Savaşın görünmeyen cephesi: Çin ve Rusya nın Tahran sınavı Dünya Haberleri

İsrail ile İran arasındaki çatışmalar küresel düzeyde etki yaratırken, arka planda Yeni Doğu Bloku olarak lanse edilen Çin ve Rusya savaştan en fazla etkilenen devletler konumunda. Ukrayna ile 3 yıldır savaş halinde olan Rusya’nın Ortadoğu’daki son kalesi İran, aynı zamanda en büyük silah tedarikçilerinden biri. İran’dan ucuz ve kaliteli fosil yakıt ithal eden Çin’in ise çatışmalar nedeniyle enerji güvenliği riske girmiş durumda.

DURIM ABAZI

ABD’den aldığı açık destekle tüm Ortadoğu’yu kendi çıkarları uğruna açık hedef gören ve uluslararası hukuk kaidelerini yok sayan terör devleti İsrail, İran’a yönelik düzenlediği saldırılarıyla Rusya ve Çin’i de hedef alıyor. Gazze’de soykırım yapan, Suriye’ye, Lübnan’a, Irak’a ve Yemen’e sistematik saldırılar gerçekleştiren işgalci güç, “Tahran nükleer silah üretecek” bahanesiyle son olarak İran’a geniş çaplı saldırı başlattı. Suriye’de rejimin devrilmesi sonrası Rusya’nın bölgede elinde kalan son müttefiki olan İran, Ukrayna savaşı süresince Moskova’ya askeri olarak en ciddi desteği veren ülkelerden biri. Diğer yandan Rusya, İran’ın nükleer fabrika açması için yardımcı oldu. İsrail saldırı ile Rusya’ya sağlanan mühimmat desteği sekteye uğrayacak. Küresel bir ambargo ile mücadele en İran’ın en büyük ticari ortaklarından Çin, özellikle son 10 senede İran’dan ucuza kaliteli petrol ve doğal gaz temin ediyor. İsrail’in saldırıları ile söz konusu ticaretin de sekteye uğrayabileceği değerlendiriliyor.

RUSYA’NIN FÜZE TEDARİKİ SEKTEYE UĞRAYACAK

Suriye’de Beşşar Esed rejiminin devrilmesi sonrası Rusya’nın bölgedeki son müttefiki olan İran, İsrail ile geniş çaplı bir çatışmaya girdi. Ukrayna’yı işgal eden ve 3 senedir aktif olarak savaşan Moskova, İran’dan füze ve insansız hava aracı desteği alıyor. İsrail İran’ın, İHA ve füzelerin üretildiği fabrikalarını yoğunlukla vuruyor. Bu da Rusya açısından sorun oluşturacak bir durum. Rusya’nın füze ve İHA tedarikinin sekteye uğraması, cephede işlerin aleyhine dönmesine yol açabilir. ABD istihbarat raporlarına göre İran yüzlerce İHA, SİHA ve balistik füzeyi Rusya'ya gönderdi ve bu araçlar Rus ordusu tarafından düzenli olarak kullanılıyor. Paris merkezli Sirice Araştırma Merkezi’na göre ise İran Şehid 136 ve Muhacir 6 SİHA’ları ile Fatih-110 ve “Zülfikar” adlarıyla tanınan yüzlerce kısa menzilli balistik füzeyi Moskova’ya teslim etti.

İRAN’IN EN BÜYÜK PETROL ALICISI ÇİN

İsrail-İran Savaşı'ndan etkilenmesi beklenen bir diğer büyük ülke ise Çin. ABD’nin en büyük jeopolitik rakibi Çin, dünyanın en büyük petrol alıcısı ve İran’dan en fazla petrol alan ülke konumunda. Pekin, İran, Rusya ve Venezuela'dan indirimli fiyata rekor düzeyde petrol satın alarak 2023'ün ilk dokuz ayında yaklaşık 10 milyar dolar tasarruf etti. Çin, günlük yaklaşık 10 milyon varilin üzerinde ham petrol ithal ediyor. Pekin yönetiminin, bu ithalatın yarısını Ortadoğu ülkelerinden tedarik ediyor. Çin, enerjinin büyük bir bölümünü Suudi Arabistan, Irak gibi Ortadoğu ülkelerinden Basra Körfezi, Hürmüz ve Malakka gibi boğazlarından temin ediyor. Bu yüzden İran’ın İsrail’in saldırıları devam etmesi halinde Hürmüz Boğazı’nı kapatma tehdidi Çin’i doğrudan etkiliyor. Hürmüz Boğazı Çin’in enerji güvenliğinin sağlanabilmesi için jeopolitik öneme sahip. Çin, ithal ettiği yıllık 500 milyon tonu geçkin ham petrolün yarısından fazlasını Ortadoğu ve Kuzey Afrika’dan Hürmüz Boğazı üzerinden tedarik ediyor.

ŞİÖ’YÜ MAYINLAYACAK

Söz konusu çatışma, aynı zamanda NATO’nun rakibi olarak kabul gören Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) için de ciddi bir sınama teşkil ediyor. Birlik, Temmuz 2023’te tam üye olarak katılan İran’a yönelik devam eden İsrail saldırılarına karşı sessizliğini koruyor. Örgüt bildirgesi üye ülkelerin güvenliğini sağlama taahhüdünde bulunurken, ŞİÖ’nün İsrail saldırılarına karşı İran’a nasıl bir destekte bulunacağı merak ediliyor. Örgütün pasif tutumunu sürdürmesi halinde ciddi bir imaj kaybına uğrayacağı düşünülüyor.