Saray’dan ‘Saray Aleviliğine’ davet!..

“Sayılmayız parmak ile

Tükenmeyiz kırmak ile

Taşramızdan sormak ile

Kimse bilmez âhvalimiz”

MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ (16. yüzyıl)

Cumhurbaşkanlığı Sosyal ve Gençlik Politikaları Kurulu Üyesi ve Alevi Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı Kurucu Başkanı Dr. Ali Arif Özzeybek ile gazeteci Mehmet Çek tarafından hazırlanan 20 sayfalık “Milli Birlik ve Beraberlik Çalışması/Alevi-Bektaşi Toplumunun Sorunlarını Çözmeye Yönelik Gerekli Adımlar, Çözüm Önerileri ve Uygulama Planı” başlıklı rapor kamuoyuna yansıtıldı.

“Gelin tanış olalım, işi kolay kılalım” sözleriyle başlayan rapor, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, DEM Parti Eş Genel Başkanı Tuncer Bakırhan ve AKP Genel Başkanvekili Efkan Ala’ya sunuldu. CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in ise görüşme talebine olumsuz yanıt verdiği belirtildi.

Raporda en dikkat çeken Cumhurbaşkanlığı’na bağlanması önerilen “Alevi-Bektaşi İnanç Başkanlığı”nın kurulmasıdır. Bu durum, Alevi toplumunun taleplerinin aksine, devlet tarafından kurulacak bir başkanlık yapısı, inanç ve ibadet konularında özerklik ve serbestlik ilkesinin ihlali anlamındadır. Bu, Alevi inancının kendi iç dinamikleri ve özerk yapısı yerine, devletin belirlediği kurallar çerçevesinde bir "düzenleme"yi öngörmektedir.

Raporda söz konusu edilen maddelerin hangi hakların kazanılmasına yönelik olduğuyla ilgili net bir sonuca varmak için, öncelikle Alevi toplumunun taleplerini ve bu taleplerin mevcut yasal statüsüyle olan ilişkisini anlamak gerekir.

Alevi toplumu tarafından dile getirilen başlıca talepler arasında, cemevlerinin ibadethane statüsünün tanınması, Alevi katliamlarıyla yüzleşilmesi, Alevi inancının Diyanet İşleri Başkanlığı'nın yetki alanı dışında değerlendirilmesi ve zorunlu din derslerinin tamamen kaldırılması veya 1980 öncesi olduğu gibi zorunlu olmaktan çıkarılması gibi konular yer almaktadır.

Alevi toplumunun taleplerinin aksine, devlet tarafından kurulacak bir başkanlık yapısı, inanç ve ibadet konularında özerklik ve serbestlik ilkesinin ihlali anlamına gelir. Kurulacak olan Alevi-Bektaşi İnanç Başkanlığı'nın Cumhurbaşkanlığına bağlanması, Alevi toplumunun kendi inancını ve ibadetini özerk bir şekilde yaşama hakkını kısıtlama potansiyeli taşır.

Raporda, mevcut Alevi Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı’nın kaldırılarak doğrudan Cumhurbaşkanlığı’na bağlı, özerk bütçeli bir “Alevi-Bektaşi İnanç Başkanlığı” kurulması öneriliyor. Başkanlık, cemevleriyle ilgili düzenlemeleri yürütme yetkisine sahip olacak; başkan ve üyeler Cumhurbaşkanı tarafından atanacak.

Alevi toplumunun özerklik ve inanç özgürlüğü talebi ile devletin bu sorunlara kurumsal bir yapı (başkanlık) kurarak çözüm bulma yaklaşımı Aleviliğin ruhuna aykırı bir durumdur.

Raporda dikkat çekilen bazı talepler uğrunda 40 yıldır mücadele edilen temel hakların çarpıtılarak veya yumuşatılarak ifade edilmesi, Alevi toplumunun sesine kulak verilmemesinden kaynaklanmaktadır.

Örnek verecek olursak;

Zorunlu Din Dersi: Aleviler, din derslerinin zorunlu olmaktan çıkarılmasını isterken, raporda bu durum "müfredata seçmeli Alevilik derslerinin eklenmesi" olarak belirtilmiştir.

Madımak Oteli: Alevi toplumu, Madımak'ın "Utanç Müzesi" olmasını talep ederken, raporda bu "İnsan Hakları Müzesi" olarak yumuşatılmıştır.

Muharrem Orucu: Metne göre, Alevilerin "Muharrem 10'un resmi tatil ilan edilmesi" gibi bir talebi hiç olmamıştır.

Alevi İmam Hatip Liseleri: Rapordaki "Alevilik-Dedelik eğitimi verecek liselerin açılması" önerisinin aslında "Alevi İmam Hatip" önerisidir ve bu Alevi toplumu tarafından bir ‘asimilasyon projesi’ olarak görülmektedir. (Daha önce İstanbul Halkalı’da böyle bir girişimde bulunuldu; lakin Aleviler büyük tepkiyle karşılayınca iptal edildi.)

Cemevlerine ibadethane statüsü: Alevi toplumu, cemevlerinin ibadethane olarak tanınmasını, din işlerinde devletin müdahalesinin sona ermesini (Diyanet gibi bir yapıya bağlı olmamayı) ve kendi inançlarını kendi iç dinamikleriyle, özgürce yaşayabilmeyi talep etmektedir.

Raporda Önerilen Çözüm: "Alevi-Bektaşi İnanç Başkanlığı'nın Cumhurbaşkanlığı'na bağlanması" önerisi, Alevi taleplerin tam tersi bir yöndedir. Bu yeni yapılanma, Alevi toplumunun kendi kimliğini ve inancını devletin müdahalesi olmadan yaşama hakkını kısıtlama potansiyeli taşımaktadır.

Rapordaki diğer maddeler ise şöyle:

Ayrımcılığın Önlenmesi Yasası çıkarılmasıMülki idare, emniyet ve jandarma teşkilatına Alevilik-Bektaşilik eğitimi verilmesi (Eh! Tamam da bu eğitimi kim verecek? Türk İslam Sentezci, ilahiyatçı siyasal İslamcılar mı, yoksa Alevilik çalışan Alevi akademisyenler mi?)İlahiyat fakültelerine Alevilik-Bektaşilik dersleri konulması (Bu madde Alevileri hiç ilgilendirmiyor.)Alevilik-Bektaşilik enstitü ve araştırma merkezlerinin desteklenmesi (Alevilere ait olacak bu merkezlerin özerk olması koşulu ile)Ocak bazlı sözlü tarih çalışmaları ve Alevilik Kütüphanesi kurulması.

İnanç ve İbadet Özgürlüğü

Alevi toplumunun en temel taleplerinden biri, cemevlerinin ibadethane statüsünün yasal olarak tanınması ve devletin inanç işlerine karışmamasıdır. Alevi Bektaşi İnanç Başkanlığı'nın Cumhurbaşkanlığı'na bağlanması, bu talebin tam aksine, inancın devletin bir kurumu tarafından yönetilmesi anlamına gelir ki bu, Anayasa'nın 24. maddesiyle güvence altına alınan inanç, vicdan ve ibadet özgürlüğünü yok saymaktır. Aleviler, inançlarını kendi iç dinamikleriyle yaşamak isterken, bu durum devletin bir inancı yönetme çabası olduğunun açık ifadesidir.

Laiklik İlkesi ve Eşitlik

Türkiye Cumhuriyeti'nin temel ilkelerinden biri olan laiklik, devletin tüm inançlara eşit mesafede durmasını ve hiçbir inancı diğerine üstün tutmamasını ve yönlendirmemesini ifade eder. Alevi Bektaşi İnanç Başkanlığı'nın kurulması ve devletin en üst makamına bağlanması, Aleviliğin devlet tarafından "resmi" bir inanç kurumu haline getirilmesidir. (Aleviler; sözde Sünni Hanefiliği, aslında Vahabi Selefiliği temsil eden Diyanet İşleri Başkanlığı’nın da kaldırılmasını ve her inancın kendi inanç topluluğuna bırakılmasını istemektedir.)

Bu durum, laiklik ilkesinin ruhuna aykırıdır. Ayrıca, diğer inanç gruplarının benzer bir statüde olmaması, Anayasa'nın 10. maddesiyle güvence altına alınan eşitlik ilkesi de ihlal edilmektedir.

Özerklik ve Kendi Kaderini Tayin Hakkı

Alevi toplumu, yüzyıllardır kendi inanç yapılarını ve ritüellerini Anadolu Alevi Ocak Sistemi aracılığıyla yaşatmaktadır. Alevi Dedeleri, Pir-Mürşid-Rehber-Talip ilişkisi içinde özgün haliyle inancın yaşatılmasını sağlamıştır. Ancak, devlet eliyle kurulacak bir başkanlık, bu özerk yapının bozulmasına ve Alevi inancının devletin belirlediği kurallar çerçevesinde yeniden tanımlanmasına yol açacaktır. Bu, Alevi toplumunun kendi inancına ilişkin kararları özerk bir şekilde alma hakkını ortadan kaldırır.

Dr. Ali Arif Özzeybek ile gazeteci Mehmet Çek tarafından Alevi inancının ve kimliğinin toplumsal ve yasal düzeyde tanınmasına yönelik hazırlanan raporda belirtilen taleplerin bir kısmı yıllardır Aleviler tarafından dile getirilen taleplerdir. Ancak, Alevi Bektaşi İnanç Başkanlığı tarafından bu taleplerin karşılanmasının aksine, Alevi toplumunun özgürlük, eşitlik ve özerklik haklarının devlet tarafından kısıtlanmasına yönelik atılacak bir adım olarak değerlendirilmektedir.

Rapordaki temel çelişkiler, Alevi toplumunun kendi inançlarına sahip çıkma ve özerklik talebi ile devletin bu inancı kendi belirlediği sınırlar içinde tanımlama ve kontrol etme girişimi arasındaki derin farklılıklardır. Bu durum, Alevi toplumunun kendi kimliğini ve inancını devletin kontrolü dışında yaşama isteğine saldırı niteliğindedir.