Sinsi tehlike: Et yiyen bakteri can alıyor, vaka sayıları arttı! Küçük bir çizik neredeyse hayatına mâl olacaktı

Vibrio bakterisi, özellikle deniz suyu sıcaklığının artmasıyla birlikte Baltık Denizi, Karadeniz ve diğer Avrupa sularında yaygınlaşmaya başladı. Vibrio bakterisinin Türkiye kıyılarında da görüldüğü belirtiliyor.' Ama Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, ''Vibrio vulnificus'' hastalığının Türkiye'de görülmediğini duyurdu.

The Washington Times'ın haberine göre Florida’da 2025’te 16 et yiyen bakteri vakası görüldü ve hastalardan beşi hayatını kaybetti.

Louisiana’da ise 30 Temmuz itibarıyla 17 kişi enfeksiyona yakalandı, bunlardan dördü öldü. Teksas Sağlık Hizmetleri Departmanı, bu yıl eyalette 5 Vibrio vulnificus vakası bildirildiğini, ancak ölüm olmadığını duyurdu. Mississippi Sağlık Bakanlığı, 2025’te eyalette 13 vaka görüldüğünü, ölüm yaşanmadığını bildirdi.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'ne (CDC), göre her yıl 150 ila 200 arası et yiyen bakteri vakası bildiriliyor ve bu hastaların %20’si hayatını kaybediyor. Ancak bu yıl vaka sayısında belirgin bir artış var.

New Orleans'ta sakin bir balıkçı köyünde yaşayan Linard Lyons da et yiyen bakteri yüzünden zor günler geçiren ama sonunda hayatta kalmayı başaran kişilerden biri…

CNN’de hikayesine yer verilen Linard, o gün teknesinde daha önceden binlerce kez yaptığı gibi torunları için yengeç tuzakları hazırlıyordu. Sonra bacağında küçük bir çizik fark etti, bunu pek önemsemedi ancak o önemsemediği çizik neredeyse hayatına mal olacaktı.

O gün her şey normaldi ama Linard ertesi sabah yüksek ateş ve mide bulantısı ile uyandı. Önce bir mide virüsü kaptığını düşündü, ancak daha sonra sol bacağına yayılan bir dizi siyahlaşan yarayı fark edince hayatını kurtaracak olan bir kararla aile doktoruna gitti.

Linard, CNN'e doktorunun tam olarak ne olduğunu hemen anladığını ve onu doğrudan acil servise gönderdiğini, yaklaşık bir saat içinde de kendini hastanenin ameliyathanesinde bulduğunu söyledi.

Bu bakteri genellikle ılık ve hafif tuzlu deniz suyunda yaşar ve insanların açık yaralarından vücuda girebilir. Sağlık yetkilileri, çiğ kabuklu deniz ürünleri, özellikle de çiğ istiridye tüketiminin de enfeksiyon kaynağı olabileceğini belirtiyor.

Linard’ın bacağındaki o küçük çizik, et yiyen bakteri olarak da bilinen Vibrio vulnificus bakterisinin vücuda girmesine neden olmuştu. Bacağındaki siyah yaralar, Cleveland Clinic'e göre “derinin altındaki dokuyu etkileyen” nekrotizan fasiit hastalığının belirtisiydi.

1988'dEN 2018'e KADAR %800 ARTIŞ YAŞANDI

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'ne (CDC) göre, bu potansiyel olarak ölümcül bakteriler, sıcak aylarda kıyı sularında, özellikle tatlı su ile denizin buluştuğu sularda doğal olarak bulunur ve çoğalır. CDC'ye göre, bir zamanlar büyük ölçüde Körfez Kıyısı ile sınırlı olan vakalar, 1988'den 2018'e kadar %800 artışla doğu Kıyısı boyunca hızla artmıştır.

HAYATTA KALMA ŞANSI %50

Linard’ın doktoru ona “Hayatınızı kurtarmak için yapmam gerekeni yapmama izin var mı?” diye sordu. Bunlar onun ameliyattan önce duyduğu son sözlerdi. Durumun ciddiyetini ve bacağının kesilmesi gerekebileceğini anladı.

Hastaneden canlı çıkma şansının %50 olduğunu söylediler ama cerrahlar hem enfeksiyonu temizleyip hem de bacağını kurtarmayı başardılar. Yoğun bakımda üç gün, hastanede üç hafta kaldı ve antibiyotik tedavisi gördükten sonra, bakteriden arındırılmış olarak hastaneden çıktı.

Et yiyen bakteriye yakalanmasının üzerinden üç aydan fazla zaman geçti, ancak henüz tamamen iyileşmedi.

Diyabet hastası olan Linard’ın iyileşme süreci rahat geçmedi. Bu süreci acı çekerek geçirdi. Yine de, deri naklinin bacağını normale döndürmek için atılacak son adım olacağını umut ediyor.

Mississippi Eyalet Sağlık Görevlisi Dr. Daniel Edney CNN’e Vibrio vulnificus’un genelde sıradan bir insan için ölümcül bir risk oluşturmadığını, bağışıklık sistemi zayıf olan insanların enfeksiyon kapma riskinin daha yüksek olduğunu, kıyı sularında olmayı planlıyorsanız suyun et yiyen bakteri ile kirlenmiş olduğunu varsaymanızı ve enfeksiyon kapabilecek kesik veya yaralarınız varsa sudan uzak durmanız gerektiğini söyledi.

Ancak, bu enfeksiyon sadece yaranın suyla temasından kaynaklanmaz. Bazı yiyecekleri tüketmekten de kaynaklanabilir.

Bu bakteri çiğ veya az pişmiş kabuklu deniz ürünleri yiyerek de bulaşabilir. CDC'ye göre, çoğu zaman bu, farklı bir bakteri türünden kaynaklanan ve sadece mide rahatsızlığına neden olan daha az ciddi bir enfeksiyondur, ancak bazen kan dolaşımına da girebilir.

İstiridyeler, deniz suyunu filtreleyerek besinlerini içine alırlar. Charlotte'daki Kuzey Carolina Üniversitesi'nde profesör olan Dr. Jim Oliver'a göre, bu su bakterilerle dolu olduğunda, tek bir istiridye bir milyon Vibrio vulnificus hücresi içerebilir.

Nadiren görülse de, “Vibrio vulnificus enfeksiyonu olan birçok kişi ciddi şekilde hastalanabilir ve yoğun bakım veya uzuv amputasyonu gerekebilir. Bu enfeksiyonu kapmış kişilerin yaklaşık 5'te 1'i, bazen hastalandıktan bir veya iki gün içinde hayatını kaybediyor.

Massachusetts Halk Sağlığı Departmanı, bu yıl şimdiye kadar Massachusetts'te 71 vaka doğruladı, bunların %30'u hastaneye yatırıldı ve ölüm vakası görülmediğini belirtti

Okyanuslar ısınıyor ve deniz seviyesi insan kaynaklı iklim değişikliği yüzünden yükseliyor ve bilim insanları bu faktörlerin Vibrio enfeksiyonlarının riskini artırdığı konusunda uyarıyor. İklim değişikliği yayılmayı körüklüyor.

Linard, “Umarım hikayem insanların nelere dikkat etmeleri gerektiğini anlamalarına yardımcı olur, hatta bir hayat bile kurtarabilir. Eğer belirtiler gelişirse, hemen yardım isteyin ve acil servise gidin,” diye uyardı.

Peki, Türkiye kıyılarında bu bakterinin görülme olasılığı nedir?
Sadece açık yaradan mı bulaşma riski var ?
Deniz ürünleri tüketiminde nelere dikkat edilmeli?
Açık yarayla denize girmek tehlikeli mi?
Vibrio vulnificus enfeksiyonu nasıl teşhis edilir?
Erken müdahale için hangi belirtiler uyarıcı olmalı?
Ölüm riski neye bağlı olarak artıyor?

Türkiye’de henüz doğrulanmış bir vaka bildirilmemiş olsa da, özellikle yaz aylarında sıcak ve tuzlu sularda bulunabildiği için potansiyel bir risk oluşturuyor.

Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Fatma Nurhayat Saydam, özellikle yaz aylarında sularda çoğalan Vibrio vulnificus bakterisinin, çiğ deniz ürünleri ya da açık yara yoluyla insanlara bulaşabileceğini ve ciddi enfeksiyonlara yol açabileceğini vurguladı.

Prof. Dr. Fatma Nurhayat Saydam, ABD’de her yıl görülen 80.000 vibrio vulnificus enfeksiyonu vakasının yaklaşık 30.000’inin sulardan bulaştığını ancak ülkemizde henüz resmi olarak bildirilmiş bir vakanın mevcut olmadığını belirtti.

Peki, Türkiye kıyılarında bu bakterinin görülme olasılığı nedir? 

SAHİL BÖLGELERİNDE RİSK HER ZAMAN VAR

Saydam, Vibrio vulnificus bakterisinin görülme riskinin sahil bölgelerinde her zaman için mevcut olabildiğini, özellikle denize tatlı su kaynaklarının döküldüğü kıyı şeritlerinin en riskli bölgeler olduğunu ve  dikkatli olunması gerektiğini söyledi.

MAYIS VE EKİM AYLARI ARASINDA ARTIYOR

Bakterinin bulaşması açısından belli bir yaş grubu ön planda olmadığını, ancak bağışıklığı bozulmuş kişilerde; özellikle karaciğer hastalığı olanlarda (siroz, alkolik karaciğer hastalığı, hepatit gibi) hastalığın ölümcül seyretme ihtimalinin arttığını söyleyen Prof. Dr. Fatma Nurhayat Saydam, bu bakterinn bulaş yollarını şu sözlerle anlattı:

"Vibrio vulnificus bakterileri ortak özellik olarak yüksek tuz konsantrasyonunda ürerler. O nedenle deniz ve yüzey sularında bulunurlar. Koleraya neden olan bakteri de bir vibrio türü bakterisidir ve çok şiddetli hatta ölümcül ishal tablosuna yol açar. Başka bir vibrio türü ise özellikle çiğ ya da az pişmiş midye veya istiridye yemekten kaynaklanan ishale yol açar.

Vibrio vulnificus ise serbest yaşayan bir haliç bakterisidir. Özellikle belli bazı sahil sularında yaşarlar. Mayıs ila Ekim ayları arasında, sular daha sıcak olduğu için daha fazla sayıda bulunurlar. Nehirlerin okyanuslarla birleştiği bölgelerdeki daha az tuzlu suyu daha çok severler. ABD’de özellikle körfez kıyısı bölgelerinde bulunurlar."

Bakterinin bulaşması ya az pişmiş/çiğ deniz ürünlerinin tüketilmesinden ya da bakterinin tuzlu suda açık bir yara ile temas etmesi yoluyla gerçekleşir. Saydam, başta istiridye olmak üzere deniz ürünlerini çiğ ya da az pişmiş olarak yemekten mutlaka kaçınmak gerektiğinin altını çizdi.

AÇIK YARAYLA TATLI SULARIN DENİZE DÖKÜLDÜĞÜ YERLERDE YÜZMEYİN

Prof. Dr. Fatma Nurhayat Saydam, bu sorumuza şöye yanıt verdi:

Açık yarası olan kişiler, bilhassa tatlı suların denize ya da okyanusa karıştığı sahil alanlarında suya girmemeli, yaranın kapanmasını beklemelidir. Yakın zamanda yaptırılmış dövme ve piercing yaraları da buna dahildir. Yüzmek haricinde, çiğ deniz ürünleri ya da pişirirken damlayan yağları da açık yaraya temas etmemelidir."

Vibrio vulnificus enfeksiyonu nasıl teşhis edilir?

Saydam, vibrio vulnificus bakterisinin tanısının kan, dışkı ya da yara kültüründe üretilmesiyle konduğunu, eğer yüzdükten sonra açık yarada kızarıklık, şişlik artarsa, üzerinde içi su dolu kabarcıklar (bül) oluşursa, ateş yükselirse mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna gecikmeden başvurulması gerektiğini, antibiyotik tedavisinin en kısa zamanda başlanmasının hayat kurtarıcı olabildiğini ifade etti ve sözlerine şöyle devam etti:

"Sadece hafif ishali olanların antibiyotik tedavisine ihtiyacı yoktur, sıvı desteği yeterli olacaktır. Ancak daha şiddetli enfeksiyon bulgusu olanlara mutlaka antibiyotik tedavi verilmelidir. Ayrıca ölü ya da enfekte dokular cerrahi olarak temizlenmelidir. Çok ağır vakalarda bacağın ampütasyonu gerekebilir. Yüzde 30 kadar ölüm riski mevcuttur ve eğer antibiyotik başlamakta geç kalınırsa, ölüm riski daha fazla artar."

TEDAVİYE GEÇ BAŞLANIRSA ÖLÜM RİSKİ YÜKSEK

Bu bakteri bulaştığında vücuda ne oluyor?

Prof. Dr. Fatma Nurhayat Saydam, bakteri bulaştığında bulantı, kusma, ishal, ateş ve titremeyle giden ishale yol açabileceğini ya da bakterinin kana karışarak sepsise (kanda enfeksiyona) neden olabileceğini söyledi ve ekledi:

"En korkulan durumlardan birisi ise dokuyu adeta çürüterek çok ağır hatta öldürücü yara yeri enfeksiyonu yapmasıdır.  Ciltteki yaralar içi su dolu “bül” denen lezyonlar şeklinde seyreder. Yüzde 30 kadar ölüm riski mevcuttur ve eğer antibiyotik başlamakta geç kalınırsa, ölüm riski daha fazla artar."

Vibrio vulnificus’a karşı alınmış belirgin bir halk sağlığı önlemi olmadığını ancak, bakterinin bulaş yollarını artık bildiğimize göre, nasıl korunacağımızı, nelere dikkat etmemiz gerektiğini bilip ona göre s-davranmamız gerektiğini söyleyen Saydam, dikkat edilmesi gereken noktaları tekrar vurguladı.

- Başta istiridye olmak üzere deniz ürünlerini çiğ ya da az pişmiş olarak yemekten mutlaka kaçınmak gereklidir.

- Açık yarası olan kişiler, bilhassa tatlı suların denize ya da okyanusa karıştığı sahil alanlarında suya girmemeli, yaranın kapanmasını beklemelidir.

- Yakın zamanda yaptırılmış dövme ve piercing yaraları da buna dahildir.

- Yüzmek haricinde, çiğ deniz ürünleri ya da pişirirken damlayan yağları da açık yaraya temas etmemelidir.

- Bakteriden korunmada çiğ deniz ürünleri ile temastan sonra ellerin yıkanması, ayrıca eğer açık yaraya su temas etmişse su ve sabunla iyice yıkanması etkili olacaktır.