayan kişilerin, sonraki 12 aylık dönem boyunca işgücü piyasasındaki durumlarının incelendiği analizde, şu bilgiler dikkat çekti: “İşten ayrılan yaklaşık 835 bin kişiden 191 bini (yüzde 23) temmuz ayında tekrar iş bulurken, yaklaşık 563 bini, yani yüzde 67’si bir yıl içinde yeniden işe giriyor. Bu dönemde yeniden işe girmeyen kişiler kamu hizmetinde görev alan (SGK 4C), girişimci olarak kendi işinde çalışan (SGK 4B) ve emekli olanları da içerdiği için, yeniden işe girmeyen yüzde 33’lük kesimin tamamının da işsiz kaldığını söyleyemeyiz. Öte yandan, Türkiye’de son dönemde işgücü piyasasının hareketli olduğunu ve işinden ayrılan kişilerin büyük bir kısmının yeniden iş bulabildiğini görüyoruz. Bu gözlem işgücü piyasası geneli için olduğu kadar imalat sanayiinde çalışanlar için de geçerli.”

SİPARİŞLER AZALDI ÜRETİM DÜŞTÜ

SANAYİNİN istihdamdaki payının azalmasının bir diğer nedeni de zayıf dış talep koşullarının etkisiyle sanayicilerin siparişlerinin azalması; buna bağlı olarak da üretimin ve istihdamın düşmesi.

Söz konusu sektöre yönelik bir diğer önemli veri, dün İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından geldi. Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan İmalat PMI, temmuzda üste üçüncü ay gerileyerek 45.9 seviyesine geriledi. Bu da sektörde Ekim 2024’ten bu yana en belirgin yavaşlamanın yaşandığına işaret ediyor. İSO’dan yapılan açıklamada, temmuz ayıyla birlikte sektörün faaliyet koşullarında kesintisiz bozulma eğiliminin 16’ncı aya ulaştığı vurgulandı. Temmuz anketinin öne çıkan gelişmelerinden biri, müşteri talebindeki durgunluk oldu. Bu durum, yeni siparişlerin üst üste 25’inci ay yavaşlamasına yol açtı. Dış talep koşullarının zayıf seyrine bağlı olarak yeni ihracat siparişleri daralmaya devam etti. Bu ivme kaybı, imalatçıların üretim hacmini azaltmalarına neden oldu. Bu nedenle üretimdeki düşüş temmuzda hızlanarak son 10 ayın en yüksek oranına ulaştı. İstihdam ve satın alma faaliyetleri zayıflarken, imalatçılar yeni sipariş akışındaki durgunluk nedeniyle stoklarını azaltmaya çalıştıklarını bildirdi.

İSO’DAN YENİ MODEL ÇALIŞMASI

İmalat PMI rakamlarını değerlendiren İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, “Sanayimiz için alarm zilleri çok güçlü bir biçimde çalıyor. İmalat PMI temmuz ayı verileri bunun en somut, en güvenilir göstergesidir” dedi. “Hiç kimse bu duruma kayıtsız kalamaz. Sanayicilerimizin sesine kulak verilmeli, çözümler için ivedilikle harekete geçilmeli” diyen Bahçıvan, “Ezberlerle, alışılmış istek ve taleplerle üretim hayatımızdaki sorunların çözülemeyeceğini artık herkes kabul etmeli” diye konuştu. Bahçıvan ayrıca, İSO olarak sanayinin ve üretimin sorunlarına kalıcı çözüm bulmak amacıyla yeni bir model üzerinde çalıştıklarını da vurguladı. Bahçıvan,“Başta siyasi otorite olmak üzere tüm çözüm ortaklarımızla istişare ve diyalog halinde çalışmalarımızı yürüttüğümüz bu modeli en kısa sürede oluşturarak kamuoyuna açıklayacağız” dedi.